Skuld - 01.05.1882, Side 4

36
in nefna sig friðunarlög; þau innihatda nálega
tdmar friðunar-ákvarðanir, og þau taka paiI
berum orðum fram í 6. gr. að friðunin sje sín
, ,grundvallarr egla1 ‘.
Og þrátt ofan í þetta getur ráðgjafinn verið
að segja oss, að viðaukalögin «um friðun á laxi
sje ekki friöunar-lög! Og þrátt ofan í þetta
kemst landsyfirrjetturinn að sömu niðurstöðu
sem ráðgjafinn! Undarlegur er «skarpleikinn»
á stundum! — Mikil og merkileg mega þau á-
hrif vera, sem lögfróðleikur og æfing í laga-
skýringum hlýtur að hafa á skarpleik manna og
hugsun, og varla er það mót von, þótt þau á-
hrif verði torskilin oss vesalings leikmönnunum,
sem ekkert höfum við að styðjast nema heil-
brigða skynsemi. — Heilbrigð skynsemi! Jú, vjer
þökkum hjartanlega — nei, hún nær skamt til
að semja lög og skilja. £>ví að enginn getur
móti því borið, að öll alþýða manna á íslandi',
svo að kalla allir þingmenn, og þar á meðal
allir inir skynsömustu og sem mest traust hafa
á sjer, jafnvel og dómendur og aðrir lögfróðir
menn skilja lögin á einn veg, en landsyfirrjett-
ur, landshöfðingi og ráðgjafi á annan.
Hvorki oss nje öðrum, sem sömu skoðun-
ar eru, hefir dottið í hug að láta í ljósi neinn
efa um vilja þessara háu yfirvalda til að skilja
rjett lögin; eigi heldur efar neinn skarpleik
þeirra og lögkænsku. En þó er það víst ekkert
leyndarmál þeim nje öðrum, að það er sann-
færing svo að segja hvers manns á landinu, að
skilningur þeirra á nefndum lögum eigi ekki
við gild rök að styðjast. Hvernig slíkt geti
verið? Já, vjer minnumst að eins á málshátt-
inn: «skýzt þótt skýrt sje». Jafnvel skarpvitr-
um mönnum og lærðum getur yfirsjezt. J>eir
geta, sjálfum sjer óafvitandi, leiðzt af fordóm-
um; jafnvel hlutdrægni getur verkað ámanninn
án þess honum sje það meðvitanlegt. Vjer á-
fellum engan af þessum fáu mönnum, sem hjer
standa einir uppi með sína skoðun. En vjer
viljum þvert á móti gjöra oss skiljanlegt, hvern-
ig þeir, með skarpleik sínum, lærdómi og óef-
aðri samvizkusemi hafi getað komizt að niður-
stöðu, sem oss virðis't íVo fjarstæð. Til slíkrar
rannsóknar þykjumst vjer hafa fylsta rjett; og
slíku ætti þeim sjálfum ekki að geta þótt að.
pað, sem að vorri ætlun hefir haft áhrif
á skoðun landsyfirrjettar, landshöfðingja og ráð-
gjafa í þessu máli, er titlitið til Elliðaánna.
þ>að má sjá á allri meðferð frá stjórnarvald-
anna hálfu, að Elliða-árnar hafa jafnan leikið
þeim í huga. pau hafa ekkert á mdti því í
sjálfu sjer, að lax sje friðaður, sje hann að eins
eigi friðaður í Elliða-ánum.2 — I>etta kemur
meðal annars fram ljóslega í ræðu landshöfð-
ingja í neðri deild 4. ágúst 1879 (Alþ.tíð 1879,
II, 789. bls.), og minnist hann þar «Elliða-á-
anna, þar sem einn maður á alla veiðina, og
þessi eignarrjettur hans, samkv. hæstarjettar-
dómi 16. febr. 1875, veitti honum heimitd ti!
að þvergirða þe9sar ár, þrátt fyrir ákvarðanir
Jónsbókar landsleigabálks #56. kapítula, en við
1) Bænarskrár um petta efni og áskoranir í fundar-
gjörBum hafa komið til þingsins úr öllum áttum, jafn-
vel úr fjarlægustu sýslum (t. d. síðasta þing úr báðum
Múlasýslum og víðar að).
2) Sbr. neðanmálsgr. á næstu síðu.
þessa ákvörðun eru lögin 11. maí 1876 við-
aukalög». — Við þetta er nú reyndar að at-
huga: 1. hæstirjettur hefir aldrei dæmt um
það, hvort Thomsen kaupmaður eigi einn alla
veiðina í Elliða-ám eða ekki. — 2. Jónsbókar
landsleigubálkur, 56. kapítuli, talar að eins um
ár, þar sem fleiri en einn eigi veiði í, og með
því að mál það, er hæstirjettur dæmdi í 16
febr. 1875, var einkamál milli einstaks jarðeig-
anda á aðra hlið, en Thomsens á hina, þá var
málið ekki um það, hvort Thomsen í sjálfu sjer
hefði rjett til að þvergirða árnar, og því hefir
hæstarjettardómurinn engin áhrif á þá spurn-
ingu; heldur var hitt þá þrætuefnið, hvort sá
maður, sem þá var í máli við hann, hefði rjett
til að fá þvergirðingar Thomsens bannaðar, og
eftir því, sem fyrir hendi lá, komst hæstirjettur
að þeirri niðurstöðu að svo væri ekki. — En
Jónsbók skipaði að eins fyrir um rjett veiði-
eiganda hvors gagnvart öðrum. Einmitt þess
vegna er það hugsanlegt, að þvergirðingar
Elliðaánna hafi ekki komið í bága við Jónsbók
(svo framt það sannast — sem enn er ekki
orðið — að enginn eigi veiði í ánum utan
Thomsen), en komi pó nú í bága við friðunar-
lögin 11. maí 1876. f>ví bágt er á að gizka,
hvers vegna eignarrjettur Thomsens er það
rjetthærri, en eignarrjettur allra annara, sem
laxveiði eiga, að hann einn skuli ekki vera
bundinn af friðunarlögum, sem út koma. Vjer
segjum með vilja: eignarrjett allra, sem lax
eiga, því þó þvergirðingabann friðanlaganna
breyti einkum rjetti þeirra, sem einir eiga alla
veiði í á (og þeir munu geta aðrir verið en
Thomsen), þá takmarka þó aðrar friðanar-ákvarð-
anir önnur rjettindi laxveiði-eigenda. Ef mál
hefði verið höfðað móti — segjum Jóni laxveiði-
eiganda fyrir 1875 fyrir það, að hann hefði net
til veiða, er tækju smærri lax, en þann, sem
væri 9 þuml. ummáls, þá hefði hæstirjettur
vafalaust sýknað Jón, með því að honum vœri
heimilt eftir Jdnsbók að veiða svo smáan lax,
seæ hann vilfii. Ef' svo friðanlög kæmu síðar
út, er bönnuðu að veiða smærri lax, en 9 þuml.
ummáls, vill landshöfðingi þá í fullri alvöru
fara því fram, að slík lög geti ekki náð til Jdns,
þv^að hæstirjettur hafi dæmt honum heimilt
að veiða smálax, og þessi heimild sje partur
af eignarrjetti hans1? Efá að skilja eignarrjett
á pennan hátt, þá eru eigi að eins öll friðan-
lög skerðing á eignarrjetti allra þeirra, er ein-
hverja veiði eiga, heldur verða og öll þau lög,
er gera einhverja þá nýja skipun á atvinnuveg-
um, að hún þrengir þann rjett, er einhver áð-
1) Landshöfð.: segir ncfnil. í sömu ræðunni (1879);
„En pegar pessi rjettindi (c: að þvergirða) eru inni-
falin í eignarrjetti þeim, er nú á sjer stað með tilliti
til Elliðaánna þá er auðsjeð að löggjafarvaldið geti ekisi
gripið fram yfir þessar ár, nema . . .50. gr. stjórn-
skrárinnar verði tekin t.il greina. Eftir þessari grein
stj.skrárinnar „„ereignarrjetturinn friðhelgur; engan má
skylda til, að láta af hendi eign sína, nema almenn-
ings þörf' krefji; þarf til þess Iagaboð og komi fullt
verð fyrir““. Og eftir orðum greinarinnar mun út-
heimtast annaðhvort sjerlegt lagaboð um Expropriatfún
Elliða-ánna, ef þingið vill banna á þeim þvergirðingar
þær, scm heimilaðar eru með hæstarjettardómi, eða að
minsta kosti að sjerleg ákvörðun verði tekin inn í
lagafrumvarp það, er hjer ræðir um“.
ur hefir haft, brot á eignarrjettinum. J>etta
mun þó varla vera meining landshöfðingjans.
Nei, sannleikinn er, að landsböfðinginn hefir
tekið eignarrjett hjer í annari merkingu, en orðið
er í haft í stjórnarskránni. Setning hans mundi
leiða of langt. «Qui nimium probat, nil pro-
bat». (Sá, sem sannar of mikið, sannar eklt-
ert). (Niðurlag næst).
— Úr Múlasýslum er oss skrifað í brjefum
15.—17. f. m. að frjetzt hafi til hafíssins að hann
væri kominn að Langanesi. — Gripahöld er
oss skrifað sje í betra lagi, þó hafi stungið sjer
niður bráðafár (pest) hjer og hvar. — þ>að er
óvanaleg nýlunda fyrir austurland, sem aldrei
er vant að hafa af afla að segja fyrri en á
sumrin, að fá fiskigengd í janúar- og febrúar-
mánuðum; mun slíkt, að því er oss er kunnugt
varla hafa við borið í manna rainnum. Nú
höfðu sumir í Reyðarfirði verið búnir að fá 2 til
hálft þriðja þúsund af þorski (á fjögramanna-
far)
Brjefaskrína „Skuldar“.‘
— þaö var árið 1880 að borgari einn í Reykjavík
bygði sjer hús, og var það virt til brunabóta um haust-
ið sama ár, og eftir vanda var virðingin send til bæj-
arstjórnarinnar og sendi þáverandi slökkvitólastjóri at-
hugasemd um það, sem honum þótti áfátt við bygging-
una, að þvf er tryggingu gegn eldsvoða snerti. Eig-
andi hússins bætti undir eins úr því, scm slökkvitóla-
stjóri fann að. En sakir þessarar athugasemdar, sem
slökkvitólastjóri hafði sent, samþykti bœjarstjórnin ekki
virðinguna, og hvorki viðkomandi yfirvald nje slöýkvi-
tólastjóri skeyttu neitt um þetta fyrri en haustið 1881,
og fyrirfanst þá við skoðunargjörð, að endurbótin hafði
gjörð verið árið áður og allt var í forsvaranlegu á-
standi. Bæjarstjórnin samþykkti því virðingargjörðina.
Mú vil jeg spyrja:
1. ) Var viðkomandi húseigandi skyldur að borga
af húsinu þinggjald og önnur gjöld, scm miðuð cru við
upphæð virðingarinnar, fyrri en virðingin var samþykt?
2. ) Hefði húsið brunniðá umræddu tímabili, frá því
það var virt og þangað til bæjarstjórnin samþykt virð-
inguna, hefði þá eigandinn fengið brunabætur?
Svar: 1.) Með þvf að 3. gr. laga 14. desbr. 1877
(Stjtíð. A, 22) og 3. gr. laga 19. septbr. 1879 (A, 13)
vísa bæði til 4. gr. og 5. grcinar tilsk. 14. febr. 1874,
virðist sama regla, að því er húseignir í Reykjavík
snertir, að vera f gildi um húsaskatt og kyrkjugjald af
húsi, eins og um vágjald af húsi, er bæjarstjórnin ekki
hefir samþykt virðinguna á. — 2) Samkv. 5. gr. tilsk.
14. febr. 1874 verður ekkert hús tekið í ábyrgð fyrri en
bæjarstjórnin er búin að segja álit sitt um virðinguna,
Brenni húsið fyrri en samþykt bæjarstjórnarinnar fæst,
getur því húseigandi varla haft aðgang að skaðabótum
og það er vitaskuld, að hann þarf ekki að grciða vá-
gjald meðan á sainþykki bæjarstjórnarinnar stendur.
1) Spurningum kaupenda Skuldar um hvað eina, som
haft getur almenna þýðingu, viljum vjer leitast við
að svara eftir föngnm. Ritstj.
DÖNSK LESBÓK
með málfræðiságripi og orðasafni, allt 5 arkir,
fyrir ekki meira en 50 aura
fæst í ísafoldar-prentsmiðju og bjá öllum bóka-
sölumönnum landsins.
Næsta blað í næstu viku.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
.J ó n Ólafsson, alþingismaður.
Prentuð bjá Einari pórðarsyni á hans kostnað.