Fróði - 21.02.1884, Blaðsíða 2

124. bl.
F R Ó Ð 1.
1884.
40
41
42
fjelagsins hafa optast verið mestu ágæt-
ismenn. og skal hjer að eins nefna
geheime-konferensráð Collin, sem var
fjelagsforseti í 46 ár, frá 1809 til 1855.
Fjelagið heíir annaðtveggja kostað
sjálft útgáfu margra fróðlegra rita, eða
pá stutt að útgáfu þeirra með fjárfram-
lögum, og með pví að kaupa að útgef-
endunum mikið af slíkum ritum til að
útbýta peim ókeypis meðal alpýðu. I
Danmörku mun vera í næstum pví hverri
kirkjusókn lestrarfjelag eða lánsbókasafn,
sem alþýða manna getur notað, og hefir
fjelagið gefið ákaflega mikið af bókum
og ritum til þessara bókasafna. Eru
pað einkum bækur um búnaðarefni og
svo pær sem ætlaðar eru til að auka
almenna alpýðumenntun.
Fjelagið hefir mjög stutt að pví, að
stærri og smærri búnaðarskólar og al-
þýðumenntaskólar hafa komizt á fót á
mörgum stöðum í landinu. J>að hefir
ár eptir ár veitt ymsum mönnum pókn-
un fyrir að ferðast um og halda ræður
eða fyrirlestra um yms efni, er miða til
að auka menntun alpýðunnar og pekk-
ing á búnaðarmálefnum. Enn fremur
hefir pað tekið að sjer fjölda af ungum
mönnum, körlum og konum, og komið
pessum unglingum í vist til lengri eða
skemmri tíma hjá allra beztu búmönn-
um landsins til pess að læra par búskap
og þrifnað. Hafa einkum fjölda margir
af fátækum bóndasonum haft mikið gagn
af þessu. Yenjulega tekur fjelagið slík-
an pilt að sjer um prjú ár, og útvegar
honum vist hjá premur beztu búmönn-
um, sitt árið hjá hverjum. Húsbændur
hans hafa hann sem vinnumann til allra
verka á búinu sumar og vetur en gefa
honum við og við bendingar og leiðbein-
ingar í búskaparefnum. Hann fær og
dálitlar tómstundir til að lesa rit um
búnaðarefni, sem fjelagið gefur honum,
og til að skrifa í dagbók sína, pví fje-
lagið heimtar að hver slíkur lærisveinn
pess haldí rækilega dagbók, og riti í
hana pað sem hann sjer og lærir og
aðrar athugasemdir, sem hann finnur
ástæðu til. |>etta venur lærisveinana á
að taka vel eptir, hugsa og rita. Hver
lærisveinn verður svo að senda dagbók
sína að enduðu hverju ári til fjelagsins,
og eru dagbækur pessar lesnar yfir og
lærisveinum, hverjum fyrir sig, gefinn
vitnisburður fyrir fráganginn á bókinni.
Allmargir af dómunum um þessar dag-
bækur koma svo ár hvert á prent í árs-
skýrslu fjelagsins. (Eramh.).
Aiiitsrítðskosiiiiigarnar •
Eins og kunnugt er, eiga nú í vetur
að framfara kosningar til amtsráðsins
hjer norðan og austanlands, þar sem
þeir sira Arnljótur Ólafsson og síra
Davíð Guðmundsson eiga nú úr að ganga,
með pví þeir voru kosnir á öndverðu ári
1878, annar reglulegur amtsráðsmaður
og hinn til vara. Eptir sveitastjórnar-
lögunum 4. maí 1872 er hver sá maður
kjörgengur til amtsráðs, sem kjörgengur
er til alþingis, ef hann á heima í amt-
inu, og eptir kosningarlögum peim til
alþingis, er giltu pegar sveitastjórnar-
lögin voru sett, var hver kjörgengur
maður settur á kjörskrá. Nú hefir síð-
an kosningarlögunum verið breytt svo,
að á kjörskrám standa að eins nöfn
þeirra, sem kosningarrjett hafa, eða
kjósa mega til alpingis, en hinna kjör-
gengu er ekki sjerstaklega getið. J>etta
tvennt, að vera kjörgengur til alþingis
og að hafa kosningarrjett, fer allopt eigi
saman, sumir hafa kosningarrjett en eru
eigi kjörgengir, aðrir eru kjörgengir en
hafa eigi kosningarrjett. Eyrir þessar
sakir eru kjörskrárnar, með pví lagi sem
á peim er nú, enginn áreiðanlegur leið-
arvísir til að kjósa eptir amtsráðsmenn.
Amtmaðurinn í Norður- og Austur-
amtinu hafði pegar 9. april í vor sem
leið ritað landshöfðingja um petta efni
og tekið rækilega fram, hversu erfitt,
eða raunar ómögulegt nú er orðið að
fylgja fyrirmælum sveitastjórnarlaganna
í pví að senda sýslunefndum amtsins á-
reiðanlega skrá yfir alla kjörgenga menn
í amtinu til að fara eptir við amtsráðs-
kosningarnar. Áleit amtmaðurínn pví að
vel mætti duga, að engar skrár yfir kjör-
genga menn væru hafðar við amtsráðs-
kosningarnar, eins og nú á sjer stað við
kosningarnar til alþingis, enda hafði og
amtmaður sá, er hjer var næst á undan,
látið kjósa í síðasta skipti er kosið var,
án pess kjörgengisskrár væru við hafðar.
|>essu brjefi amtmannsins hefirlands-
höfðinginn nú svarað 21. nóvember í vet-
ur, og álítur hann, að eigi megi í pessu
efni vikja frekar frá fyrirmælum sveita-
stjórnarlaganna enn óumflýjanlega nauð-
synlegt er orðið við breyting kosningar-
laganna til alpingis. Amtmaður á pví
með tilhjálp sýslumannanna að reyna til
að semja skrá, yfir alla menn sem kjör-
gengir eru til alþingis í öllu amtinu og
senda hVerri sýsiunefnd sitt eintak af
skrá pessari. En samnining slíkrar skrár
er bæði mikið verk, sem tekur langan
tíma og kostar töluvert, og í annan stað
er lítil trygging fyrir pví, að hún geti
orðið áreiðanleg, par sem hún verður
eigi að lögum lögð fram til sýnis almenn-
ingi og til leiðrjettingar. Lakast er, að
fyrirhöfn sú og kostnaður, sem varið er
til að semja þéssa kjörgengra manna
skrá, kemur eptir allt saman að harla
litlum notum fyrir sýslunefndirnar. |>ær
eiga að kjósa í amtsráðið með svipaðri
aðferð peirri, er Gambetta vildi gera að
lögum á Erakklandi við kosningarnar til
pingsins par. og hver nefnd fyrir sig sjer,
að pýðingarlítið er að kjósa aðra í amts-
ráðið enn pá menn, sem ástæða er til
að ætla. að fleiri nefndir einnig muni
kjósa, en þessir menn eru pá svo al-
kenndir, að allir vita hvort þeir eru kjör-
gengir eður eigi.
|>etta mál, sem hjer er drepið á,
sýnir, að pörf er á að breytt verði með
lögum á næsta þingi fyrsta lið í 46. gr.
tilskipunarinnar 4. maí 1872 um sveita-
ríku fyrir norðan Zambese eru lágir og
breiðir ölduhryggir frá vestri til austurs
um álfuna pvera, og falla vötn niður af
þeim til beggja hliða.
Nokkru seinna mættu peir 3 svert-
ingjum er höfðu fjölda af ambáttum
meðferðis, sem peir höfðu fengið einhver-
staðar inn í Afríku og ætluðu siðan að
selja. J>ær höfðu hendur bunánar á
bak aptur , og voru allar bundnar á
klafa. J>rælar eru vanalega. fluttir svo
í Afríku, einn teymir alla lestina, eins
og menn teyma hross á Islandi, en aðr-
ir reka á eptir, Pinto rak svertingjana
á burtu, en gaf ambáttunum frelsi, en
pær grátbændu hann, að lestin mætti
halda áfram, pær voru langt að og vissu
ekkert hvernig pær áttu að komast til
átthaga sinna, og vissu jafnvel eigi
glöggt hvar þeir voru. Pinto sá sjer
pvi ekki annað fært, en að láta pær
hafa vilja sinn, pví eigi gat hann neytt
pær til frelsis, og ofmikill farartálmi og
lítið gagn hefði orðið að pví, að hann
hefði látið pær fylgja sjer, og að flytja
pær til átthaga sinna, var engan veginn
hægt. Margar ambáttir og þrælar hafa
verið teknir úr föðurhúsum á barnsaldri,
muna ekki eptir ættstöðvum sínum, og
eru búnir að gleyma móðurmáli sínu.
Jprælaverzlun er reyndar allstaðar hætt í
siðuðum löndum, en inni í Afríku er hún
enn í mesta blóma. Eullorðna præla
vilja menn sízt, pví þeir eru óstýrilátir
og strokgjarnir, en börn og konur pora
eigi að takast á hendur slík stórræði,
sem að flýja frá böðlum sínum, venjast
síðan við, og una loks nokkurn veginn
hag sínum, sem pau geta eigi bætt.
Elestir verða þrælar við pað, að þeir eru
herteknir og seldir síðan, en pað er og
mjög algengt í Afríku, að foreldrar selja
börn sín, eða láta pau upp í skuld-
ir. Ekki er foreldra-ástin par mikil!
Eitt sinn ætluðu fylgdarmenn þeirra
Serpa Pinto’s að reisa þeim strákofa til
náttstaðar eins og þeir voru vanir, en
allt í einu sá Pinto að þeir hlupu sinn
í hvora áttina. J>etta var pví að kenna,
að peir höfðu komið inn í stóran maurahóp.
Maurategund sú, er hjer lifir er mjög
grimm og herská; íbúar par segja,
að stórir hópar af maurum þessum, ráð-
ist jafnvel á fíla, skríði upp eptir fótum
peirra, inn í augu og eyru og drepi pá
svo, síðan safnast þeir fleiri og fleiri að,
og að litilli stundu liðinni er af fílnum
eigi annað eptir enn skinin beinagrind.
Svo mikið getur mergð og harðfengi
þessara litlu dýra gert að verkum. Maur-
arnir bitu fylgdarmenn Pinto’s, svo að
allstaðar lagaði úr þeim blóðið. Maur-
arnir fara um landið í stórum og pjett-