Skuld - 16.10.1880, Blaðsíða 3

IV., 126. J
S K U L D.
[%o 1880.
271
272
273
IV.
Útláll. — Bankarnir lána cinknm
gegn víxlbréfum, skuldabréf-
um, gegn sjálfsábyrgð, ábyrgð
(kaution), og fasteignar -veðum.
Lánin gegn sjálfsábyrgð (Casb
credit) eru almenn; pau voru að upp-
hæð pessi:
pann 31. des. 1871 24843 millíónir
— 31. — 1872 2883S------
— 31. — 18 7 3 4 0 971 --
— 31. — 1874 5648a------
— 31. — 1875 56432------
— 31. — 1876 589S7------
— 31. — 1877 69í59------
— 31. — 18 7 8 6 4 590 --
— 31. — 1879 62 478 -------
|>essi lán eru sú grein af aðgjörð-
um bankanna, sem mest vex og mest
getr mínkað. |>au eru tiltölulega lág
síðustu árin einkum vegna pess, að
öll verzlun og iðnaðr hafa orðið fyrir
halla og sköðum eftir 1877, sem Svi-
pjóð fyrst er farin að ná sér eftir nú
(1880). Sé sjálfsábyrgðin brúkuð til
pess að halda láninu lengr, er pví sagt
upp og lánandinn verðr pá að borga
pað. J>egar hart er um peninga, segja
'sumir að pað sé óholt fyrir seðilbanka
að lána peninga móti sjálfsábyrgð,
pví að pað hafi í för með sér, að bank-
inn missi peningana, sem hann á að
hafa til innlausnar seðlum sínum. En
pcgar hart er um peninga, páhækkar
bankinn rentuna, svo færri geti staðið
sig við að taka til láns; og pó færri
iái pá að taka til láns gegn sjálfs-
ábyrgð, pá er pað ekki meira en að
bankinn neyðist pá til að kaupa sem
fæst víxlbréf af kaupmönnum (o: lána
peim minna) og taka hærri vexti en
aðjafnaði. Peningaeklan gengr, pegar
svo stendr á, jafnt ylir alla.
Hvað lán gegn veði snertir, pá
liafa sumir álitið pau mestu ógæfu,
t. d. Macleod. Hann segir að pau séu
til pess, að hjálpa mönnum, sem brúki
peninga, til að borga eldri skuldir,
halda mönnum við enn nokkra stund,
sem séu að fara á höfuðið, en séu
sjaldan til neins verulegs gagns. Yngri
rithöfundar, t. d. Wagner (pýskrpró-
fessor) álita að iasteignarveð sé nauð-
synlegt að liafa fyrir bankanu, til stuðn-
ings fyrir seðlana. En menn verða að
gæta að pvi, hvers konar veðið er.
Veð í jörðum er álitið stöðugt, veð í
vörum fer eftir prísum, veð í skuldabréf-
um og hlufabréfum er komið undir peiin
scm bréíið hefir gefið út. Veð í ríkis-
skuldabréfum er í sumum löndum á-
gætt veð, t. d. Bretlandi inu mikla,
og sumum löndum óhæft veð, t. d.
Tyrklandi. í Svípjóð stendr alt, sem
bankinn á, fyrir öllu, sem hann er
skuldugr um, og 1879 voru bankarnir
skuldugir um . . . ca. 219 mill.
en attu í alt .... ca. 248 mill.
Bezta meðalið til að koma í veg
fyrir, að bankarnir fari út fyrir verka-
hring sinn, er, að allar aðgjörðir peirra
séu opinberar, svo bæði blöðin og síðan
almeningr geti dæmt um, hvernig peim
er stjórnað, Sænsku bankarnir eru
skyldir til að hafa launaða yfirskoð-
unarmenn, sem ganga í gegn um reikn-
inga peirra, og sjá ekki að eins eftir að
allr reikingrinn sé réttr, heldr einnig,
að farið sé eftir lögum, og pví sem
hentast er í hvert skipti. Yfirum-
sjónina með peim hefir fjármálaráð-
gjafinn, og næst honum landshöfðing -
inní hverju landshöfðingjadæmi; (Sví-
ar hafa landshöfðingja með nokkuð
liku valdi og Danir hafa stiftamtmenn).
Bankarnir eru skyldir til, að sýna pess-
um yfirvöldum reikninga sína og bækr;
peir eru skyldir til að gefa fjármálaráð-
gjafanum allar pær upplýsingar, sem
hann heimtar, og senda honum á hverj-
um mánuði yfirlit yfir hag sinn. J>etta
yfirlit eiga peir að liafa eftir skýrslu-
sniði, sem peim er fyrirskipað, ogpað
á að vera samið i viðrvist landshöfð-
ingjans eða umboðsmans hans. Yfir-
litið á að ná yfir alt, sem bankinn á hjá
öðrum, og alt, sem aðrir eigahjáhon-
um, og hver renta sé tekin og gefin
af hvortveggja. Bankarnir eru sömu-
leiðis skyldir til að senda fjármálaráð-
gjafanum athugasemdir yfirskoðunar-
mannanna, og láta síðan prenta pær.
Eullnægi bankinn ekki skyldum pess-
um og hafi hann látið pað dragast
einn mánuð að fullnægja peim, eftir
að fjármálaráðgjafinn hefir fundið að
pvi, pá getr ráðgjafinn látið loka hon-
um, og upphafið réttindi hans.
Ef einhver banki neitar að leysa
inn seðil, sem hann hefir gefið út, og
sá, sem hefir seðilinn í höndum, lætr
hann neita að borga seðilinn fyrir „no-
tarius publicus", pá eiga yfirvöldin að
loka bankanum, og hann getr pá, eftir
pví sem stendr á, mist réttindi sín
sem banki.
Ef pað skyldi koma fyrir, að banki
eftir inum endrskoðaða ársreikningi
hefði tapað öllum viðlagasjóði sínum,
og 10% af inni upprunalegu eign sinni
pá hefir hann mist réttindi sín, og
verðr að hætta, nema að peir, sem
hann hafa stolnað, lofi pví að gjöra
uppruna eign bankans jafnháa og hún
var í byrjuninni, innan 3 mánaða.
(Eftir „Fróða"].
Vestmannaeyjum, 11. ágúst.
Héðan er sein stendr ekki annað
að frétta en ágæta sumartíð. bæði til
sjós og lands; hér hefir verið óvenju-
legamikill sumarafli afporski, semann-
ars hefir sjaldan til muna afiazt á sumr-
um. Eyrir skemstu urðu hér tvær slys-
farir, með pví 2 menn hröpuðu til dauðs
úr fuglbjörgum; slíkt ber liér oft að.
|>ess vil ég ennfremr geta, að 28.
f. m. kom hingað útlent skip, með ó-
vanalegu siglingarlagi, nokkurs konar
skonnorta, hér um hil 30 lestir að
stærð, og var skipshöfnin einir prír
menn, skistjóri sagðr hollenzkr að ætt,
stýrimaðr norskr og undirsjómaðr
sænskr. Kváðust peir hafa vilzt hing-
að, en hafa verið að makrílveiðum vestr
við Ameríku, enda höfðu peir aflaðjum
100 tunnur. Skipið var að innan ið
skrautlegasta, líkast lystiskipi. En
pað pótti mönnum, er komu út á skip-
ið, undarlegt, að par voru, að pví er
sumir sögðu, 16 rúm með rúmfötum;
og er skipverjar voru spurðir, hversu
á pessu stæði, kváðu peir pað koma
til af pví, að svo margir menn hefðu
að vísu verið á skipinu, en peim sem
voru fram yfir pá núverandi tölu hefði
verið kleypt á land í Ameríku — pví
paðan höfðu peir verið — pó var ekki
allra peirra frásögn samhljóða í pessu
efni. J>eir höfðu hér á boðstólum
bæði rúmfatnað og annað fleira, er
peir létu fara fyrir lítið verð; kváðust
hafa fengið pessa muni hjá sínum fyrri
félögum fyrir gjafverð. Á skipinu sást
að pað nýlega var nefnt upp og kall-
að „Pilen“, en svert yfir pess rétta
nafn, sem auðsjáanlega hafði staðið á
gaflinum.
Skip petta lá hér að eins fáa daga,
og eftir burtför pess hafa mennpótzt
sjá staðfestan grun sinn um, að eitt-
hvað væri ótryggilegt með skipshöfn-
ina; pví undirmaðrinn, inn sænski hafði
sagt kunningja sínum, er hann hitti
hér á dönsku verzlunarskipi, að peim
skipverjum, sem verið höfðu, hefði
drukknum lent í áflog, og hefði pannig
týnzt meiri hluti skipshafnarinnar; að
hve miklu leyti petta sé satt, er ekki
auðvelt úr að ráða. Ekki hafa menn
neina vissu um, hvert skip petta hélt
héðan.
Ekki var laust við, að sumir hugðu
að hér væri kominn a n n a r Tyrki, og
pætti ýmsar fyrirsagnir Krukkspár lúta
að pví.
Athugas. ritatj. „Skuldar11: —
pað er efalaust, að skip þetta, sem hér er
um talað, er sama skip, sem þrír menn, einn
norskr, einn sænskr svo og einn, sem misjafot
segir af, hvort verið hafi norskr eða danskr,
en hefir þó líklega verið norskr, s t á 1 u í sum-
ar í Ameríku. Skipið lá þar á höfn inni og
voru allir í landi af þvi, nema þessir þrir háset-
ar. pá var þegar telegraferað til allra megin-
hafna í Norðrálfu um þetta, svo að ineim þess-
ir yrðu teknir fastir, hvar sem þeir kæmuað
landi. Nú hafa tveir þeirra verið teknir í
Noregi, en inn þriðji hefir enn komiztundan.
Eftir að þeir höfðu stolið altipinu, ætluðu þeir
að halda því til Mexíco, eða þá til Suðr-Ame-
ríku ef svo vildi verkast, og selja það þar.
En í hafi fengu þeir andviðri en enginn þeirra
kunni siglingafræði. Bar þá loks upp að Nor-
egi og fóru þar í land, en voru þá þegar teknir
fastir. Eigi höfðu þeir getið þess þar, að þeir
hefðu hér við laud komið. En makríl-tunn-
urnar og fleira bendir á, að alt hafi verið sama
skipið. — Sýslumaðrinn á Vestmanneyjum
i