Fróði - 11.08.1882, Blaðsíða 1

80. blað.
AKUREYEI, EÖSTUDAG-INN 11. ÁGÚST
1882.
229
230
231
Um síldarveiðar Norðmanna.
Eptir
a 1 p m. Tryggva Gunnarsson.
liitað í Kaupmannahöfn 3, maí*.
|>að er kunnugt að fjöldi Norð-
manna fór til Islands næstliðið sumar til
síldarveiða, margir peirra fiskuðu á-
gætlega og græddu stórfje, pótt kostn-
aðurinn til útgjörðarinnar væri mikill, og
verðið á síldinni miklu lægra enn árið
áður.
Síldaraflinn í Noregivar með minna
móti árið sem leið, og hugðu pví marg-
ir Norðmenn gott til að eiga athvarf að
síldarveiðum á íslandi í sumar og hags-
von par. feir höfðu útbúnað mikinn til
ferða, og voru teknir að safna „aktíum“
til að byggja póstskip, sem fara skyldi á
fastákveðnum tíma milli íslands og Nor-
egs; var sagt að komið væri í loforðum
nálægt hundrað púsundum króna. |>eg-
ar petta stóð sem hæst, kom í opna
jkjöldu brjef frá danska konsúlnum í
Bergen, eptir undirlagi stjórnarráðsins í
Danmörku, sem birtast átti alpýðu í
Noregi, kom pá stans á sem von var.
p>ótt jeg búizt við að brjef petta komi
í Stjórnartíðindin, pá vil jeg pó setja
pað hjer, pví margir af peim, sem lesa
blöðin, sjá ekki Stjórnartíðindin.
Brjefið er útlagt úr „Bergenspóst-
inum" 46. tbl. og hljóðar svo:
„Eptir tilmælum utanríkisráðgjaf-
ans í Danmörku gjörast hjer með heyr-
um kunnar aðalákvarðanir pær um sjáv-
arútvegvið ísland, ernú skal
greina:
1. Veiðar í landhelgi eru að eins heim-
ilar dönskum pegnum.
2. Útlendingar, sem útveg vilja hafa,
annaðhvort einir saman, eða í sam-
eign við Islendinga, eða aðra danska
ríkisþegna, verða að hafa unnið sjer
fast heimili, annaðhvort á Islandi eða
í Danmörku, samkvæmt reglum peim,
er um heimilisfang gilda, en í pví til-
liti hefir pað enga pýðingu, pótt peir
leysi borgarabrjef' eða atvinnusMrteini.
3. Við brotum mót fyrirskipunum pess-
um liggja sektir samkvæmt tilsk. 12.
febr. 1872.
4. J>au skip og bátar, sem höfð eru við
veiðarnar, skulu vera dönsk eign, og
má heldur eigi hafa önnur skip til
verkunar á aflanum, bústaðar fyrir
vermenn, nje annars pess háttar.
*) Grein pessi barst hingað 10. júlí, og
hefir hún pannig verið 9 vikur á leiðinni.
Sýnir petta hversu ógreiðar brjefasend-
ingar hafa verið frá útlöndum í vor
lnngað til Norðurlandsins. Bitst.
5. |>að er snertir skipverja á peim skip-
um, sem að veiðunum eru höfð, pá
skal fylgja stjórnarbrjefi dags. 27.
marz 1859, pannig, að helmingur
skipverja að ótöldum skipstjóra og
stýrimanni, skal heimili eiga í hinu
danska ríki, ef skipið er gjört út frá
íslandi; en lögum dags. 23. jan. 1862,
sem skipa svo fyrir, að skipstjóri og
stýrimaður skuli vera danskir pegnar,
pegar skipið er gert út frá Dan-
mörku.
6. |>egar gjöra skal útlend skip að ís-
lenzkri eign, skal greiða af peim inn-
flutningsgjald samkvæmt lögum dags.
1. maí 1838.
Utanríkisráðgjafinn heflr skýrt frá,
að brýnt muiiý verða fyrir viðkomandi
yfirvöldum á íslandi, að fylgja fram
nefndum lagaboðum.
Bergen 22. febr. 1882
W. K o n o w
konsúll".
Norðmenn urðu mjög gramir pessu
brjefi, sem peim er ekki láandi, par
sem búið var að gefa peim svo góðar
vonir, og mikinn ímyndaðan rjett. Sýslu-
mennirnir voru búnir að selja peim
borgarabrjef og borgararjett til að veiða
inni á fjörðum og verzla á landi, ymist
fyrir 4 eða 50 kr. í góðu trausti til
pessa keypta rjettar byggðu sumir hús
á landi til pess að geyma í tunnur
sínar og áhöld, en sumir veiddu frá
skipum, og höfðu heimili sitt í utanrík-
isskipum. J>að er pví engin furða pótt
Norðmönnum brigði í brún, pegar stjórn-
in lætur pann boðskap út ganga, að
brjef pau, er embættismenn á íslandi
hafa selt og tekið borgun fyrir, hafi
enga pýðingu. Hún segir að út-
lendir menn verði að hafa unnið sjer
„f a s t h e i m i 1 i“ á íslandi eða í Dan-
mörku, par sem keyptur borgararjettur
eða borgarabrjef hafi ekki minnstu
þýðingu eður gildi í pví efni.
Utskýringin í brjefinu á nú gildandi
lögum, sem líklega mun vera rjett, kemur
ópægilega niður á Norðmönnum og við-
komandi sýslumönnum. |>að er óneit-
anlegt, að landsjóður og landsmenn
hafa tvö síðastliðin ár haft mikinn hag
af síldarveiðum Norðmanna, en pær
fóru svo á svig við gildandi lög, að full
nauðsyn var til að grípa í strenginn, og
pað pótt fyrr hefði verið. Meðan lög
eru í gildi verður að fylgja peim, án til-
lits til, hvort pað er landinu til hags
eða eigi. J>að getur verið að nú gild-
andi lög um petta efni sjeu ófullkomin
og óhentug, en pó verður að fylgja peirn
meðan pau standa, en breyta peim pá
í hagfelldari stefnu sem allra fyrst. Lík-
lega verður pað gert á næsta pingi, en
hversu mikið sem peim verður umsteypt,
pá verð jeg pó að álíta, að nauðsynlegt
sje að halda pví fóstu, að ekki megi
aðrir í landhelgi veiða enn peir einir
sem fullkominn borgararjett hafa og
fasta búsetu á Islandi, — J>ví verður
og að halda óbreyttu, að enginn megi
veiða í landhelgi á utanríkis skipurn
pví pó vjer viljum ekki amast við Norð-
mönnum, og álítum hag að komu peirra,
pá verður sú afleiðingin, ef pessum tveim
atriðum er sleppt, að pá geta Erakkar
og Englendingar, svo margir sem vilja,
veitt bæði á skipurn sínum og frá veiði-
stöðvum sinum á landi, hvar sem peim
pykir bezt við strendur landsins, og
fyllt pannig alla, víkur og voga moð
skipum sínum og veiðibrellum. Eins og
nú stendur mega peir að eins fiska ut-
an landhelgi, en ef pað bætist við, að
peir mættu veiða inni á öllum fjörðum,
pá mundi ekki fækka kveinstöfum
landsmanna undan yfirgangi og veiði-
spjöllum útlendra fiskimanna.
J>að væri að mörgu leyti ákjósan-
legt, að peirri ívilnun mætti bæta inn í
lögin, að Norðmenn mættu eiga part í
fjelagi með íslendingum, pótt eigi væru
búsettir á íslandi, eí stjórn fjelagsins
væri )iar, og meiri hluti höfuðstólsins
væri veruleg eign landsmanna, en ekki
nafnið eitt. Slikt gæti verið landsmönn-
um mikill hagur, að hafa pannig not
af fje frá norskum auðmönnum og
norskri kunnáttu til síldarveiðanna, sem
landsmenn hvortveggja skortir, Norð-
menn gætu einnig haft hag af pessu í
sömu hlutföllum og landsmenn. En
pótt petta væri að ymsu leyti æskilegt,
pá verður samt að fara mjög vailega í
pað. Erakkar og Englendingar, sem
eru svo miklu kröptugri pjóðir enn
Danir og íslendingar, gætu iæit sig
upp á skaptið, pegar peir væru búnii
að koma inn litlafingrinum. J>eir gætu
fengið ymsa menn víðsvegar á Islandi
til að ganga í fjelag við sig um porsk-
og síldarveiðar, lánað peim fjeð, og
látið pá að nafninu til eiga stærri
partinn af fjelaginu, en ráðið veiðimenn
sjálfir og tekið mestan ágóðan. I
krapti pessa fjelagsskapar geta peir svo
fiskað hvar sem peir vilja inni á íjörð'
um, og byggt fiskiverkunarhús, verkað
fisk sinn par sjer til mikils hagnaðax,