Skuld - 13.05.1882, Page 1

I/
Árg., 32 nr.. kostar 3 kr.;
borgist í sumar - kauptíð til
Einarsprentara pórðarsonar.
Eftir að V1 * * 4 árgangs eru út
komnir, gildir eigi uppsögn
á næsta árgangi.
I 1 L 1.
1882.
Afgreiðslustofa í prent-
smiðju Einars pórðarsonar.
Ritstjórnar-skrifstofa:
Aðalstræti Nr. 9, opin kl.
4—5 e.m. livern virkan dag.
V. árg. Reykjavík, Ijaugardaginn 13. maí. Nr. 151 b.
Um kráöasýkina í sauöfjenu.
I. Eftir Henry Stephens: "Boolc of ihe Farm».
PJngin ástæða ætti fremur að knýja menn
til að rækta eður afla fóðurs lianda sauðfje á
útigangsjörðum, til að gcfa því í innistöðum,
on in hættulega bráðasýki. Sýki þessi yfirfell-
ur hel/.t ungar sauðkindur af svarthöfðakyninu,
sem ganga á hálendum og þurrum högum. Að-
alorsök sýkinnar er meltingarleysi og þar af
leiðandi búkteppa og harðlífi; veldur þetta á-
kaflegri brunabólgu í innýflunum, scm drepur
kindina. Meltingarleysið kemur af of snöggum
umskiftum á lögmiklu og þurru fóðri. Oftlega
koma þessi umskifti af því, þegar snjór fellur
svo mikill, að alt grængresi leggur undir, sem
fjeð hafði áður, að það neyðist nú alt í einu til
að lifa á gömlum lyngtoppum, þurrum kvistum
og laufi og öðru viðarbrumi, sem stendur upp
úr sjónum. Af þessu or það ljóst, að ef sauð-
fjenu væri bygt skýli til skjóls í illviðrum og
ætlaðar rófur (t.urnips) til fóðurs, þá mundi
bráðasýkin aldrei granda ungu útigangsfje. —
Ettrick Shepherd lýsir einkennum bráðasýkinn-
ar þannig: Ið fyrsta merki er að sauðkindin
missir jórtrið. Eftir því sem sýkin elnar verð-
ur kvölin, sem skepnan líður, æ sýnilegri. Hún
standur öllura fótura í einu farinu, þegar hún
ste'ndur. Stundum legst hún og stendur upp
aflur, livað eftir annað á víxl, aðra hverju
mínútu. Augun eru döpur og bera glöggan
vott um ofraun þá, er skepnan líður. Eyrun
slapa og sje nákvæmar aðgælt, þá er munnurinn
og tungan þurr og heit og hvítan í augunum
þrútin. Búkurinn er ákafiega uppblásinn, og
það svo mjög á stundum, að hann springur.
Afkimar magans eru allir meira eður minna
bólgnir. Af þessu leiðir ákaflega bólgusótt,
rotnunarkenda, svo að eftir snögglogan dauða
er ódauninn af innýflunum, og oft enda af
kropnum, óþolandi. Aðgjörðir sýkinnar eru oft-
b'ga svo bráðar, að sauðkindin er steindanð um
morguninn, som alheilbrigð sýndist kvöldinu
áðnr.
Lækning sýnist þannig ómöguleg, og þó
má hún eigi að síður takast, en þó því að eins,
að einkennum sýkinnar sjo veitt eftirtekt þegar
í tíma. ;Sje þá kindinni undir cins tekið blóð á
einhverjnm parti líkamans, svo senr með kross-
skurði innan á dindlinum, eður á æðinni fyrir
neðan augað, eða á æðinni fyrir aftan bóginn,
og þar til og með geíið inn matsalt runnið í
volgu vatni, þá er meiri von að kindinni
batni.
En aðal-atriðið er, að koma í vcg fyrir
orsakir sýkinnnar, með því í tíma að gefa fjenu
nærandi og mýkjandi fóður. Ef rófur ekki eru
til, er vert fyrir búandann að hugsa um að fá
sjer olíukökur til að gefa fjenu með heyi í
innistöðum. fað er margroynt að olíukökurn-
ar eru mjög mýkjandi; og flutningur þeirra,
enda longst upp í sveitir, er að tiltölu hægur
Mr. Fairbrain ræður til að gefa ungu sauðfje
salt, þegar snögglega er skift um grænt og þurt
fóður við það. Sem krydd mun salt reynast
heilnæmt, einkum jórturpeningi, svo sem naut-
gripum og sauðfje; bj'gging meltingarfæranna
hjá þessum dýrum gjörir þeim mjög hætt við
moltingarleysi. Salt með olínkökum mundi því
vera ágætt varnarmeðal móti meltingarleysi, en
olíukökurnar eru mjög kjarngott fóður. Jeg
get ekki svo öldungis fallizt á þá ráðleggingu
Ettricks Shepherds, að beita ungu fje og full-
orðnu öllu saman, svo sem gjört kvað vera í
Peeblesshire, til að útrýma bráðasýkinni, að sagt
er. þotta er oftlega ógjörlegt og þar hjá
gagnslaust. Mr. Fairbrain ráðleggur: «Látfjár-
hagana vera svo líka, sem unt er, að jarðlagi.
Að gæta þessa eigi, er fásinna mikil og viss-
astur vegur til að gjöra fjeð misjafnt. Lyngið
skyldi brennast reglulega, og fjenu aldrei líöast
að ganga til lengdar á Ijelegura högum, heldur
taka það inn á rófufóður; er það staðreynt ó-
brigðult varnarmeðal á raóti framgangi bráöa-
sýkinnarn — oghefir hann sjálfur jafnan reynt, að
ekkert slær jafnduglega á hana. — Ettrick
Shepherd telur 4 tegundir bráðasýkinnar, nfi:
iðrasýki, sýki í kjötinu og blóðinu, þurrasýki
og votasýki, hafa allar þessar tegundir áður
taldar orsakir og heyra til þeim ilokki sjúk-
dóma, er í eðli sínu er skildur uppþembu í
nautgripum og iðrakveisn í hrossum.
II. Eftir Low: «Elements of Pract.ic.al Agri-
nuHure».
Sauðfje er undirorpið margvíslegum og
hættulegum bólguveíkindum. í öllum þesshátt-
ar sjúkdómum, á hvern hátt sem þoir svo lýsa
sjer, skyldi þegar taka kir.dinni blóð; er það ið
einasta meðal til að lina sjúkdóminn. Menn
eru vanir að taka sauðkindinni blóð á augna-
æðinni, en allir smalar ættu að læra, að taka
þeim blóð á hálsæðinni, því það er haganlegast.
Eftir því sem skepnan er ung eða gömul og
hraust til, skal láta blæða meira eður minna.
Aðalreglan með sauðfje er sama og með naut-
gripi, að láta blæða fremur ríflega. Mýkjandi
meðnl skyldi og, ásamt, blóðtökunni, gefa sauð-
fjenu í öllum bólguveikjum. J>au meðul, er be/t
hafa reyn/t, eru epsomsalt (Laxorsalt) og glá-
bersalt; skal af því fyrnefnda gefa inn kindinni
frá 8 til 12 lóð, en af inu síðara helmingi
minna eður lítið meira. Upp til sveitanna er
oft.ast haft malsalt, sem og hefir eftiræsktan
árangur. Smalar hafa venjulega óbeit á að gefa
sauðfje inn meðul, sjálfsagt vegna þoss, að þeim
þykir sem þau muni gjöra lítið gagn. En slík-
ur fordómur ætti als ekki að líðast, þegar lif
43
sauðarins er í inni bráðustu hættu, sem jafnan
er í öllum brunabólgu veikindum. fað er án
efa víst, að hyggileg blóðtaka og inngjöf af
mýkjandi meðulum mundi árlega spara landinu
(o: Englandi) mörg þúsund líf í þessum dýr-
mætu skepnum. Ein af þeim rotnunarkondu
bólgusóttum, sem ásækir sauðfjeð, er sú, sem
kölluð er bráðasótt (braxy); er það mjög eyði-
leggjandi sjúkdómur í mörgum hjeruðum lands-
ins. Náttúra sjúkdóms þessa bendir til þess
ljósloga, liver meðul hel/t eigi við honum, nfl.
blóðtaka og mýkindameðul. Yfir höfuð sýnist
þessi sjúkdómur að oiga rót sína í slæmu fóðri,
enda er gott fóður ið kröftugasta meðal við
honum, er menn þekkja. ltófur og aðrar lög-
miklar rætur, gefnar ungu fjc með hagbeit,
hafa jafnan royn/t vel; enda er það nú orðið
staðreynt, að svo sem meðferð sauðfjárins hefir
batnað hjer í landi, að sama skapi hefir in
hættulega bráðasýki farið minkandi.
(íuðniundui' Ólafsson.
Gríman er fallin!
I brjefi sínu til ráðgjafans, sem vjer gát-
um um í 150. nr. «Sku)dar» og sem prentað er
í Stjórnartíðindunura, lætur hr. Trolle sem all-
ar sínar tillögur sje sprotnar af einskærri um-
hyggju fyrir oss íslendingum. Oss þótti þessi
skyndilega umhyggja ins danska lautinants fyr-
ir oss íslendingum næsta kynleg, og ekki grun-
laust, að hún væri höfð sem gríma, til að dylja
inn sanna tilgang sinn. — Að þetta hafi verið
svo, má nú sjá á «Nationaltidende» 14. f. m.
þar hefir hr. Trolle onn á ný ritað um «fiski-
veiðar við ísland» og hefir þar alveg — kastad
grímunni.
Herra Trolle skýrir frá því, að í fyrra hati
als 187 skip, samtals 16,827 tons að stærð,
með 1799 manns á, stundað síldveiði undir ís-
landi. Afli þeirra hafi verið 167,705 tunnur';
þannig liafi komið að meðaltali 897 tn. á skip.
En þetta kom mjög misjafnt niður. Sum skip
fengu fleiri þúsund tunnur, sum komu aftur
tóm, eða svo sem tóm (með 10—20t.n.). [>ann-
ig græddu sumir of fjár, en aðrir biðu stórtjón.
Alt. um það varð hreinn Agóði, að mcðal-
lali af öllum skipunum, um 1500 kr. af
hverju skipi, auk vaxta af verði skipa og út-
búnaðar, og auk slits og skemda. Af þessu
dregur nú horra Trolle þá ályktun, sem alveg er
rjett, að síldveiði rekin í smáum stíl sje eins
hæpin eins og að spila í «lotteríinu>>. Jýetta er
1) þar viö verður að bæta, til að finna alla veiðina
síðasta ár, fyrst 4°/o f landsldut, en það er (i708tn., og
svo afla innlendra maima, og þá mun heiin koma, að
sddveiðin síðastliðið sumar nam um 180,000 tn.