Fróði - 20.03.1885, Blaðsíða 2

153. bl.
1 R ó Ð 1.
1885.
28
29
30
og reyna að skýra málið frá voru sjón-
armiði.
Hinn heiðraði höfundur byrjar grein
sína með því að lýsa hvernig á sjávarút-
haldi hjer stóð, þegar fjelagið var stofn-
að ; þar næst fer hann að rekja þráð’nn
í fyrsta þætti fjelagslaganna „ísemfæst-
um orðum“ þannig:
„Skipseigendur, sem í fjelagið ganga,
takast á hendur að ábyrgjast allir í
sameiningu skip fjelassmanna og
stofna fastan sjóð til að borga áfall-
inn skaða á þeim. Sjóðurinn er
stofnaður með samlagshlutum (inn-
gönguaurum) sem vera skulu frá
hverjum fjelagsmanni jaf'nir við fert-
ugasta hluta þeirrar verðhæðar, sem
fjelagsmaðurinn fær ábyrgð á“, o. s. frv.
J>etta sem vjer hjer höfum tekið
upp úr grein hins heiðraða höfundar á að
vera aðalinntak þriggja hinna fyrstu
greina fjelagslaganna, en oss finnst að hann,
því miður, hafi hjer verið of fáorður þar sem
hann hefir alveg sleppt niðurlagssetningu
hinnar fyrstu greinar, sem inniheldur á-
kvæði þess, hvernig þessari sameiginlegu
ábyrgð sje varið. |>essi setning mátti því
síður missast úr, sem það einmitt er út af
mismunandi skilningi á henni og þvi
sambandi er hinar aðrar greinar fjelags-
laganna standa í við hana, að ágrein-
ingur sá er risinn í fjelaginu, sem
hjer er um að ræða*. 011 greinin hljóð-
ar þannig orðrjett:
„Allir eigendur þilskipa, þeir er í
íjelagið ganga, takast á hendur að á-
byrgjast í sameiningu avert það skip,
sem fjelagsmenn eiga og fá ábyrgð á,
ef það er svo vel útbúið, sem fyrir
er mælt í erindisbrjefi virðingarmanna.
Ábyrgðarskylda þessi liggur
jafnt á hverjum fjelagsmanni
e p t i r þ e i r r i t i 11 ö 1 u s e m h a n n
á mikið eða lítið í ábyrgð
fjelagsins".
Jrnssa grein, og einkum niðurlags-
setningu hennar, álítum vjer undirstöðu
allrar fjelagsskipunarinnar, sem allar
aðrar greinar fjelagslaganna eigi að vera í
fullu samræmi við, en sem hljóti að
vera miður vel hugsaðar, ef þær ekki
eru það, eða koma í bága við þá meg-
insetningu, sem hún inniheldur. Sam-
kvæmt þeim skilningi á henni, er vjer
viljum framfylgja, hefir fjelaginu verið
stjórnað frá því það L var stofnað og fyr-
irkomulagi þess hagað á þá leið, er vjer
í stuttu máli viljum leyfa oss að skýra i
'frá. — Hvert vertíðarár hefir verið j
^ skoðað sem sjerstakt og aflokið tímabil, i
hafi enginn skaði orðið á því í fjelag-
inu hafa ábyrgðargjöld (premíur) hvers
einstaks fjelagsmanns, að frádregnum til-
tölulegum hluta hans af hinum lítilfjör-
legu föstu ársútgjöldum (fyrir ritföng
virðing skipanna) o. s. frv., verið færð
honum til inntektar í fjelaginu. Hver
fjelagsmaður hefir þannig eignast sjer-
*) Um síðari hluta 1. greinar laganna
er þó talað í greinni, er það í 4. dálki.
1.—10. og 25.—28. línu að ofan. Sömu-
lt-iðis neðst í 6. og efst í 7. dálki, þar sem
greinarpartur þessi er, tekin upp orð*
íjettur. Útgef.
staka ákveðna innstæðu í fjelaginu, eins og
í sparisjóði væri. Nú í hin siðusta
11 ár hafa fjelagsmönnum verið goldnir
vextir af þeirri upphæð, sem þeir
á þennan hátt hafa safnað sjer í
fjelaginu, og eins hefir þeim, sem ann-
aðhvort hafa gengið úr fjelaginu eða
byggt skip sín að nýju verið greidd inn- j
stæða þeirra eptir þessari reikningsfærslu. í
f>egar skipskaða hefir borið að höndum,
hefir hann verið bættur með sjóði þeim, I
er myndast hefir af inngönguaurunum og j
þess árs ábyrgðargjöldum, en hafi það
ekki hrokkið, hefir því sem til brast;
verið jafnað niður á fjelagsmenn að tiltölu j
við það, sem hver átti í ábyrgð það ár,
sem skaðinn varð á. Hjá þeim er áttu |
innstæðu í fjelaginu frá umliðnum árum,
hefir þessi viðbót verið tekin af henni,
en nýir fjelagsmenn, sem enga innstæðu
áttu, hafa verið látnir greiða hana á
annan liátt. Hvert að nokkrir fjelags-
menn gjalda hlutdeild sínaískaðabótunum
af fje því, er þeir á umliðnurn tíma hafa
safnað sjer saman í fjelaginu, eða þeir
greiða hana af annari eign sinni, álítum
vjer að komi í sama stað niður; hitt er
þýðingnarmeira að viðbótinni sje jafnað
rjettilega niður, svo hver einstakur greiði
það af henni, sem honum ber, nefni-
lega í hlutfalli við þá upphæð, sem hann
á í ábyrgð fjelagsins, þegar skaðann ber
að höndum, Slíkt verður að eins íueð
hinu hjer greinda fyrirkomulagi, því skip-
eignir manna breytast árlega mikið.
Sumir þeir er upphaflega áttu mikinn
skipastól í ábyrgð fjelagsins, eiga opt
að eins lítinn part í skipi, það ár, sem
skaði verður á, en aptur á móti mikla
innstæðu í fjelaginu, sem þeim hefir
safnast undanfarin ár. Hjettlát greiðsla
á skaðabótunum álítum vjer að fáistekki
með annari tilhögun, en þessari, ervjer
höfum skýrt frá, og finnst oss hún
vera alveg samkvæm anda og orðum fje-
lagslaganna. Á þenna eina hátt njóta
fjelagsmenn fullkomins jafnrjettis. jpeir
eignast inntæðu í fjelaginu eptir því
hlutfalli. sem þeir greiða mikið eða lítið
móts við aðra í fjelagssjóð, og taka þátt
í skaðabótunum og öðrum gjöldum fje
lagsins að tiltölu við ábyrgð þá ei
þeir eiga í fjelaginu, þegar þau ber að
höndum.
Nokkrir kunna nú að segja, eins og
hinn heiðraði höfundur tók fram í „Áliti“
sínu í vetur, „að með þessu fyrirkomulagi
eigi fastur fjelagssjóður, inngöngueyrir
og ábyrgðargjald. ekki við, helduraðeins
niðurjöfnun hvert ár, þegar skaða ber að
höndum og til annars smávegis kostn-
aðar“. Yjer álítum að hvorutveggja til
högunin geti átt við. Orsökin til þess
að þeirri aðferðinni var fylgt, að fjelags-
menn voru látnir greiða árleg gjöld til
fjelagsins, og sjóður stofnaður, ætlum
vjer að hafi verið sú, að það hafi vakað
fýrir hinum hyggnu löggjöfum þess, að
örðugt mundi opt verða að ná inn skaða-
bótum hjá fátækum og skuldugum skips-
eigendum, sem i tilbót kynni að hafa
brugðist afli; svo yrði það og tilfinnan-
legt fyrir flesta að svara út í einu stórri
upphæð. Aptur á móti sáu þeir að með
föstum árlegum gjöldum, gæti það fyrir-
byggst að allur afli skipseigenda yrði
strax eyðslufje, eins og því miður hafði
sýnt sig að hannvarð hjá mörgum. Yæri
heppni með, og skaði kæmi ekki bráð-
lega fyrir, sáu þeir, að fljótt gæti mynd-
ast sjóður af gjöldum þessum, sem þeir,
er hlutdeild ætti í honum gætu ekki ein-
asta greitt sinn hluta úr af skaðabótun-
um, þegar að því kæmi, að þeim þyrfti
að svara, heldur gætu fjelagsmenn lfka
f'engið lán úr honum þegar þeim lægi á,
og svo yrði þeim; er lengi væru í fjelag-
inu, drjúgur styrkur að því fje, sem þeim
safnaðist saman á þennan hátt, og sem þoir
fá útborgaðan, er þeir byggja skip sín að
nýju eða ganga úr fjelaginu. Fyrir því
settu þeir gjöldin eins há og þeir gerðu,
nefnilega 27» % inngöngueyrir í eitt skipti
fyrir öll, 47» % árlegt ábyrgðargjald og
l’A % aukagjald, ef skipin eru höfð tií
veiða eptir 1. ágúst. Gjald þetta væri
vissulega ótilhlýðilega hátt, ef hver ætti
ekki að mega búa að sínu.
Fjelagið hefir því frá upphafi verið
skoðað, ekki einasta sem ábyi-gðarfjelag,
heldur líka sem sparisjóður og styrktar-
fjelag fyrir skipseigendur. Hefir það
fullkomlega í reyndinni svarað til þessa
þrefalda ætlunarverks, því frá því það
var stofnað hefir það bætt 11 algerða
skipskaða, og greitt í skaðabætur fyrir
þá um.......................... 40,000 kr.,
fjelagsmönnum, sem byggt
hafa skip sín að nýju, eða
gengið úr fjelaginu, hefir
það borgað innstæðu þeirra
með ........................ 30,000 kr.}
þau 12 ár. sem vextir hafa
verið greiddir af innstæðu
fjelagsmanna, hefir sú upp-
hæð numið................. 11,500 kr.
og enn eiga fjelagsmenn inn-
stæðu er nemur nálægt . 20,000 kr.
Auk þessa er sjóðurinn stöðugt lánaður
út. og hefir sú upphæð í mörg ár verið
milli 20 og 30,000 kr.
Af hinu framangreinda mun mönn-
um nú orðið það ljóst, að vjer framfylgj-
uin þeirri skoðun, að fjelagsmenn hafi
að eins „samlagsbú“, eins og hinn
heiðraði höfundur mjög heppilega kallar
það í grein sinni, enn ekki „fjelagsbú
í algengum skilningi“. Byggjum yjer
þá skoðun vora, eins og vjer höfum sýnt,
fyrst og fremst, á fjelagslögunum, eink-
um fyrstu grein þeirra, þar næst á því,
að eptir þessum skilningi hefir fjelaginu
frá stofnun þess, nú í 17 ár, verið stjórn-
að, allt fyrirkomulag og öll reiknings-
færsla ávallt verið sniðin þar eptir, og
engin mótmæli nokkurn tíma komið fram
gegn tilhögun þessari, en gjörðir og reikn-
ingsfærzla fjelagsstjórnarinnar stöðugt
samþj’kkt á hverjum aðalfundi.
Á hverju byggir nú hinn heiðraði
höfundur og hans sinnar það, að skiln-
ingur vor, og þá um leið skilningur allra
undangenginna stjórnarmanna og með-
lima fjelagsins, á lögum þess, sje og
hafi verið rangur ? J>eir byggja það eink-
um á 19. gr. fjelagslaganna er þannig
hljóðar:
„Ef eigi hrökkur sjóður fjelagsins til
að bæta áfallinn skaða eitthvert ár,
þá skal því sem til vantar jafnað nið-
ur á fjelagsmenn að rjettri tiltölu
við það, sem þeir eiga í ábyrgð fje-
lagsins“.
Vilja þeir skilja grein þessa þannig, að
hjer sje meintur samlagssjóður fjelags-
manna, eða innstæðufje þeirra í fjelag-
inu. Ef sú væri meining greinar þessar-
ar, væri hún alveg öndverð við grund-
vallarsetningu fjelagsskipunarinnar í
fyrstu grein laganna. En þetta er ekki
svo. Grein þessi er í fullu samræmi við
fjelagslögin og þann skilning er hingað
til hefir verið lagður í þau. Lögin á-
kveða, nefnilega að af inngönguaurunum
skuli stofna sjerstakan skaðabótasjóð, og
það er sjöður sá, er 19. gr. á við. |>etta
er skýrt og ljóslega tekið fram í 2. gr.
fjelagslaganna. er þannig hljóðar:
„Fjelagið hefir fastan sjóð til skaða-
bóta. í þann sjóð geldur hver skips-
eigandi i fjelaginu sjerstaklega hið
fyrsta ár 27» % af því verði, sem
hann fær ábyrgð á. þettn, fje heitir
inngöngueyrir og skal það greitt í sjóð
fjelagsins fyrir næsta aðalfund“.
Hvergi annarstaðar í fjelagslögunum