Skuld - 06.03.1880, Blaðsíða 3

TTT. ár. nr. 39.—4.0.]
SKULD.
[% 1880.
ust til ábatavænlegra fyrirtælcja og
af pví mér sýndist synd að peningar
yðar, herra, slcyldu liggja ónotaðir og
arðlausir, par sem kaupmennirnir vildu
meir en fegnir taka pá til láns og
greiða háa vexti af peim, pá elti freist-
ingin til, að verja peim, mig hæði í
vöku og draumi. I stuttu máli, svo
ég preyti yðr ekki með mælginni, herra,
pá gróf ég upp féð og lagði gimmstein-
ana í járnskríni, og eru peir par enn
geymdir, en gullinu og silfrinu varði
ég til bankastarfa minna; fyrirtæki
mín liepnuðust vel, og ég get nú
endrborgað yðr upphæð pá, er pér
trúðuð mér fyrir, ásamt vöxtum, 5 af
hundraði árlega frá peim degi, crhún
kom í mínar hendr.“
„Astar-pakkir, vinr minn,“ sagði
furstinn, „fyrir alla umönnun, sem pér
haíið haft og allan pann skaða, er
pér liafið beðið fyrir mig. En um
vextina vil ég ekkert lieyra; peir skulu
vera yðr bætr fyrir pað, sem frakk-
nesku hermennirnir rændu frá yðr, og
pað slcyldi gleðja mig, ef pér annars
hafið haft nokkurn hag á peningum
mínum; en til launa fyrir yðar stöku
ráðvendni og til merkis um vináttu
mína hið ég yðr að varðveita peninga
mína enn í 20 ár, og svara mér að
eins 2 af hundraði í vöxtu um árið.
þér megið nota peninga mina á livern
pann hátt, er yðr pykir lientast fyrir
yðr og hagvæhlegast, og mér skal
vera pað innileg gleði, ef pér getið
haft gagn af peim.“
Jeir skildu nú að sinni furstinn
og hankarinn; en furstinn sýndi hon.
um pakklæti sitt í fleiru en pessu. Hann
neytti hvers færis. sem bauðst, til að
efla hagsmuni Rothschilds, svo sem með
að útvega honum hjá ýmsuin rikja-höfð-
ingjum jjjóðverjalands ýmsan létti í út'
lendum og innlendum peningaviðskipt-
um. — Á inum mikla fundi einvalds-
höfðingja í Vínarborg 1814 hrósaði
__ ___________446_______ __ j
hann mjög ráðvendni Mósesar Roth-
schilds og fékk pað loforð af keisur-
unum í Austrríki og Itússlandi og af
öðrum konungum og stjórnendum í
Norðrálfu og af ráðlierrunum frakkn-
esku, ensku og annara ríkja, að peir
skyldu snúa sér til „ráðvanda gyðings-
ins í Frakkafurðu“, ef riki peirra pyrftu
lán að taka. |>essi loforð urðu ekki
eins dauðr hljómr eins og sagt er að
loforð konunga og hirðmanna séu oft.
J>egar Frakkastjórn purfti að taka 200
millíóna lán til að endrgjalda handa-
stjórnunum kostnað pann, er pær höfðu
af pví haft að setja Bourboninga á
konungsstól, pá var syni gamla Roth-
schilds, sem pá var búsettr í París,
falið á hendr að annast lánið. Lánið
var tekið fyrir 67°/0, og selt daginn
eftir fyrir 93! þetta var afarmikill
hagr fyrir Rothschild. Síðan fylgdu
hrátt tíeiri lán aftr til ýmsra stjórna;
pau voru öll arðsöm fyrir pá feðga,
og varð ættin brátt svo auðug, að frægð
hennar flaug um öll lönd.
Bréf frá Laiidsliorna-Gizuri.
Háttvirti herra ritstjóri!
f>að sagði
hann mér ritstjórinn um árið, sem ég
varð samferða yfir Mosfellsheiði, að
ritstjórar fengju urmul bréfa úr öll-
um áttum, frá mönnum stundum, sem
peir vissu engin deili á; allir, sem
hefðu hugsað eitthvað pað, sem peir
héldu að fleiri hefðu gott af að hugsa
um, skrifuðu einhverjum ritstjóranum
um pað, og svo kæmi pað út í blað-
inu hans.
Jæja, pér pekkið mig nú kann
ske ekki heldr, en ég skal segja yðr,
að ég heiti (fi/.ur, og er kallaðr Lands-
horna-Gi/.ur. það gerir mér ekkert,
pví gárungarnir meina í rauninni ekkert
447
ílt með pví; ég hefi fengið nafnið af
pví, að ég hefi átt heimili skemri eða
lengri tíma í öllum landsins sýslum,
hefi ferðazt mikið um land, bæðimeð-
an ég var póstr um nokkur ár og svo
í sendiferðum fyrir ýmsa, í hrossa-
kaupum fyrir Englendinga og sem
fylgdarmaðr langferðamanna.
En pað var nú ekki um petta
samt að ég ætlaði að skrifa yðr, pví
ég held yðr pætti pað heldr fáránlegt
að setja pað í blaðið, sem ég gæti
sagt af ferðum mínum, pví ég lief al-
drei út fyrir landsteinana komið, pó
ég hafi flækzt landshornanna á milli,
og pó kynni sumt af pví að vera eins
fróðlegt og ferðasagan hans Eiríks á
Brúnum. — En hvað ég vildi nú sagt
hafa, jú pað, sem ég ætlaði að skrifa
yðr um, var pað, að ég held nú bæði
„Skuld“ og sunnan-blöðin, og les oft-
ast norðanblöðin líka, og pykir mér
dávænt um ykkr öll, rýjurnar, og sann-
ast að segja pætti mér daufiegt án
ykkar að vera, pví oft skemtið pið
mér og um margt liafið pið frætt mig.
]S!ú skal ég segja yðr, að pegar
ég las í henni „ísafold“ um gömlu
„fabríkurnar“ og „innréttingarnar“,
sem mér finst að Grímr syrgi mjög
og sjái eftir — og Grímr veit, hvað
liann syngr —, pá datt mér í liug ræða,
sem ég heyrði annan vitran mann og
og mikinn höfðingja og föðurlandsvin
halda hérna um vorið. Eg var pá til
sjóróðra syðra; en af pví ég vargam-
all póstr og alpektr höfðingja-meðreið-
armaðr, pá leiðst mér stundum að
koma upp til Möllers, pó par væri
eiginlega ekki sjómönnum komandi
innan um pá alla blessaða, sem pang-
að komu. Eg var í fremri stofunni að
drekka bjór ineð skólapilti, sem var
kunningi minn og sem ég hafði lánað
ríkisdal úti á götunni, svo hann bau
ð
111
daufir í dálk og daprir í bragði, pví pá grunaði eigi, að
að hjálpin væri í nánd.
Ýmisleg verðbréf voru nefnd og „nóteruð“; eng-
inn skeytti peim að neinu; allr áhuginn lék á Erie-bréf-
um, og hversu pau mundu ráðast. Jpegar „Erie“ var
hrópað upp, var eins og kauphöllin yrði í einu vetfangi
að vitlausra spitala. þegar úti var sá tími, sem Erie-
bréfum var leyfðr, stóðu pau í 80. Menn streymdu burt
úr salnum, til að halda áfram á strætinu fyrir utan, og
um miðdegisbil var gangverðið orðið 83. Umboðsmenn
Yanderltilts höfðu hvervetna keypt.
En inir pjónustusömu andar Drews voru heldr
eigi iðjulausir. Kl. 12V2 voru allar inar 50000 nýrra
hlutabréfa seldar, og pegar eftirspurnin stóð sem hæst
eftir „Erie“-bréfum, flaug pað kvis um mannpyrpinguna,
að ný hlutabréf væru komin á markaðinn. Á svipstundu
hrapaði gangverðið niðr í 71. — Vanderbilt var sigraðr,
en eigi hugprotinn. Eétt í pví hann fékk pessa nýju fr'étt,
spurði vinr hans einn hann að, hvort hann vildi nú ekki
selja „Erie“-bréf sín, en eitt drynjandi „Xei“ var eina
112
svarið. — Oft hafa menn séð Vanderbilt með inni ungu
konu sinni vera að keyra úti í inum unaðsíagra Central
Park, meðan að fjárplógsmennirnir ætluðu að ærast á
kauphöllinni og meðan Vanderbilt átti sjálfr margar mill-
íónir í hættunni undir úrslitum ærslanna á kauphöllinni.
í petta sinn átti hann aleigu sína undir úrslitum
„bardagans“. þvi öll hans velferð var uudir pví komin,
að hann gætti lialdið „Erie“-bréfunum uppi í gengi og
gildi, prátt fyrir pessar nýviðbættu millíónir; pví par að
auki átti hann eða liafði í höndum ógrynni hlutabréfa í
öðrum járubrautum, er stóðu í sambandi við Erie-braut-
ina og hlutu að standa og falla með henni.
það fyrsta, sem hann gerði, var að snúa sér til dóm-
stólanna. þeir Drew, Fisk, Gould og aðrir band.amenn
peirra, voru á íundi, er peim barst sú fregn, að mál væri
gegn peim höfðað og að peir mættu búast við að verða
teknir fastir pegar saina kvöldið. J>eir brugðu við skjótt,
tóku helztu skjöl og bækr félagsins og allan sjóð pess
með sér, gengu út úr skrifstofu félagsins og um kvöldið