Austri - 12.05.1885, Blaðsíða 2

26
hafið og verður par víst ófagur að-
gangur.
Emírinn í Afghanistan heitir Ab-
dul Rahman, og settu Englendingar
hann par til valda fyrir nokkrum ár-
um. Hann hefur nii gefið Englend-
ingum leyfi til að fara með her sinn
yfir land hans ef pess parf við, og af
öllum merkjum að dæma er bezta
vinátta með honum og Englending-
um. J>að er og sennilegt að hann
neyðist pá líka til pess að segja Rúss-
um stríð á hendur. Eins og kunn-
ugt er, pá er Dufierin lávarður —
sem einu sinni kom til Islánds — nú
vícikonungur á Indlandi, og er pað
auðsætt að hann fær mikið að starfa
við ófrið pennan ef til kemur.
Erá Sudan eru nú engin stór-
tíðindi.
Nýlega er dáinn einn af foringj-
um Torymanna Cairns lávarður, fædd-
ur 1819. Hann hafði á hendi ýms
hin æðstu emhætti á dögum Beacons-
fields, og eptir dauða hans hugðu
margir hann sjálfkjörinn foringja. En
pað varð pó ekki af eins og kunnugt
er. Síðustu ár æfi sinnar gaf hann
sig lítið við stjórnarmálum.
það er að eins eitt höfuðmál sem
hefur verið á dagskránni á Jpýzka-
landi pennan síðasta vetur. |>etta
mál er nýlendumálið. Bismarck hef-
ur nú einu sinni ásett sér að auðga
f>ýzkaland einnig að nýlendum. Og
pað sem Bismarck vill pað er líka
vant að fá íramgang. |>ýzkaland hef-
ur ekki áður verið nýlenduveldi. En
nú hefur hann pegar fengið nokkrar
nýlendur bæði í Afríku, Asíu og
Astralíu. Honum var, eins og að
likindum ræður, mjög í mun að hlynna
sem hezt að pessum nýlendum , og
nú hefur hann fengið pýzka pingið til
pess að styðja gufuskipa-göngur frá
J>ýzkalandi til nýlenda pessara. En
petta hefur honum pó ekki gengið
greiðlega, pví lengi vel barðist meiri
hluti pingsins á móti honum í pessu
máli. En pó fór svo að lokum að
Bismarck vann fullan sigur, enda er
víst óhætt að fullyrða, að hann hefur
meiri hluta pjóðarinnar með sér í
pessu máli.
Bismarck er fæddur 1. april og
nú er hann 70 ára gamall. A fæð-
ingardegi hans var nú mikið um dýrð-
ir um allt J>ýzkaland. |>að var pjóð-
hátíð. Meðal annars höfðu samskot
verið höfð um allt land til pess að
kaupa handa honum höfðingjasetur
pað er Schönhausen nefnist, og safn-
aðist hálfu meira en á purfti að halda.
Höfðingjasetur petta hafði faðir hans
á.tt áður, en orðið að selja sakir
skulda. Nú fékk Bismarck pað sem
heiðursgjöf af pjóðinni á fæðingar-
degi sínum. í Berlín var haldin stór-
kostleg blysför til virðingar við hann,
og póttust menn aldrei hafa séð slíka
hlysför í höfuðstað J>ýzkalands. f>ann
dag voru flögg dregin á stöng á öll-
um bæjum J>ýzkalands. Heppni og
dugnaður Bismarcks í nýlendumálinu
hefur eflaust átt mikinn pátt í pví,
að honum var sýndur svo mikill sómi
í petta sinn.
Frá Ítalíu er pað helzt að frétta
að páfinn er sjúkur.
A Spáni gengur kóleran, en
hvort hún flytur sig til annara landa
er enn óséð; hún er annars mesti
ferðagarpur.
Um
landsliagi og verzlunarskuldir.
[Aðsent.]
III.
(Framhald.).
Sé pað nú svo, að oss íslend-
ingum virðist miklar skuldir vera ó-
frelsi, pá er eðlilegt að oss ofbjóði
skulda upphæð sú sem hefur verið
minnzt á, og vér leiðumst til að tor-
tryggja pann reikning; en ef vér
skoðum með nákvæmni, hvernig hátt-
að er efnahag vorum — hver lítur í
sinn eiginn barm — pá fervalla hjá
pví, að vér könnumst við pað, að peim
reikningí muni ekki að miklu mis-
muna frá pví sem í raun og veru er.
A landi hér voru nú fyrir fjórum ár-
um nær pví 10000 heimilisfeður og að
auki munu að minnsta kosti vera til
5000 peirra manna sem „hafa reikn-
ing“ hjá kaupmönnum; ef nú 2/g af
pessum 15000 væri í skuldum, sem ó-
hætt má telja, pá eru skuldir hvers
peirra að meðaltali við kaupmenn 200
krónur. J>ar að auki eru skuldir
sem tryggðar eru með veðsetningu,
og skuldir við innlenda menn og sjóði,
sem ekki er unnt að komast eptir
upphæðinni á. Vér hljótum að álíta,
og vér finnum sárt til pess, að skuld-
irnar eru mikið hapt á frelsi voru,
og að pær leggja mikla tálmun fyrir
allar verulegar framfarir; en með pví
pað er eflaus vilji vor, að losa af oss
öll ófrelsisbönd, en feta jafnt og stöð-
ugt áfram í horfið til hagsælda og
pjóðprifa, pá ber oss vissulega að
grennslast eptir um skuldir pessar,
hvaðan sú alda er runnin, hve pung-
lega hún heptir frelsi vort, og í priðja
lagi hver ráð muni helzt liggja til
pess , að veita henni frá áður en hún
vex oss yfir höfuð. Eins og vér all-
ir vitum, er verzlunarfrelsi ein grein
hins almenna atvinnufrelsis; um pað
var oss neitað, eins og áður hefur
verið bent á, fram á miðja pessa
öld.
Nú er verzlunarfrelsi fengið, og
að nokkru leyti fullt atvinnufrelsi.
Hver sem vill og getur neytt pess at-
vinnufrelsis sem verzluuarlögin leyfa,
má nú reka verzlun hér við land, eða
hér á landi, ef hann fer ekki yfir lög
fram. J>að sjást líka mörg merki
pess, hve margir sækjast eptir að
njóta, og láta aðra njóta frelsis pessa.
Yerzlunarstöðum og verzlunum fjölg-
ar ár frá ári; verzlunarmenn kapp-
kosta að ná sem mestum viðskiptum
við oss; nú senda peir skip sín á
hverja vík og fjörð par sem nokkurt
skipalægi er um hásumarið, til að flytja
pangað vöru sína, og taka aptur inn-
lenda vöru. J>etta er svo mikill hag-
ur fyrir oss, i samanburði við pað
sem áður var, að ekki verður í tölum
talin pegar til lengdar lætur; en vér
verðum að læra að neyta pess réttar
og hagnýta oss hann. Vér megum
ekki láta sækja í sama horfið og fyr
á öldum, pá vorum vér sem optast
neyddir til að sækja heim vissakaup-
menn á vissum verzlunarstað og eiga
öll viðskipti við hann, hvort sem oss
var ljúft eða leitt. Nú sækir kaup-
maðurinn oss heim, en vörumst pað,
að verða neyddir til, ekki vegna pess
að kaupstaðir séu fáir og einokun á
verzluninni, heldur vegna verzlunar-
skulda, að verzla ætíð við hinn sama,
hvort sem oss er pað hagfellt eðaekki.
Sjálfsagt er pað eðli atvinnuirelsisins
í verzlunarefnum, að menn, hverrar
stéttar sem eru, selji pg kaupi við
pann kaupmanninn, sem veitir peim
mestan hagnað, og að peim verði pau
viðskipti með sem minnstri fyrirhöfn
og ódýrust; en ekki pað, að um leið
og eitt hand losnar af, að pá leggist
annað á engu mýkra en hið fyrra.
Yér hljótum af fyllsta megni, að
sporna við pessu. Vérverðum að kapp-
kosta að neyta svo verzlunarfrelsisins
að pað verði oss að sem mestum not-
um, en ekki ófagnaði. Yér hljótura
að varast pað að verða bundnir við
borð kaupmanna með böndum mikilla
skulda. Yér getum varla duliztpess,
að vér erum að mörgu leyti sjálfir
valdir hinna miklu verzlunarskulda
sem á oss hvila. J>ví miður er pað
svo, að vér kunnum eigi að neyta
frelsisins pegar vér fengum pað; pað
var eðlilegt, vér vorum pví ekki van-
ir; en gætum að oss í tíma, gætum
að á hvaða stigi vér stöndum, og
höldum ekki sömu stefnu áfram. nema
rétt sé, víkjum á rétta leið meðan
tími er til.
Auðvitað er, að opt hefur sam-
keppni meðal kaupmanna sjálfra, sem
einnig viljaefla atvinnuvegi sína, leitt
til pess, að margur og einn hefur
safnað meiri skuldum en hann var vel
fær um að bera, án pess að veikja
atvinnuveg sinn; og sannast á pví hið
forna spakmæli að sjaldan veldur einn
pegar tveir deila. J>etta vita allir,
og einnig hitt, að afleiðingar skuld-
anna verða oss lántakendum pung-
bærastar. Meðan peim léttir ekki á
oss, hafa kaupmenn öll ráðin í hendi