Skuld - 19.04.1882, Blaðsíða 4

32
En þetta er ekki aðalatriðið heldur. f>að eru
svo mýmargir, sem eigi trúa öllu því, sem
kyrkjan kallar kristindóm, að það er ekkert sjer-
lega einkennilegt í því fyrir Bjornson. Hverju
Bjornson trúir eða ekki trúir, það kemur æíi-
söguritara hans að eins við að svo miklu ieyti,
sem þetta lýsir sjer í verkuna hans og hefir á-
hrif á þau eða skýrir rjettan skjlning þeirra.
En nú vill svo til, að Bjornson hefir hvergi.
mjer vitanlega, prjedikað fyrir mönnum, hverju
þeir sky-ldu trúa eða ekki trúa ; en hann hefir
brýnt fyrir mönnum, að þeir, sem trúa öðru en
vjer eða ekki því, sem vjer trúum, hafi sama
rjett til sinna skoðana, eins og vjer. Sjera Jón
segir Bjornson hafi á síðari árum «gjorzt beinn
fjandmaður kristindómsins-. Sjera Jón þekkir
Bjornson hvorki persónuíe.ga nje af brjefa-
skiptum við hann, svo að hann hiýtur að byggja
dóm sinn á ritum Bjornsons eða þá að dómur
hans er ekki sjálfstæður dómur, heidur endur-
tekning á dómum einhverra annara. Jeg er nú
að vísu eigi mjög ókunnugur ritum Bjornsons,
en þó vil jeg eigi fortaka, að sjera Jón kunni
að vera kunnugri þeim, enda iítur út .fyrir að
svo sje, ef hann þekkir nokkuð það í þeim, er
sýni að B.jornsón sje «beinn fjatidmaður krist-
indómsins;'> því að jeg þekki ekkert slíkt í rit-
um hans. Og í fullri alvöru get jeg eigi bund-
izt þess, að gruna, að sjera Jón hafi ekki bygt
þennan dóm á eiginni ranusókn. Ef hann getur
fært sönnur á mál sitt úr ritum Bjornsons, þá
skora jeg á hann að gjöra það1. Sú sakargift,
sem hann'færir á hendur Bjornson hjer er svo
þung, að það er skylda hans að færa rök- fyrir
henni, svo framarlega sem hún er á rökum
bygð. En sje hitt, sem mig grunar heldur sje,
að sjera Jón hafi hjer farið eftir dómum ann-
ara, eftir dómum óhlutvandra mótstöðumanna
Bjbrnsöns, eftir steggjuddmum um haun, þá er
það siðferðisleg skylda sjera Jóns að kannast
berum orðum við það. f>að er skylda hans við
Bjornson, s'ém hann hefir mest rangt gjört; og
það er líka skylda hans við mig, sem hann
héfir"og rangt' gjört með því, að drótta.að mjer
að jeg <>breiði ofan á» sannleikann til að færa
iésendur mína á tálar. Að mjer skjátli oft, af
því að mjer er það ekki gefið að sjá alt rjett,
það kannast jeg við. En að jeg vísvitandi
«breiði ofan yfir-> nokkuð, sem segja bæri, það
kannast jeg ekki við. — |>að er að síðustu
skyfda sjera Jons við frelsið og framfarirnar,
að kannast við það,’ að hann hafi folt hjer á-
stæðulausan sleggjudóm, ef hann getur eigi
fært rök fyrir dómi sínuro; því að ef það er
satt, sem liann segir (og jeg er því fyllilega
samdóma), að það sje «ekki rjett af þeim, sem
viija kristindómslrfi þjóðar vorrar vei, að fræða
alþýðu um slíka menn eins og Bjornson, en
benda ekki með einu orði á það, sem er hættu-
legt Og öfugt í stefnu þeirra» — þá er hitt
ein3 V’ist, að það er hvorki rjett nje vel gjört
af þeifh', sem vjlja vél frelsi og framförum, að
varpa sandi i augu almennings með því að út-
breiða ástæðulaust þær sögur um forvígismenn
1) En það or auðvitað, að það dugir eigi að sanna
að Bjamson sje sjálfur eigi kristinn í ströngum skiln-
ingi. það verður að sanna að b.ann í starfsemi sinni
komi fram sem „beinn fjandmaður kristindómsins11.
frelsis og framfara, er kasta rýrð á þá í almenn-
ings-augum. Jeg vona, að sjera Jón hafi sið-
ferðislegt þrek til að kannast við, að hann hafi
hlaupið á sig, ef hann hefir felt dóm sinn að
eins eftir ummælum annara, í stað þess að
dæma Bjornson eftir verkum sínum.
Höfundur æfi-ágripanna í þjóövinafjelags-
Almanakinu 1882.
Um Eyrarbakkaskólann
og alpýðuskóla yfir liófuö.
Vjer höfum fengið brjef úr Árnessýslu frá
ýmsum merkum mönnum um skóla þeirra Ar-
nesinga og stofnun hans og fyrirkomulag. Lýsa
fiest þessi brjef því, að menn eru þar ekki nærri
vel ánægðir með skólastofnunina og aðgjörðir
sýslunefndarinnar í þessu máli. Sum lýsa líka
óánægju yfir aðgjörðum skólamálsnefndarinnar á
alþingi síðasta. Og með því að einn merkur
maður þar í sýslunni hefir skorað á oss að
ræða málið í blaði þessu, þá viljum vjer verða
við þeim tilmælum, og leyfum vjer oss að prenta
hjer kafla úr brjefi hans, er sýnir, í hverja átt
að álit ýmsra þar gengur, og getur sá kafli
þannig verið undirstaða fyrir því, er vjer ræð-
um um málið.
Hann skrifar meðal annars;
«En þótt sýsluefndin hafi stofnað skólann með
því að fá leigðar kenslustofur, áttu sýslubúar yfir
höfuð engan þátt í þessu. — Allir finna að vísu
nauðsyn mentunarinnar og nytsemi þá, sem bún
hlýtur að færa. En þó um góðan hlut sje að
tala, er þó mikið í það varið, hvernig honum
er fram komið, og að setn mest not fáist með
sem minstum kostnaði. Margir hjer í sýslu eru
nú mótfallnir ályktun þingsins um skólahjeruð
og yfir höiuð sýsiuskóla. Álíta betra og kostn-
aðarminna að hafa skólana stærri og færri og
með því hljóti þeir að svara betur tilgangi sín-
um. Flestir bændur úr líangárvalia-, Árness-,
Oullbringu- og Kjósar-, Borgarfjarðar og Mýra-
sýslu hafa meiri eða minni verzlunar-viðskipti
við Reykjavík, og skólakostnað pilta sinna verð-
ur þeim flestum hægast að greiða gegn um
verziunina. Með Eyrarbakka er alt öðru máli
að gegna; þar verzla ekki nærri allir og þar er
verzlunin í öllu örðugri landsmönnum, því að
hægðin í viðskiftunum við Bakkan er tíðum
dýrkeypt. jpað er nú búið að áætla kostnað
við Eyrarbakkaskólann og verður hann árlega
um 2500 kr., en skólinn rúmar í rnesta la»i
20 pilta; verður pví kenslukaup hvers einstaks,
auk fæðis, húsnæðis, ijdss og hita, á annað
hundrað krónur fyrir 7‘/» mánuð, sem skóla-
tíminn er ætlaður, og er þó áætlun þessi lík-
tega í lægra lagi í mörgu. — Væru aftur áður-
nefndar sýslur sameinaðar um einn skólá, sem
rúrnaði frá 60 til 80 pilta (meiri 'aðsókn gjöri
jeg ekki ráð fyrir fyrst um sinn) og sem skipt
væri í 3 deiidir, myndi kostnaðurinn langt um
minni úr hverju sýslufjelagi, það er að segja ef
búast mætti við líkum styrk til slíkrar skóla-
stofnunar, sem gefin en von um úr landssjóði
til sýsluskólanna, en að líkindum engum vafa
bundið að kenslan yrði meiri og betri, hægra
að fá góða kennara, hægra fyrir pilta, sem
sköruðu fram úr, að afla sjer mentunar utan
skólans. A það má líka líta, að í mörgum
sýslum eru skólar ómögulegir, nema að fá skóla-
jarðir keyptar eða leigðar, og skólastjóri eða
sjerstakur maður sæi piltum fyrir fæði, en þetta
mundi, þegar litið er á vegleysur okkar og þar
af leiðandi afardýra aðdrætti verða fjarska dýrt
bæði hvað snertir húsabyggingar og fæði — En
spursmálið er nú: Hefir þingið slegið þessu
skólamáli föstu? Eða er það ekki enn að nokkru
leyti hálfgjört eða ógjört? þ>að er nú þetta,
sem jeg vildi fræðast um af yður, og áliti jeg
ið mesta þarfaverk ef þjer vilduð sem fyrst rita
i blað yðar leiðbeinandi ritgjörð í þessa stefnu,
því enginn efi er á því, að mögum er þetta á-
ríðandi mál, en svo óljóst, að þeir vita ekki
hvað segja skuli». (Niðurlag síðar).
— Seinast liöinn hálfan mánuð kefir fiskazt
sæmilega á Vatnsleysuströnd, Álftauesi,Reykjavík
og nokkuö á Akranesi.
— Gott kafli helir hjer nú verið selt á 58 a. pud.
og iakara á 50 a. Kandissykur á 45. a. Korn-
vara með líku verði og áður.
— «Reykjavíkin» . kom nýlega inn hjer með
um 70 tn. lii'rar.
— Haraldsen skipstj. frá Færeyjum, sem hleypti
hjer inn í gær, hefir afiað yfir 6000 af þorski.
Komin skip,
7. apríl. IDA, 108 Tous, skipstjóri E. P.
Bruhn með allskonar vörur til C.
F. Siemsens verzlunar.
7.----AKNETTE MATTHILDE i 02 Tons,
skipstjóri Lauritzen, með allskonar
vörur til Knudtzons verzlunar.
7.---- ISLAND, 112 Tons, skipstjóri
Christjansen írá Koregi, með.timb-
urfarm til iausakaupa.
11------- LUCINDE, 102 Tons, skipstjóri
Henrichseu, með ailskonar vörur til
Knudtzons verzlunar.
14.------«DAGMAR», 99 Tons, skipstjóri
Andersen, með alskonar vörur til
Brydes-verzlunar.
16.------MAKIE CHRÍSTINE, 61 Tons,
skipstjóri Bonnelykke, með alskonar
vörur til Smiths-verzlunar, Geirs
Zoega og Hlutafjelagsins.
18.------JOHANNE, 75 Tons, með vörur til
Brydes-verzlunar.
18.------«SPKITE», færeyskt fiskiskip, skip-
stjóri Haraldsen (að sækja vatn).
Auk þessa eitthvað tvö frakknesk fiskiskip.
A u g’ 1 ý s i n g a x*
eru teknar upp' fyrir 50 au. hver þumlungur af
lengd dálks. Minsta auglýsing 25 au. — Út-
lendar augiýsingar 50°/o meira._________________
—•• Skrifpappír, brjefaumslög og penrrar fást
með inu sama góða verði hjá Einari J>órðar-
syni og áður.
(féjjf* Næsta blað í næstu viku.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
J ó n Olafssou, alþingismaður.
Prentuð bjá Einari pór[ðarsyni á hans kostnað.