Fróði - 09.01.1883, Síða 1

91. blað.
1883
F r ó 5 i.
IV. Ár.
AKUREYRI, í>RIÐJUDAGINN 9. JANÚAR
1
t
Björn prófastur Halldorsson
í Laufási andaðist 19. dag desember-
mánaðar næstl., 59 ára gamsill. Hann
var einn hinna merkustu presta pessa
lands, gáfu maður mikill og skáld gott.
Hafði hann pjónað prestsembætti í sama
prestakalli hjer um bil 30 ár og verið
mörg ár prófastur í fingeyjarpingi.
Hann var einn í sjö manna nefnd peirri,
sem kjörin heíir verið til að semja nýja
íslenzka sálmabók, og starfaði hann að
pví ætlunarverki með mikilli kostgæfni
og vandvirkni til dauðadags.
Guömundur prófastur Einarsson
að Breiðabólsstað á Skógarströnd and-
aðist 31. októbermánaðar næstl. 66 ára
gamall. Yestfirðingar eiga hjer á bak
að sjá einum sínum merkasta presti,
samvizkusamasta og ötulasta pingmanni,
mesta og búfróðasta búmanni.
irferð uiu liðíd ár.
Hið um liðna ár hefir verið eitt hið
harðasta ár, sem komið hefir á síðari
tímum. Yeturinn í fyrra mátti pó eigi
ákaflega harður heita, en menn voru
mjög illa undir hann búnir, af pví gras-
vöxtur brást sumarið á undan, og pó
bændur fækkuðu skepnum sínum almennt
meira og minna í fyrra haust, pá varð
ásetning ekki svo góð sem vera purfti.
J>að sem gerði veturinn óhagstæðastan
var hin mikla óstilling og stormatíð,
sem almennt gekk. Útigangsskepnur,
hestar og sauðfje, misstu pví snemma
hold, par sem hirðing og nærgætni við
skepnurnar var eigi hin bezta. Með
vorinu, eða um páska byrjuðu vandræð-
in fyrir alvöru, pví pá varð tíðarfarið
enn pá chagstæðara, afar-kalt og storma-
samt. Hey manna voru mjög protin, en
engin von til að skepnur, sem áður
voru orðnar magrar, pyldu að vera úti
pó hagar væru. Yarð pví stórkostlegur
skepnufellir í mörgum hjeruðum, eink-
um í suðurumdæminu og vesturumdæm-
inu, en langt um minni í norður og
og austurumdæminu, par sem fjárhirð-
ing er skárri, og menn almennara sann-
færðir um, hvert óvit pað er, að herða
of mikið að skepnunum fyrra hlut vetr-
ar og láta pær missa haustholdin.
Eðlilega var pó vorið harðast í þessu
umdæmi, par sem hafís rak að landinu
um páskaleytið, og grimmir froststormar
og snjóveður stóðu að kalla allt vorið af
ísnum, sem hamlaði öllum skipaferðum,
aðflutningum og veiðiskap langt fram á
sumar, jafn vel á sumum stöðum fram í
septembermánuð. Á öllum nyrðri helm-
ingi landsins var pví eðlilega pröngt í
búi hjá mörgum, en hungursneyð getur
enginn með sanngirni kallað pað. Á
sunnan verðu landinu gerði hafísinn apt-
ur engan baga fremur enn venjulega,
svo siglingar og sjósókn liðu par engan
hnekki. Sumarveðráttan var óhagstæð
fyrir norðan, austan og vestan, sífeldir
kuldar og votviðri, en betri á Suðurlandi.
Allstaðar við sjávarsíðuna, par sem haf-
ísinn lá við, varð grasvöxtur í minnsta
lagi, einkurn á votlendi, en að tiltölu
skárri á purlendi. Eptir pví sem fjær
dró sjónum spratt betur, og á suður
landi í góðu meðallagi. Nýting heyja
varð ríðast mjög slæm fyrir sakir vot-
viðra og ópurka, svo heyskapur varð
almennt hinn minnsti, sem menn muna,
enda studdi dílasótt eða mislingasótt
er gekk um allt land, víða um sláttinn,
mjög að pví. Haustveðráttan var mild
en nokkuð votviðrasöm, og haustið pví
að sínu leyti hagstæðasti kafli ársins.
Mjög mörgu var lógað af fje á haust-
inu, par sem pað hafði eigi fallið áður
í vorharðindunum, svo líklega er langt
siðan jafn fár fjenaður hefir verið í land-
inu sem nú, og mun pó víða sett fleira
fje á vetur enn fært er til að geta mætt
hörðum vetri. — Ymsar erlendar pjóðir
hafa skotið saman gjöfum til að bæta
úr matarskorti og fóðurskorti, sem leitt
hefir af hinu harða árferði, sem raunar
má telja að hjer hafi verið nú hátt á
priðja ár samfleytt. Eru pessar gjafir
að vísu allra pakka verðar, en hitt mun
pó reynast mönnum drjúgara, sem peir
afla sjálfir með dugnaði, ráðdeild og
sparsemi, heldur enn hitt, sem gefið er.
Um skatt og; toll, m. m.
pað færist fyrir á síðasta alpingi
að lögin um ábúðarskatt og lausafjár-
skatt væru tekin til meðferðar, pá er
vonanda að pað dragist ekki til lengd-
ar. Menn prá eptir umbót á peim lög-
um. J>ó verulegt spor sje pegar stígið
í pá átt, pá var pað að eins fyrsta spor ið
svo parf að halda áfram. J>að vantar
enn mikið á að lögin sjeu hagkvæm.
Ber tvennt til pess: ójöfnuðurinn sam
pau gera mönnum og siðferðisspillingin
sem af peim leiðir. Ójöfnuð gera pau
ymsum: fyrst fátæklingum; pví lausa-
fjárskatturinn byrjar á svo litlum stofni,
nfl. I hndr., sem hreinar tekjur eru
mjög litlar af, að öllum jafnaði og opt
engar; hann ætti pó að byrja á sam-
svaranda tekju vonar hlutfalli sem tekju-
skattur af atvinnu byrjar á; pví peir
eru sama eðlis, pó sinn sje á hvorn hátt
lagður á atvinnuna, en sá skattur byrj-
ar fyrst á 1000 kr. tekjum. |>að er
mikill munur! 1 annan stað verða
sveitarfjelögin fyrir ójöfnuði, er peir
menn borga skatt sem piggja af sveit,
pað verður að leggja peim pess meiri
styrk, svo pað er raunar fjelagið sem
borgar skattinn. í priðja lagi verða
peir fyrir ójöfnuði, sem búa að skuldafje
og greiða vexti af pví, peir gjalda skatt-
inn af búinu, eins pó lánardrottinn
greiði tekjuskatt af vöxtunum. Frá
fasteignartekjum eru pó dregnar leigur
af skuldum áður skattur fellur á; par
nýtur lausafje ekki jafnrjettis. í fjórða
lagi veldur pað allmiklum ójöfnuði að
skatturinn er allstaðar jafn af jafnri
fjenaðartölu, hvort sem landsnytjar eru
góðar eða rýrar, miklum eða litlum
kostnaði bundnar. í fimmta lagi er
eigi látið par við staðar nema sem lausa-
fjárskatturinn er, pó hann sje „í fullri
samhljóðan við skatt af húsum og skatt
af arðberandi eign“, sem utan pings-
nefndin í skattamálinu segir með rjettu
(Álitsskjal skattam. nfnd. 1877, bls. 31)
ábúðarskattinum er dembt par ofan á,
hann er í raun rjettri lausafjárskattur,
en lagður á eptir sjer stökum mælikvarða,
er pví hrein og bein viðbót við lausa-
fjárskattinn fram yfir aðrar skatttegund-
ir. Hvað af pessu fyrir sig er nóg til
að gera lögin miður pokkuð; hvað pá
allt petta til samans. J>að er pó mála
sannast að skattalög, sem byggjast á
framtali eigenda gjaldstofnsins, purfa
að vera svo sanngjörn, að pau „mæli
sjálf fram með sjer fyrir hvers manns
samvizku“ og laði menn pannig til hlýðni
við sig. |>ess meiri brestur sem par á
er, pess fjær fer pví, að pað komist inn
í meðvitund manna að lögin sjeu helg,
og að synd sje að brjóta pau, eða