Fróði - 07.08.1886, Blaðsíða 2

10. bli
F E Ó Ð I.
1886.
112
113
114
undi mann fyrir það, sem hver maður
veit að jeg fvrirlít hann og aumka fyrir,
ímyndaði jeg mjer að engum gæti í hug
dottið. Mjer er með öllu óskiljanlegt,
hvernig Finnur getur verið pað ein-
feldningstetur, að halda að nokkrum
manni pyki verk hans öfundsverð, eða
nokkuð af pví, sem hann hefir út að
tromfa. Jegpekkinú piltinn svo vel að
jeg veit nokkurn veginn hvaða spil eru
á hendinni hjá honum, en pað eru fle.s.t
ónýtar lýjur.
Eitt af pví, sem Einnur er allt af
að kliugja er að jeg hafi skrifað ritdóm
minn af illgirni. So! Er pað illgirni
minni að kenna að Einnur gerir svo illa
verk sín að pau sjeu til vansa? Er pað
illgirni úr mjer að Finnur tekur upp á
sig að gera pað, sem hann getur ekki?
Er pað illgirni úr mjer að ljúga ekki
pað gott, sem er hreinasta handaskömm?
Er pað illgirni að benda almenningi á
vitleysur og skekkjur í ritum, sem standa
til almennra afnota? Er pað illgirni að
vara menn við pví, sem forðast parf?
Jrngar Finnur er búinn að sanna mjer
að petta sje illgirni pá held jeg fari að
leyfa mjer að segja , að hann hafi af
illgirní skrifað skammirnar um Jón
skólameistara J>orkelsson og útgáfu hans
af Gunnlögssögu, sem drengurinn kom
reyndar hvergi að af pví allir skömm-
uðust sín fyrir ósóman, atyrði sín um
Steingrím skáld Thorsteinsson, sleggju-
dóm sinn um lögfræðingatal Magnúsar
Stephensens*, sem Finnur hefir hreint
ekkert vit á, slettur sínar um Dr. Guð-
brand, Yigfússon, sem Dr. AVimmer sotti
opinberlega ofan í við Finn fyrir við
disputássíuna frægu, og sem komu par
að auki undarlega og óhreinlega við, pví
mjer sýndist Fínnur gerði sjer far um
að viðra sig upp við Guðbrand hjer um
haustið 1884 sömu dagana, sem disputás-
sían kom út. I staðinn fyrir pað að bregða
mjer um illgirni hefði Finnur átt að
hafa pað hugfast, að opt fær grimmur
hundur rifið skinn**. Eða ætlast hann
kannske til að honum haldist uppi að
vaða upp á fólk með skömmum og sví-
virðingum án pess að við honum sje
blakað? Ætlast hann kannske til að
enginn megi segja neitt, nema hann og,
ef til vill, einhver ein heimsk og hokin
smáklikka, sem hvorki ber vit nje gæfu
til annrs en að níða niður leynt og
ljóst hvern almennilegan mann, sem hún
getur ekki fyrir ódrengs- og asna-skap
sínum venð í samkomulagi við og sem
hún finnur að yfir hana er hafinn? Nei,
pví trúi jeg vart, en svo lítur pað út.
paP, sem Finni hefir pótt leiðast af
öllu er pað, að ritdómur minn skyldi
vera tekinn hjer upp í danskt blað og
lokið nokkru lofsorði á hann. pví að hann
vildi fyrir hvern mun dylja danskar pjóð-
ir álfaskapar síns. |>að pýddi ekki
neitt að r'-yna að dvlja íslendinga sliks
pví pað var ómögulegt. En verst mun
honum pó hafa komið , að brjefritari
„l)í!gbla-ðsins“ hjer tók upp nokkur orð
*) Sbr. ísafold. XI. (1884) p. 98.
,*) Sbr. G-uðm. Jónss.: ísl. oröskviðir bls. 258.
af pví sem Finnur héfur ritað í f>jóðólf
á pví hefir hann ekki varað sig að nokk-
ur dnnskur maður hjer mundi sjá ósann-
indi pau, sem hanu leyfði sjer að moða
í íslendinga nm Dani sjálfa. En á með-
an enginn kom upp um hann ósómanum
var hann rækalli státinn. Að orð Finns
eru eptir honum höfð kallar brjeíritari
Fjallkonunnar „illmæli og róg!’ um Finn.
(Fjallkonan 23. marz p. 23 ). Af pví
geta menn ráðið hvað fal'.eg pau niuni
vera pegar pað eru megnustu illmæli pau.
sem um hann verða sögð að hafa eptir
honum hans eigin orð. Páll „litli“ Briem
áleit þetta lika svo meiðandi fyrir Finn
að hann stökk upp æfur í J>jóðólfi og óð
par upp á saklausan mann með rósta og
hávaða. J>að vantar nú aldrei stillinguna
par. En gaman pætti mjer að sjá að
pessum mönuum yrði jafnmikið um pað,
pó helztu menn ættjarðar peirra væru
nafnlaust sótskammaðir hjer í blöðunum
Að öðru l.eyti svara jeg ekki hinum „vit-
lausa“ slettirekuskap Páls. Jeg ætla að
lofa honum „litla“ Páli að tala við sjálf-
an sig.
Að Finnur hafi ímyndað sjer að jeg
hafi skrifað grein mína af óvild við sig
get jeg skilið, pví, ef jeg mætti svo a?
orði kveða, pá veit hundur hvað jetið hef-
ir*. Finnur veit pað vel, að hann og
ýmsir aðrir álíka góðir drengir hafa orðið
fyrri að flaumslitum við mig, og gátu pvi
ekki búist við að jeg fyndi neina ástæðu
til að hlífa honum nje peim.
Jeg býst við að Finnur minn gefi enn
pá hljóð frá sjer við pennan löðrung eins
og vant er, pví hann er í peim sökum
eins og:
Hökusterkur Halldór boms
Hólalestrarmaður:
einatt segir í honum hvoms,
pá er hann snoppungaður.
f>að er ekki gott að prenta svo nafn-
ið hans að hann finni ekki ástæðu til að
gera einhverja athugasemd við pað.
Finnur hefir búið tíl vonda hók, sem
hann ætti að hafa vit á að blygðast sin
íyrir. Finnur hefir reynt að verja ax-
arsköpt með persónulegum illyrðum, sem
hver almennilegur maður hefði skammast
sín fyrir, og pað vona jeg að Finni
lærist.
Kaupmannnhöfn 7. maí 1886.
Jón porkelsson.
Sroí úr fyrirlestrum um ísienzk skáld
Brot um Gísla Brynjúifsscn
eptir Guðmund Hjaltason.
Sorg málar Gísli með sjálf-
stæðum blóma, sér fegurð lífsins og
elskar pað heitt, stýðst ei við hlátúr
nje stálsinnið tóma, styðst ei við
vonanna lánsprikið neitt, finnur
en polir vel sviðann í sárum, sætt kveð-
ur lífið og umfaðmar hel — aðeins vil
„svölun í sjálfstæðum tárum síuum hjá
visnuðu blómum á mel“.
Úr „Skáldalýsing“.
*) Sbr. Guðm. Jónss.: ísl. orðskviðir bls. 347.
Fá skáld vor hafa verið eins lítið
viðurkend og Gísli Bryjúlfsson. Tíul
orsakirnár til pess er hér ekki tíflú til
að tala.
Eptir peirri pekkingu sem eg hef
á skáldritum og skáldskaparsögu heims-
ins, get eg ekki betur séð enn að hann
eigi margfallt meiri pökk og meira hrós
skilið, en hann fengið hefur. „ Mér sýn-
íst ekki betur, en að hann máli sérstaka
lifstefnu og sérstaka híið af lífinu sem
fá skáld hafa gjört.
Lífsstefna sú, er birtist í liinum
fógru ljóðum hans Jakobs gráti
Earaldri og ýmsum kvæðum í
„Svövu“, er vissulega ekki lífstefa trú-
arinnar. — — En pað má æra ósöðug-
an að ætla sér að fordæma öll trúarlítil
skáld og rithöfunda sem hafa lifað og
lifa en. En mikill er niundur á hvaða
stefnu peir taka, sem hafa mist hina
sterku barnatni sína. Sumir verða al-
gjörðir efamenn (Skeptikar) og segja
að enginn sannleikur sé til.
Sumir verða hreinir og beinir stefnu-
leysingjar, er láta sér standa á sama á
hverju gengur. J>etta á sér stað hjá
skrílnum og ýmsum siðlausum mennta-
mönnum.
Sumir leita sælunnar í góðu víni,
ljúffengum og miklum mat, mörgum og
fallegum stúlkum, skrautlegum fötum,
hlýum húsum, . allsháttar skemtunum,
hægð og næði eins og Epikúrar hjá
Grikkjum og Rómverjum.
Sumir leita sælunnar í sjálfri mann-
dyggðinni, og drepa sig pegar peir duga
ekki lengur til neins góðs — peir heyja
karlmannlegt einvigi við eymd og illsku
lífsins og trúa á mátt sinn og megin
eins og Stóíkarnir grísku og sumir af
forfeðrum vorum.
Sumir leita sælunnar í visindalegri
rannsókn, fögrum listum og fegurð nátt-
úrunnar eins og margir spekingar, eins
og Goethe og fleiri.
Sumir leita sælunnar í von um
framför og farsæld mannkynsins hér á
jörð — (Stuart Mill og margir mann-
vinir).
En surnir leita sælunnar í öllu pessu
og finna hana hvergi —• peir verða bál-
reiðir við lífið og heiminn, já við Guð,
ef peir anuars trúa að hann sé nokkur
til. J>eir segja að maðurinn fæðist bara,
til að sindga, kveljast og deyja — peir
ýmist reyna að slá öllu í kallt gaman,
eða pá að stæla sig móti öllu, og vanti
pá ljettlyndi eða kjark, geta peir hvor-
ugt. |>á er hugarvilið víst — (Byron.
Heine og Pessimistarnir).
En að elska lífið, sjá fegurð pess,
missa hana, missa pað sem ágætast er
í lífinu, að finna til sorgarsáranna, en
bera sig vel, án pess að stæla sig, án
pess að slá öllu í kalt háð, án pess að
vona, án pess að gremjast, en par á
móti kveðja lífið með blíðri sorg eins
og pegar harn grætur yfir dánum blóm-
um á mel sem pað aldrei sjer aptur
J>etta allt segi eggetafáir. — En pað
e r e i n m i 11 p a ð, s e m skáldið Gísli
Brynjúlfsson getur — Hann er skáld
hinnar sönnu, hreinu og sjálf
stæðu sorgar — Hann sjer og finn-
ur til hins fagra og góða 1 lífinu, Hann
elskar pað og málar, vill lifa og deyja
i með pví, Stöku sinnum bregður fyrir ósk
1 eptir horfinni æsku, horfinni ást og blíðu