Skuld - 21.07.1880, Blaðsíða 8

IV., 115.—116.]
SKULD.
[*v7 1880.
154
hér um hil 6—8 puml. millibili, en
hinar rifnar upp eða plantaðar út í
autt heð sem til þess er ætlað. |>etta
er annar aðalkostrinn yíö að sá pétt
og vera ekki um of spar á fræið, pó
reyndar að hóf sé bezt á að hafa.
J>að má ekki gleymast, pegar
plantað er að vökva moldina vel í
kring um hverja plöntu og gildir pað
eins og óraskandi lögmál við hvaða
tegund sem er.
Ekki má hyppa moldina upp að
plöntunum sem eftir standa, heldr jafn-
vel rífa hana frá peim svo pær legg-
ist nærri flatar á moldina og séu að
eins fastar á rótar endanu. Eftir
nokkra daga reisa pær sig smátt og
smátt við aftr, og vaxa aldrei betr,
pví pað er eðli næpna að vaxa mest
ofanjarðar. J>etta kann nú sumum
að virðast skrítin kenning, en pað
hjálpar ekki að hyppa næpur, og kann
ske troða pær niðr með fætinum, eins
og hefir verið gjört sumstaðar, pegar
pær af náttúrufari sínu hafa viljað
vaxa upp úr moldinni, pví pað hindr-
ar vöxtinn.
J>egar góðr vöxtr er í næpunum
verðr að pynna pær út á ný, pegar
pess sýnist purfa, pví 6—8 puml. eru
alt of stutt vaxtar pláz fyrir pær, til
pess að geta fullvaxið, og verðr pað
ofr hentugt fyrir matartilbúninginn, að
brúka næprnar smátt og smátt alveg
glænýjar úr garðinum.
J>ar sem næpr eru yrktar á stór-
um ökrum (t. d. í Skotlandi, Noregi
og vlðar), er sama aðferð brúkuð eins
og við jarðepli, að pví einu undan-
skildu, að pegar búið er að aka á-
burðinum út á akrinn og dreifa honum
jafnt um hann, eru liryggirnir klofnir
með plóg áðr en sáð er, svo áburðr-
inn lendir rétt í miðjum hryggnum.
Síðan er rás gjörð langs eftir peim,
og fræinu sáð í hana, og í öllu farið
að eins og áðr er frá sagt.
Næpur geymast bezt yfir vetrinn
á sama hátt og jarðepli, en hvort
heldr pað eru næpur eða aðrir rótar-
ávextir, pá geymast peir bezt til dag-
legs brúks í kjallara, sem ekki frýs í,
i lögum af sandi eða purri ösku.
J>egar valdar eru fræmæðr af hvaða
helzt tegund sem er, pá verðr að gæta
pess, að pær sé vel vaxnar og galla-
lausar með fínum og heillegum börk.
J>ær verða að setjast í garðinn pannig
að pær séu í skjóli fyrir köldustu vind-
unum; gott væri að blanda moldtna
með dálitlu af beinmjöli, pví pað hefir
í sér efni, sem einkaiil. eru pénanleg
fyrir fræmyndunina, t. d. fosfórsýru
o. fl. J>egar fræmæðrnar eru orðnar
háar, geta pær eigi borið sjálfar sig,
einkum pegar hvast er; pá verðr að
binda pær við staura, sem reknir eru
___________________155 _____________
fastir í moldina til að halda peim
uppréttum, J>egar fræbelgirnir fara
að gulna á haustin, erpað merkipess
að fræið fer að vcrða fullvaxið, og
pegar peir hafa fengið gulbleikan lit
takast fræmæðrnar upp, áðr en koma
mikil nætrfrost. Ekki má pá strax
taka fræbelgina af stönglunum, heldr
lofa peim að vera föstum á peim í
nokkra daga, í björtu en ekki mjög
köldu húsi, pví fræið proskast eða
vex í peim. Síðan er fræbelgjunum
safnað saman og purkaðir vel, og
fræið geymt svo að pað eigi slagni.
Áðr en ég skilst algjörlega við
pessa litlu ritgjörð, sem jeg veit er
víða ábótavant, mikið af pví, að hún
er skrifuð eins og menn kalla „á
hlaupum“, vil ég geta tveggja atriða,
sem er einkum áríðandi fyrir alla pá,
sem stunda vilja maturtarækt; pað er,
aðreyta illgresið (arfann), áðr
en að hann proskast svo, að hann
nái að setja fræ, eða ræna næringar
efnum plantanna, og að rækta aldrei
sömu tegund, ineira en e i 11 m e s t
tvö ár á sama stað, pví all-
ar jurtir purfa ekki sömu efni, og
pannig kemst eins og jöfnuðr ánotk-
un inna plöntunærandi efna jarðarinn-
ar. Sjá skýrslu G-uttorms búfræðings
í IV. árg. „Skuldar11 Nr. 103, 34. og
35. dálki. Til pess parf að skipta
garðinum, ég tek til dæmis í 3 jöfn
stykki, og byrja pannig:
Fyrsta ár Nr. 1 Hafrar.
— 2 Jarðepli, næpur og
rófur.
•— 3 Ýmsar yfirjarðar kúl-
tegundir; hvitkál,
blómkál, grænkál,
o. s. frv.
Annað ár Nr. 1 Yfirjarðar kálteg-
undir.
— 2 Hafrar.
— 3 Jarðepli næpur og
rófur.
J>riðja ár Nr. 1 Jareplirófuognæpur
— 2 Yfirjarðr káltegund-
irnar.
— 3 Hafrar.
J>eir, sem eigi vildu rækta svo
milcið af yfirjarðarkáli, að pað væri í
einum priðja parti af garðinum, gætu
liaft í lionum jafnframt pví gulrætur
og ýmsar ertu og bauna-tegundir.
llárið rauða.
J»að skreytti betur valkyrju’ i veganda-
móð,
en volaða’ og merglausa nútíðar-pjóð,
að bera hár, sem íiýtur fast að beltis-
slóð
með fagurrauðan lit eins og rjúkandi
blóð.
156
J>að geðjast svo vel eins og guðdóm-
legt hnoss,
svo golan læðist að pví og stelur sér
koss;
pað er eins og kvöldsólin kveðjibreiðan
foss
og kveðju-geislinn roði hann — sumuni
finst pað kross.
ítauða hárið prýðir, pað prýðir — en
hvað ?
pað prýðir snjóhvítt enni sem gullbúið
hlað.
J>að samir eins oggullhjalt við silfur-
hvítt blað,
og sólargeislinn roðnar, ef skín hann
á pað
Hörundið, sem ber pað, er hreinara’
en lind
og hárið er svo ódauðlegt! — Yæri
stúlkan blind,
pá fyndist mér hún gullinhærð mar-
mara-mynd.
En marmarinn er dauður — pað er
hans synd.
Itauðum liárum fylgir, pó pau hugsi
hljóð,
lijarta, sem fult er með ronnandi blóð.
— J>au skrýddu betur valkyrju’ í veg-
anda-móð,
en volaða’ og merglausa nýmóðins pjpð.
INDRIÐI ElNARSSON.
— Hvít ull er komin í 90 Au. hér
ú Eskifirði.
— Tuliníus kaupm. hefir nú keypt
upp síldar-landshluti flestra búenda
hér út með, og hefir borgað 7 */* til 8 Kr.
fyrir málstunnuna. J>etta er bændum
góðr greiði, par sein ekki nema einstöku
maðr fékk áðr 8 Kr. hjá Norðmönn-
um, en hávaði manna 5 til 6 Kr.
Áuglýsingar.
— Auglýsinga-verð (hvert letr seni er):
hver 1 þuml.af lengd. dálks 60 Au. Minst
auglýsing: 50 Au. — Utl. augiys. l/2 nieira.
Mark Stefáns Jónssonar,
Eyðum; Stýft, fjöðr framan hægra;
Sýlt gagnbitað vinstra.—Brennimark:
S J B Stefán Jónsson.
og „M á n a“ eru beðnir að vitja peirra
pegar ]>eir eru á ferð, og eins að
borga blöðin í sumar.
Fáein cxpl. af Bólu-Hjálm-
ars kvæðum fást enn í nokkra daga-
liitstj: J ó n Ólafsson.
Eigandi og ritstj ór i: J ÓII 0 1 aí SSO1*'
Prentsrniðja ,.Skuldar“. —Tb. C1 e m an tye—.