Suðri - 02.06.1883, Blaðsíða 1

Af Suðra kemur 1 blaðJút
annanhvern laugard. Upp-
sögn með 3 mán. fyrirvara.
Árgangurinn 24 blöð kostar
2 kr. (erlendis 3 kr.), sem
borgist fyrir ágástlok.
Útgefenclur: Einar Jþorðarson. Kr. Ó. J>orgrímsson.
2. júní 1883.
1. árg. 11. blað.
Breytingar á reglugjörð
latínnskólans.
Stjórnartíðindin (A. 3), er komu núna
með póstskipinu færa «auglýsingu um
breytingar á ákvörðunum reglugjörð-
ar hins lærða skóla í Reykjavík 11.
júlí 1877»; auglýsingin er gefln út af
ráðgjafanum fyrir ísland 2. f. m. oger
svo kveðið á, að landshöfðinginn skuli
gera ráðstafanir þær, er nauðsynlegar
séu til að framkvæma breytingarnar,
er hann hefir leitað atkvæðis yfirstjórn-
enda skólans og rektors. Aðalbreyt-
ingin er sú, að þýzka og frakkneska
hafa svo að segja sætaskipti, þannig,
að nú skal þýzkan kennd í öllum bekkj-
um, en frakkneska að eins í tveimur
efstu bekkjunum; enn fremur að nátt-
úrusaga skal að eins kennd í 2. 3. og
4. bekk, þar sem hún áður var kennd
í 4 neðstu bekkjunum, og eðlisfræði
og stjörnufræði skal nú kennd í 5. og
fi. bekk, þar sem eðlisfræði áður var
kennd í 3. 4. og 5. bekk og stjörnu-
fræði í 6. bekk.
f>etta mál er orðið svo gamalt, að
full þörf er á, að ryfja fyrir sér gang
þess'). Á alþingi 1879 var skipuð
nefnd til þess að gera uppástuugur um
ýmislegt viðvíkjandi inum lærða skóla
og um endurskoðun reglugjörðarinnar.
Nefnd þessi komst að þeirri niður-
stöðu, að eigi væri vanþörfá, að reglu-
gjörðin væri endurskoðuð ogsamþykkti
þingið þá, að iandshöfðingi skipaði ina
föstu kennara skólans í nefnd til þess
ásamt 2 öðrum mönnum. Ráðgjafinn
var eigi samþykkur þessu, en sagði
landshöfðingja með bréfi 7. nóv. 1879,
að hann skyldi hlutast til um, að rekt-
or og inir föstu kennarar við skólann
endurskoðuðu reglugjörðina og gerðu
uppástungur til breytinga á henni.
Samkvæmt þessu hélt rektor skólans
4—5 fundi með inum föstu kennur-
um til þess að ræða málið og gerðu
þeir ýmsar uppástungur til breytinga
á reglugjörðinni og vorn einkum
tvær af þeim verulegar að því er
heyrzt hefir. Tillögur kennaranna voru
sendar stiptsyfirvöldunum 30. júní 1880.
Landshöfðinginn sendi málið til ráð-
gjafans 25. apríl árið eptir. Enn leið
eitt ár til og 14. júní 1882 ritaðiráð-
1) sbr. fyrirspurn H. Kr. Friðrikssonar á
alþingi 1881, (Alþ.tíð 1881, II, bls.
1184) og bréf ráðgjafans fyrir island
til landshöfðingja um reglugjörð ins
lærða skóla í Reykjavík 14. júni 1882.
Stjórnartíðindin 1882 B. 17. bls. 117.
gjafinn iandshöfðingjanum og skoraði
á hann að hlutast til um, að lagtyrði
fyrir rektor, að gefa skýrt álitsskjal
með ástæðum, bæði um tillögur kenn-
aranna í heild sinni og um einstök
atriði þeirra. þetta mun svo rektor
hafa gert seinastliðið haust.
Ollum þeim, er unna skóla vorum,
hefir þótt það leitt og þótt það furðu
gegna, hve lengi staðið hefir á því,
að einhver úrslit yrðu á þessu máli.
Og flestir munu hafa kennt ráðgjaf-
anum, landshöfðingjanum og stipts-
yfirvöldunum inn fjarskalega drátt, sem
orðið hefir á málinu. En fáa höfum
vér heyrt nefna þann mann, sem
drátturinn er langmest að kenna, og
það er rektor skólans; í bréfi því, er
hann reit með tillögum kennaranna,
hefur hann, að sögn ráðgjafans sjálfs
í bréfinu til landsböfðingja 14. júní
1882, látið það álit í Ijósi, «að réttast
mundi að fresta endurbót þeirri, er
hér (í tiliögum kennaranna) ræðir um
enn þá um nokkur ár“. pað er tæp-
lega að vonazt eptir því, að ráðgjafinn
beiti valdi sínu til þess að breytaskóla-
reglugjörðinni, þegar endurbót sú, sem
um er að ræða, er svo vaxin að á-
liti íektorsins, að heppiiegast er að
hún bíði nokkur ár. Málið er svo
vaxið, að tillögur rektors hlutu að
mega sín mest, einkum þar sem kennar-
arnir létu engar ástæður fylgja breyt-
ingartillögum sínum.
Vér gátum þess áðan, að einkum
tvær af breytingaruppástungum kenn-
aranna hefðu verið verulegar, að því
er heyrzt hefði. Önnur var sú, að
þýzka skyldi kennd í 4 neðstu bekkj-
unum. Nú hefur ráðgjafinn verið svo
örlátur, að hann hefir kveðið svo á,
að þýzka skyldi kennd eigi aðeins í 4
neðstu bekkjunum, heldur gegnum all-
an skólann. Oss er engan veginn
ljóst, hvað ráðgjafanum hefir gengið til
að fara fram úr uppástungum kennar-
anna í þessu efni. J>að er margreynt
hér við skólann, að allur þorri pilta
getur orðið allvel að sér í þýzku á 4
árum. En hitt gegnir enn meiri furðu,
að hin aðalbreytirigaruppástunga kenn-
aranna, að stærðafræði skyldi kennd
gegnum allan skólann, hefir euga náð
fundið fyrir augum ins hæstvirta ráð-
gjafa. Oss Ipfði þótt betra, að náð-
inni heföi’verið skipt jafnara milli
þessara tveggja breytingaruppástungna.
Og það verðum vér að segja, að það
er næsta torvelt að skilja í, hvers
vegna ráðgjafinn krafðist nákvæmra á-
41
stæðna fyrir breytingartiliögum kenn-
aranna, þegar eigi er tekið meira til-
lit til þeirra af hans hálfu en gert er,
nema svo sé, að hraparlega hafi tek-
izt með ástæðurnar, sem oss þó þykir
lítt sennilegt. Helzta tillagan í þessu
máli, sem ráðgjafinn hefur fullkomlega
fallizt á, er sú uppástunga rektors að
endurbótin skuli bíða nokkur ár.
Að því er snertir stærðafræðina, þá
er það kunnugra en frá þurfi að segja
meðal íslenzkra stúdenta í Höfn, að
þeir af þeim, er leggja stund á stærð-
afræði eða náttúruvísindi þar, þurfa í
fyrstu að verja löngum tima og mikl-
nm peningum til þess að komaztjafn-
fætis þeim er útskrifast í Danmörku,
þar sem hér er hvorki kennd flatþrí-
hyrningafræði (trigonometri) né þykkva-
málsfræði (stereometri). Kennararnir
munu hafa stungið upp á, að stærða-
fræði skyldi kennd gegnum allan skól-
ann einmitt til þess að tími fengist
til kennslu í þessum greinum. Auk
þess að stærðafræði er gagnleg fyrir
allt iífið, er hún sú vísndagrein
sem langmest styrkir skilning og
skipulega hugsun ungra manna og hefir
einmitt þau áhrif á skynsemina, sem
latínan á að hafa, en sjaldan eða ald-
rei hefir í raun og veru. J>að er
annars sorglegt að vita, hve náttúru-
sögu og stærðafræði er alveg vísað á
óæðra bekk í latínuskóla vorum._J Og
svo styttir ráðgjafinn, að sögn eptir
uppástungu kennaranna, náttúrusögu-
námið um eitt ár. £>að er nær því
óskiljanlegt, að kennurunum skuli hafa
dottið í hug, að hreyta svo til verra.
Eða hvað á þá að kenna í 1. bekk í
tímum þeim, sem náttúrusagan hefir
haft þar ? Auglýsing ráðgjafans gefur
enga bendingu í því tilliti. En vér
getum eígi leitt hjá oss, að spá því,
að næsta skólaár muni fjölga latínsk-
um stíium í 1. bekk.
Yér getum eigi annað skilið, en
flestir verði oss samdóma í því, að
bráð nauðsyn sé á, að auka stærða-
fræðiskennsluna í skólanum. En bráð
nauðsyn er einnig á því, að auka nátt-
rúuvísindanámið. Svo er og um stú-
denta héðan frá skólanum í þeirri grein
sem í stærðafræðinni, að er þeir koma
til háskólans og taka að leggja stund a
eitthvað það, er þeir þurfa að halda á
náttúrufræðisnámi sínu í skólanum við,
þá sjá þeir brátt, að þeir standa á baki
ollum 'öðrum stúdentum í því. J>að
sjá allir, að haldi inni miklu aðsókn
að latínuskólanum hér áfram, hljóta
erabættisvonir íslenzkra stúdenta held-
ur að fara minnkandi, og eðlileg afieið-
ing þess verður sú, að þeir verða ávallt
fleiri, er fara til háskólans til að nema
þar náttúruvísindi, því að það verður
»praktiskast» eptir því sem á stendur
hjá oss. J>að er sannfæring vor, að
landi voru og þjóð verði að engu meiri
heill og gagn en því. Engin þjóð er
svo almennt fáfróð í náttúrufræði sem
vér, og engri þjóð í heimi ríður þó ef