Fróði - 27.08.1883, Page 3

1883.
F B Ó Ð 1.
113 bl.
271
an til Neapp], og er þar hver spítali
og kirkja orðin fnll af særðura mönnum,
en margir hafa látizt á leiðinni. Her-
liðið verður að verja höfnina fyrir mann-
fjöldanum, er pyrpist að skipunum, til að
leita ættingja og vina . og eins verður
pað að gæta spítaianna fyrir aðsókninni.
J>egar var byrjnð á samskotum til
hjálpar, sem mikil eru, og allir, sem til
ná, hjálpa ti) að bjarga fólkinu sem á
sumum stöðnm parf að grafa. undnn
rústunum. Yfirvöldin liggja eigi bdd-
ur á liði sínu. og erkibikupinn í Nea-
pel vitjar spítalanna og kirknanna, sem
nú eru hafðar fyrir spitala. daglega.
J>að hefir verið ætlazt á að 5.000 manna
hafl misst lífið á eyjunni, en um pað
vanta áreiðanlegar skýrslur.
Yms slys hafa og orðið i sumar. af
peim skal telja tvö er urðu á Englnndi.
í Sunderland í Viktoríuhöll voru saman
komin 2000 börn frá 4—14 ára. og voru
par við leiki, en fyrir óttalegt eptirtekta-
leysi, köfnuðu 200 af peim og mörg
voru auk pess nærri dauð. Atvikaðist
petta pannig að frá peim var gengið,
en síðan vildu pau fara á eptir, og
pyrptust ofan hrattan skrúfustiga, en
gátu ekki opnað hurð 6r var við stiga-
fótinn, og fjellu svo hvert ofan á annað
i hinu prönga rúmi undir stiganum.
Annað slysið varð pegar nýju gufu-
skipi var hleypt í sjóinn skammt frá
Glasgow, að venju var fjöldi manna
upp í pví, en pegar pað kom í vatnið
veltist pað um og sökk, nokkrum varð
bjargað af sundi, en pó drukknuð par
um 150 manna.
I Danmörku andaðist 14. júlí í sum-
ar Svend Grundtvig, kennari i norrænni
málfræði við háskólann í Kaupmanna-
höfn, 59 ára gamall.
— í hinu nýja blaði íslendinga er
byrjaði ( vor að koma út f Winnipeg í
Ameríku eru eptir fylgjandi bendingar
frá ritstjóra blaðsins lil þeirra er flytj-
ast til Vesturheims hjeðan af landi:
«par eð jeg álít það mjög nauðsyn-
legt fyrir lsleudinga heima á Fróni, er
framvegis kynnu að taka það fyrir að
leggja af stað frá föðurlandi sínu til að
heimsækja oss hjer vestra, að fá vmsar
upplýaingar, bæði við vikjandi búningi
sínum að heiman, og svo hvernig þeir
skuli huga sjer fyrst þegar þeir koina
vestur, þá kemur mjer í hug að setja
fram álit mitt á ymsum greinum því
við vikjandi.
1. Bezt er að hafa sem minnstan
farangur að af verður komizt rneð, jiví er
bezt að selja það sem unnt er, og hægt
er að fá sæmilegt verð fyrir. J>að er
yQr höfuð að tala einungis lagiegur fatn-
aður, sem menn ættu að fara með, það
er að segja ef menn eiga iianu. Kn
enginn skyldi sækjast eptir að kaupa ný
föt áður þeir fara, í því skini uð l’á þtu
ódýrari eða betri eun bjer, neina fóta-
búnað, það er sú eina fatategund sem
fæst bæði ódýrari og betri lieirna enn hjer
Kvennfólk ætti ekki að haía með sjer
meiri fatnað enn það þarf að bruka á
272
leiðinni, því sá ókostur fylgir íslenzka
búningnum, að þegar þær koma hjer, þá
kunna þær ekki við sig ( honutn, og
fleigja lionum við fyrsta tækifæri og fá
sjer innlendan búning, og um fram allt,
stúlkur, skiljið þjer eptir skott-
h ú u n a h e i m a.
2. Farbrjef skyldu menn kaupa heima
ef unnt er alla leið til þess staðar, er
þeir ætla sjer fyrst að setjast að í hjer í
landi, því það kemur í veg fyrir alla
villukróka, er þeir kynnu að fara á leið-
inni, það er að segja, ef þeir ekki hafa
góðan túlk með sjer.
3. Ilver sem hefir peninga aflðgu.
þegar hann kemur hjer til lands, skyldi
leggja þá í banka til þess að geytaast
þar, rneðan hann sjálfur aflar sjer vtsdóms
og þekkingar, með því að kynna sjer
innlenda siði og verknað, og græða
þannig hyggindi og ráðdeild til þess að
verja fie sínn, eptir eiginn geðþótta, án
þe«s að þurfa að nota annara ráð, et
tíðum gefast mjðg misjafnt. [>ó það væri
hættulaust fyrir þá að fá áreiðanlegunt
mönnurn fje sitt í hendur, er gætu sett
tryggingu fyrir því, þá er slíka menn
ekki ætíð auðvellt að finna í fljótu bragði
fyrir ókunna inDflytjendur, sem þá sje ó-
hætt að trúa. Jafnvel þó jeg ímyndi
mjer, að þeir sjeu fáir meðal íslendinga,
sem ekki muni ráða nýkomnum löndttrn
stnum að heimaD eptir beztu sannfæringu,
þá spiilir ekki varasemi, því aldrei er
ofvarlega skoðað við hverja maður á
skipti.
4. pað er mikið tjón fyrir landa hversu
seint þeir koma hingað það sumar er
þeir fara að heiman, því fylgja ekki að
eins rniklir örðugleikar fyrir þá sjálfa,
heldtir er það einnig tii niðurdreps fyrir
landa vora sem fyrir eru. þegar landar
að heitnan koma peningalausir og ör-
snau&ir urtdir hávetur, þegar öll atv'inna
er úti, þá llýtur það af sjálfu sjer, að
þeir sem fyrir eru, muni verja sínu sífc-
asta ceuti til þess að halda lífinu í þess-
urn bágstöddu vesalingum yfir veturinn
svo þegar vorið kemur eru sumir af þeim
er fytir voru ekki orðnir betnr á vegt
staddir í efnalegu tilliti en hinir nýkornnu.
[>etta geta nllir sjeð að stendur í veg
('yrir að landar taki hjer fljótum frarnför-
um. En vildu þeir er hingað flytja, fylgja
þeirri reglu að koma hingað á tímabilinu
frá miðjum rnarz til maí loka, þá gætu
þeir rneð sumarvinnu sinni endurborgað
þa hjalp er þeir kynnu að þnrl'a að fa
fyrst þegar þeir koma, og einnig búið sig
undir veturinn svo þeir ekki yrðu upp á
aðra kotnnir. Að komast að heiman á
þessutn tíma sýnist mjer vel vinnandi
verk, ef laudar peir sem vestur ætla ac
fura vilja nokkurn tíma taka það ráð, serri
þarf til þess, nefnilega að búa sig undú
vesturförina árið áður enn þeir ætla að
fara, selja og kalla inn skuldir sínar að
haustlaginu, panta síðan skip svo fljóti
sern það getur komist til íslands að vor-
inu og vera þá tilbúnir að slfga á skip
273
þetta er eina ráðið til þess að bæta úr
þeirri illu tilhögun á flutningunnm frá
Islandi, og jeg vona að landar heima, er
framvegis ætla að koma vestur veiti þessu
eptirtekt, og reyni að ráða bót á aptur-
halds tilhögun þeirri, er verið hefir á
fólksflutningnnum að heinian.
ELDSPÍTUBNAB.
— Ein af hinum hagkvæmustu upp-
götvunum fyrir alla menn átti í sumar
fimmtiu ára afmæli, pví í júnímánuði
1833 voru eldspíturnar fundnar upp.
Uppfinnandinn var fangi, og eldspíturnar
voru fundnnr upp innan hinna ramgjörðu
veggja rikisfangelsisins. Efnafræðingur-
inn 1. F. Kammerer frá Ludwigshurg
hafði 1832 tekið pátt í einhverju stjórn-
málaprasi og var dæmdur í hálfs árs
fangelsisvist á Hohenasperg. Hinn ungi
efnafræðingur var settur undir gæzlu
gamals hersforingja. sem venjulega reyndi
að gera sínum ungu föngum vistina svo
góða sem unntvar. Foringinn gnmli gerð-
ist nákunnugur pessum unga manni og
varð pess vís, að hann stundaði efnafræði,
og leyfði honum að setja niður í kompu
sinni áhöld til að gera eínafræðislegar
tilraunir. Áður hafði Kammerer reynt
að endurhæta og gera einfaldari eld-
kveyjuáhöld pau. er pá voru notuð,
sem var löng trjeflýs, með brennisteini
á endanum; til að kveykja á pessum
gömlu eldspítum varð að dýfa peim í
par til samsettan lög, og dugði petta
meðan eldspíturnar voru nýjar, en ef
pær voru geymdar, urðu pær ónýtar,
og pví höfðu margir hina enn pá
eldri oldkveykjuaðferð með eldstál,
tinnustein og tundur. Eptir margar á-
rnngurslausar tilraunir, fann Kammerer
upp á pví, að gera tilraun með „fosfor“,
og fangelsisvist hans var pvínæráenda,
pegar hann fann hina rjettu samsetningu.
Með pví að strjúka hinni litlu trjeflýs við
kompnvegginn kveykti hnnn nú eld í
einu vetfangi; og allt sem einkennir parf-
lega uppgötvun átti sjer hjer stað, pví
spíturnar reyndust hentugar, ódýrar og
endingargóðar. Hinn ungi mnður yfir-
gaf nú fangelsið með hinum glæsilegustu
vonum um gull og græna skóga„ og fór
til fæðingarbæjar síns Ludwigsborgnr
og byrjaði par að búa til og selja eld-
spítur því miður gat hann ekki útveg-
að sjer hið nauðsynlegasta til pess, að
hans háu vonir upp fylltust, seravarlaga-
bann gegn pví, að aðrir mættu búa til eld-
spítur eptir hans. Árið 1833 voru par eng-
in einkaleyfislög, og ekki fyr enn 1842
gerði Prússastjórn samning við hin önn-
ur sambandsríki í pá stefnu. |>egai-
pessar nýju eldspítwr komu til Austur-
ríkis, Hessen, o. s. frv., voru pær at-
hugaðar af efnafræðingum, sem fljótt
komust að leyndardómnum og fóru svo
að búa pær til og selja. Til að stand-
ast samkeppnina notaði Kammerer
öll pau meðul, or hans litlu efni leyfðu,