Austri - 12.05.1885, Blaðsíða 3

Austri - 12.05.1885, Blaðsíða 3
27 sér scm fyr, og munu sjá sér í'ar- borða. Yér hljótum pví að sjá um oss sjálfir, ábyrgjast vorn eiginn hag gagnvart öðrum, og ráða efnum vor- um með skynsemd. Fyrir hvað hafa nú skuldir pess- ar orð til, og á hvern hátt tálma pær framförum vorum ? Sumar háía orð- ið til af fullkominni pörf t. d. á betri húsakynnum, viðurværi, fatnaði og pess háttar, að eíia atvinnuveguna, gjöra pá hagkvæmari, auðsóttari o. s. frv. heldur enn áður var. |>ó má segja um pað að margur maður hef- ur í pessum efnum verið heldur djarf- tækur til lánanna, og ekki sniðið sér stakk eptlr vexti. Nokkuð af skuld- um hefur orðið til, fyrir kostnað sem gjörður hefur verið til að auka mennt- un og andlega og verklega framför. J>essum hlutum skuldafjárins hefur verið vel varið ef peir sem peirra urðu aðnjótandi, hafa fyrir pað orðið nýtari menn er kappkosta að liggja ekki á liði sínu. |>essá var nú alls pörf í svo aumt og ósællegt ástand sem koinið var fyrir pjóð vorri, og pessa verður á öllum tímum pörf. eu oss virðist pó sem enginn ætti, ekki heldur með pessi útgjöld, að fara lengra en efni hans leyfa, og ekki kosta fé til pess sem mjög er tvísýnt að muni borga pað, og sizt ef pað fé sem lagt er fram til peirra hluta, ekki er peirra fullkomin eign, heldur lán sem tekið hefur verið að nokkru leyti upp á óvissu. j>á eru nú sum kaup sem gjörð haf'a verið og tekið hefur verið lán til, sem álíta verður að miklu leyti óparfa, svo sem glys- og munaðarvöru-kaupin, svo milcil sem pau hafa verið, sem sjá má nokkuð af hagskýrslunum. Yér höfum nú svo mikla verzl- unarvöru Islendingar að vér ættum að geta bjargazt við pann kaupeyri, en ekki að gjöra- miklar skuldir par á ofan. Eptir pví sem áður var sagt, virðist verð á útfluttri vöru árið sem leið hafa verið um 9 milliónir kr.; landsmenn nálægt 73000, leggja pví hver einn til, að meðaltali, í út- fluttum varningi nálægt 124 kr. , sem gengur að miklu loyti fyrir innflutta vöru sem eytt er í landinu. |>etta virðist oss ætti að nægja auk hins innlenda varnings og landsnytja vorra. En svo er pó eklci. Ýmsir hafajafn- vel sett eigur sínar eða bú í veð fyr- ir pessum skuldum. Ekki verður annað gjört með afli pess auðs sem par er bundiun. Oss veitir flestum fullerfitt á góðu árunum, að sjá um atvinnuvegi vora eins og peir standa nú undir allri skuldabyrðinni, og svo pegar harðærið kemur bilar oss láns- traustið fieiri og færri, og vér stönd- um ekki af eiginn rammleik. Að nokkru leyti eru skuldirnar pví vald- andi, að atvinnuvegir margra manna eru ekki eins traustir og peir ættu að vera. M@.rgir stritast við að halda uppi stórum búum, vegna mikilla skulda, með ærnum kostnaði sem peim er langt yfir megn að bera, peim finnst peir hljóti að halda i sama horfið, svo ekki hverfi lánstraustið. Opt tálma pessir skuldugu menn sem ekki geta setið jarðir sínar vel, öðr- um efnilegri mönnum frá pví að fá góða jörð til ábúðar, peir hepta með pví framfarirnar. Margir setja fénað sinn á vetur með vogun en ekki fyr- irhyggju, af pví peir eru skuldugir, peim finnst sem peir ekki megi minnka pað sem peir hafa undir höndu-m, en svo missa peir á vorin opt meira og minna gagn af peim fénaði, vegna pess að hann hafði ekki nœgilegt fóð- ur o. s. frv. J>eir sem stunda sjáfar- útveg og komnir eru í skuldir, pykj- ast opt ekki hafa annað ráð til að „halda við“ en auka lán og útveg meðan lán er fáanlegt, í von um ef gott ár kemur að pá muni verða pví meira afgangs kostnaði, til að „grjmna skuldirnar11, en ef petta góða ár kem- ur ekki í tæka tið til að auka nýtt lánstraust, páverður fallið pví pyngra, sem skuldirnar voru orðnar meiri. |>að er víst að auðfengið lán verður opt í höndum ráðdeildarmannsins byrjun til mikilla framfara; en mörgum sem ekki kunna með að fara einnig upp- spretta til ófagnaðar, að vísu framan af einatt spor til framkvæmda, en síðan pegar lánstraustið bilar og að skuldadögunum kemur, ef til vill, freisting til óráðvendni. J>að hefur verið svo hingað til að hinir efnaðri landsmenn hafa umtalslaust borið með liinum efnaminni og óforsjálari leig- ur pær af útistandandi skuldum og óeðlilegri verzlunaraðferð, sem kaup- menn hafa jafnað niður á verzlanir sínar, hvort sem pær hafa verið látn- ar koma fram í ofhátt settu verði á útlendum varningi, eða öðru. j>essi útgjalda liður við verzlanirnar hlýtur að vera mjög mikill par sem verzlun er stór og skuldir miklar, petta eru árleg útgjöld, og við pau bætist' að kaupmaður gjörir, í árlegum reikn- ingum, ráð fyrir „vanhöldum á skuld- um“ og reiknar sér stórfé til varúð- ar peim, pví meira fé sem skuldir eru meiri og óvissari. í tlránufélags- reikningi fyrir 1883 er petta fé talið 58,929 krónur eða */4 hluti af skuld- um sem félagið á hjá ýmsum mönn- um. Öll pessi afarmiklu útgjöld og fl. sem einungis skuldaverzlunin hefur í för með sér, hafa hingað til allir við- skiptamenn verzlanannaborgað jafnt; en eptir pví sem skuldir aukast, og fara fram úr hófi, ásamt álögum á verzlanirnar, opnast augun á mönn- um, og peir sjá að pað er óeðlilegt að borga pær skuldir sem aldrei hafa verið gjörðar, og munu pví menn |sem til pess eru færir, smámsaman fleiri og fleiri, segja skilið við hinn forna verzlunarfélagsskap, og ná betri verzl- unarkjörum sem auðfengin eru með ýmsum hætti. Eptir pví sem fleiri skuldlausir menn taka sig saman til að verzla út af fyrir sig, virðist auð- sætt að pví meir muni prengja að verzlunarkostum peirra sem ekki ná að losa af sér skuldirnar. Kaup- menn sem nú hafa nýlega orðið varir við samdrátt nokkurra manna til pessa félagsskapar, hafa einnig peg- ar brytt á pví að kalla rentur af skuldum, og pó pað.virðist óeðlilegt, að peir sem hafa að mestu ráðið að- ferð verzlunar, og sett eptir eiginn geð- pótta verð á allár vörur, komi með pessar verzlunar skulda rentur svona upp úr kafinu, og án hæfllegs fyrir- vara, pá má pó segja að kaupmenn og viðskiptamenn peirra hefðu átt hingað til og ættu hér eptir að vinna meira að pvi í sameiningu en gjört hefur verið, að sporna við peim skuld- um sem ættu aldrei að vera til. Jafn- vel pó margt fleira megi teljaafpeim óhægindum og nauðum sem pess kyns skuldir er hefur verið talaðum, hafaí för með sér pá álítum vér að ekki purfi fleiri ástæður en hér hafa verið fram- færðar, til að sanna hve mikla tálm- an pað leggur fyrir pjóðlega framför vora, ef skuldir vorar fara ekki héð- an af minnkandi. J>ær virðast nú vera komnar 4 hið hæðsta stig sem hugsazt má hjá svo fátækri pjóð sem vér erum, en sem parf pó svo margt að hafa á prjónunum af pví sem framför er í. Yé.r purfum að efla eigur vorar og lánstraust með hygg- indum og sparsemi, og með pví að minnka skuldir, í stað pess að veikja pjóðmegun vora, með pví að hafa at- vinnuvegina valta og skuldum hlaðna. (Framhald). F r é 11 i r. Seyðisfirði 7. mai. Tiðarfar hér eystra eins og líka allstaðar par sem vér höfum til frétt er einlagt mjög kalt, og piðnar litið hinn afarmikli gaddur sem niður kom í mánaðarhríðunum í vetur. Er í mörgum sveitum, bæði á IJthéraði og Fjörðum næstum alveg jarðlaust enn, pótt hálfur mánuður sé af sumri. Upp- hérað er pó orðið autt fyrir löngu, enda er pað altítt að par sé að mestu snjólaust pótt á Úthéraði og Fjörð- um sé haglaust. Yfir höfuð er út- litið mjög ískyggilegt; menn eru víða að verða heylausir, og komi ekki al- gjörður bati hið allra bráðasta, getur ekki hjá pvi farið að meiri eða minni vanhöld verði á fénaði, ekki að tala um unglömbin, pegar ærnar fara að bera. Hin kalda pokufulla veðrátta, sem j nú er búin að standa um langan tiina, • svo að sólar hefur ekki notið. virðist

x

Austri

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Austri
https://timarit.is/publication/120

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.