Fróði - 29.04.1885, Qupperneq 2

158. bl.
F R 6 Ð 1.
1885.
88
Ef þingmenn vorir halda fund með
kjósendum sínum, áður enn peir fara á
þing í sumar, sem peir sjálfsagt gera
pá vonum vjer, að pessu máli verði hreyft
á peim fundi og að pingmenn vorir taki
pað að sjer til öflugs flutnings, pegar á
ping kemur.
„Möðruvallabrjefið4.
(Eptir Ouðmund Rjaltason.)
(Niðurl.)
Jeg vil eins og fleiri, að alpýðu-
skólar bæði banda piltum og stúlkum
væri til í sýslu hverri, og ef rjett lag
væri á öllu, tel jeg rjett að Möðruvalla-
skóli yrði einskonar yfirskóli norðlenzku
sýsluskólanna, svo peir er mikilli mennt
vildu ná gætu fengið hana par Síðan
gætu peir er verið hefðu á sýsluskólan-
um brúkað vetrarfrítímana og sunnu-
dagana til að segja peim fátæklingum
til, er ekki gætu komist á verulega
skóla. f>á verða hjúin menntuð! j^að
mega pau gjarnan — pá bjóða pau
byrginn! Ekki lengi, pví af eínhverju
verða pau að lifa. Ekki geta margir
orðið tómir barnakennarar, búðarmenn
og gert tóm „fín verk“. jþeir mega pá
til að vinna hjá bændum að sömu verk-
um og áður. Sjálfstæðistilfinning sú er
menntun vekur, lætur peim pykja minnk-
un að leti og bleyðuhætti í hverju einu.
Gleðin yfir pví sem peir hafa numið,
gleðin yfir fegurð og fjölbreytni náttúr-
unnar styttir peim margar leiðinda
stundir og Ijettir peim vinnuna. Eje-
lagsfýsnin og fjelagsástin sem pekking
mannfjelags og pjóðfjelags vekur hjá
peim, lætur pá hafa gleði af að vinna
fyrir sig og fjelag pað sem peir lifa í.
Og siðprýðis og fegurðartilfinning sú er
umgengni við menntaða menn vekur,
hjálpar peim til að bæta og prýða margt
á heimilunum pegar peir sjálfir verða
húsbændur. jpessi von mín um gagn
lýðmenntunarinnar er nú byggð á reynslu.
Hún er byggð á reynslu peirri, sem jeg
hefi af menntuðu vinnufólki á Jótlandi
sem jeg hefi verið í vinnu með. Hún
er byggð á reynslu peirri, að jeg, eptir
að hafa ferðast og menntast í 6 ár er-
lendis í borgum og sveitum, pó hefi eins
mikla já ennpá meiri ánægju enn áður
af að’ vinna vor, sumar og haust í mold,
mykju og grjóti í bættum fötum og á
trjeskóm!
Svfia*
til Guðmundar Hjaltasonar
Herra ritstjóri Fróða.
Guðmundur Hjaltason hefir beinzt
að Möðruvallaskólanum og mjer sökum
greina nokkurra, er staðið bafa í blaði
yðar frá „Gjaldþegni í Eyjafirði“. Jeg
get að vísu eigi sjeð, í hverju sambandi
það stendur við Möðruvaliaskólann, er
rGjaIdþegninn“ skrifar. Málefnið er
liln.enningsmál og á að dæmast í efni
89
sínu en ekki eptir persónum. Jeg skal
þó gera Guðmundi það til vilja að
lýsa yfir því að jeg er alveg samdóma
„Gjaldþegninum“. Almenningur á fulla
heimtingu á því, að sýnt sje og sann-
að, að fje því sje varið til gagns, sem
hann leggur fram. í þessu liggur ein-
niitt frelsi og rjettindi gjaldþegna, að
þeir hafi ráð yfir, hvernig því fje er varið,
sem þeir eru skyldir að gjalda. Hitt
er aptur talið ófrelsi í þeim lönduro, er
menn þekkja frelsi, að almenningur sje
skyldur til að leggja fram íje, en verði
að láta sjer nægja umroæli þeirra, cr
við taka, að því sje þarflega varið.
Þótt dæini sje til þessf öðrutn löndum,
að þessa sje ekki gætt, þá eru þau
dæmi til varúðar og ekki til eptirbreytni.
Vilji Guðmundur Hjaltason, að gjaldend-
ur láti sjer nægja, skýrslur þær, er hon-
um þóknast að gefa, þá verður hann að
láta sjer nægja, að fje gjaldenda verði
eigi fengið honum f hendur.
Jeg sje að skoðanir okkar Guð-
tnundar fara mjög í tvær áttir, þegar
um gagnsemi skóla er að ræða. Hann
miðar hana við höfðatöluna, sem á
skólanum er. Það geri jeg ekki. Jeg
miða gagnsemi hvers skóla við það,
hvernig þoir reynast, sem með sóma
fara frá skólanum ; ekki tniða jeg það
við burtfararprófið eitt, heldur öllu
fremur við það, hvernig þeir reynast
í hverri þeirri stöðu, sem þeir komast
f, er þeir eru farnir frá skólanum. Enn
fremur miðar Guðinundur gagnsemi skóla
við tölu lærdóntsgreina þeirra, er kennd-
ar eru. En jeg miða hana ekki við
tölu lærdómsgreinanna, heldur við það,
h vern i g þær lærdómsgreinir eru kennd-
ar, sem kenna á, og hverjum framförum
ncmendurnir taka í þessum greinuin,
því að undir þessu er komin andleg
famför og andlegur þroski nemendanna,
en ekki undir tölu lærdómsgeinanna.
Jeg þykist nú viss um, að minn
mælikvarði við námsstofnanir sje rjctt-
ari enn Gnðmundar. Jeg vildi óska,
að almenningur vildi dæma námsstofn-
anir eptir honnm, en ekki eptir höfða
tölu eða námsgreina tölu, þótt það sje
að miklum inun auðveldara. Alinenn-
ingi er að vísu nokkur vorkunn, þótt
hann dæmi eptir þessum tölum, þang-
að til menntunin er orðin almennri enn
bún nú er. f’eim, sein senda börn sín
á hvern skóla sem er, eða þeim, sem
fara þangað af eigin efnum, er alveg
nauðsynlegt að reyna að fá leyzt úr
spuringunni: Hvernig er kennt og
hvað læra menn á skólanum? en hin
spurningin er þeim miklu ónauðsynlegri.
Hvað eru margir á skólanum ?
Af þessu geta menn sjeð, að rnjer
muni ekki mjög gremjast tölu saman-
burður Guðinundar. Að sumu leyti
skil jeg ekki vel í honum. Guðmund-
ur segir; »1884 —1885 hafði jeg
alls 25 pilta og voru 18 þeirra allan
veturinn en 3 fram yfir nýár, 2 að
þorralokum, 1 frá nýári og fram úr...
Eu nú(15. apríl) eru jafnmargir piltar á
báðum skólum þessum*. Á Möðruvalla-
skólanum eru nú (17. apr.) 25 piltar. Jeg
90
kem nú ekki þessum tölum saman; enda
þykir mjer það ekki miklu máli skipta.
Eptir mfnum mælikvarða og vitn-
isburði annara þykizt jeg hafa ástæðu
til að vera ánægður með það, hvernig
piltar hafa reynzt, er hjeðan hafa íarið
með sóma frá skólanum; jeg vil, t. a.
m., benda Guðmundi á 3 menn frá
honum, sem nú eru á Akureyri og Odd-
eyri; hann þekkir þá, og veit, hvernig
þeir hafa reynzt. Jeg gæti talið marga
fleiri, ef mjer þætti þess þörf. En að
því leiti er jeg ekki ánægður með
Möðruvallaskólann, að mjer þykja náms-
greinarnar ofmargar, sem tilteknar eru
í lögunum, og námsárin of fá, til þess
að nemendur verði svo menntaðir, sem
mjer finnst, að allur þorri bænda þurfi
að vera. Jeg vil fá velmenntaða bænd-
ur, en jeg vil ekki láta þá hafa eitt-
hvert menntunar kák, og telja þeiin
svo trú um, að þeir sje öllum þjóðum
menntaðri. Meðan reglulegir alþýðu-
skólar eru ekki komnir á fót, álít jeg
betra og kostnaðarminna fyrir pilta að
koma óundirbúna, heldur enn að heimta
svo eða svo mikið við inntökupróf, og
að þeir þyrfti þá að fá undirbúning-
inn einhversstaðar annarstaðar.
Að öðru Ieyti hefir rnjer aldrei
dottið í hug að bera saman skóla Guð-
mundar og Möðruvallaskólann. i’að
væri ekki sanngjarnt.
En jeg skal segja Guðmundi álit
mitt á hans skóla. Það ei þá í stuttu
máli það, að skóiahald hans sje ein-
tóint kák, og að þaö sje of dýrt að
kaupa það með 8 kr., hvað þá með
800. Jeg tala aðeins um almennings
fje því að mjer og öðrum er það óvið-
komandi, hvernig einstakir menn verja
fje sínu, í*etta álit byggi jeg nú á því,
1. Að námstíminn er svo stuttur.
Mjer er kunnugt, hvað menn læra
á 5-6 mánuðum, þegar námi þeirra
á að vera lokið á þeim tíma. þeir
læra einhvern graut, sem síðar verð-
ur þeitn að engn gagni. Jeg veit,
hve skammt margir eru komnir cpt-
ir einn vetur hjer á skólanurn.
2. Að bæði eru kennslugreinarnar of
margar, og svo er ofmikið borið á
neinendurna, til þess að þeir bæði geti
fest það í minni og melt það. Það er
ekkert áhlaupaverk, hvorki að kenna
njelærasvo að gagni sje. Það þarf
að taka það, sem læra á, upp apt-
ur og aptur íyrir nemandanum og
hann þarf að hafa það svart á hvítu,
svo hann geti glöggvað sig á þvf,
ef það á að geta orðið fóður fyrir
hans andlega líkama. Að öðrum
kosti ryður það, sem nemandanum
er sagt í dag, burtu því sem hon-
um var sagt í gær. Vjer getum
ímyndað oss, hvernig kristindóms-
þekking yrði hjá börnum, ef þau
lærði ekki annað í þeim íræðum,
en þau gæti numið af ræðum presta.
En þetta væri líkt kennsluaðferð
Guðmundar.
3. Að jeg hefi haft þrjá pilta á Möðru-
vallaskólanum, sem verið hafa vetur
hjá Guðinundi; og það er víst, að