Austri - 08.07.1885, Page 2

54
fá eru með öllu ófáanlegir til að rétta
hjálparhönd að pví að tóskapurinn
geti gengið greiðlegar. Og íjöldi
húsbænda hefur ekki í sér kjark né
framkvæmd til að halda hjúum sín-
um fast að pessari léttu en pó svo
nauðsynlegu vinnu. Af pessu leiðir
að pví fer svo íjarri að vaðmál korn-
ist upp er heimilið geti selt og út-
vegað sér aðrar nauðsynjar fyrir, að
jafnvel mikils til of lítið af fataefn-
um kemst upp fyrir heimilismennina
sjálfa.
Og eitt er eptirtektavert, pegar
litið er á tóskapinn okkar Islend-
inga, að pað er næstum altítt ekki
einungis meðal fátæklinganna sem ef
til vili ' verða að reita í kaupstaðinn
hvern ullarhnoðra til að fá nokkra
málsverði fyrir, heldur brennur pað
og opt við jafnvel meðal sumra betri
bændanna sem svo eru kallaðir, að
heima er ekki meiri ull eptir skilin
en svo að eptir miðjan vetur er með
öllu hinu mikla áframhaldi öll ull bú-
in og ekkert efni lengur til að tæta
úr, jafnvel pótt vorullin sem ein ætti
að brúkast til fata, par sem hún er
nægileg til, haii verið drýgð allt til
helminga með haustullarhroða. Sprett-
ur svo af pessu að pegar ekkert efui
er til að vinna, pykjast allir lögléga
afsakaðir og eyða mestum tíma vetr-
arins til svefns eg aðgerðaleysis.
I>að er engum efa undirorpið, að
væri tóskapur sóttur með meðalkappi
um allt land, jafnvel pótt engar tó-
vélar væru hafðar til að flýta fyrir,
mundi tætast til einskis kostnaðar-
auka fyrir landsmenn fram yfir pað
seip er, ekki einungis svo mikið, af
vaðmálum og dúkum er nægði til að
klæða alla laudsmenn, og gerði ó-
pörf nær pví öll kaup á útlendum
léreptum og klæðum, heldur mundi
og verða hægt að selja talsvert af
vaðmálum til annara landa. Fyrir-
hyggjuleysi og iðjuleysi veldur pví að
fjöldi landsmanna eru klœðlausir og
klæðiitlir, og freistast pví, til að bæta
við föt sín, að kaupa í búðum dýrt
og kaldlítið fataefni.
JSTú pegar ullin er í svo afarlágu
verði er full ástæða til að brýna al-
varlega fyrir mönnum, að stunda tó-
skapinn betur en verið hefur, og pað
eru ekki einungis sveitamennirnir sem
vér minnuin á að geyma sér á sumr-
in næga og góða ull til að tæta á
vetrum, heldur viljum vér og veltja
atkygli hinua mörgu purrabúðar-
manna við sjó, sem lengst urn hafa
ekkert að gera á vetrum, á pví livað
ullin er nú í lágu verði, og hversu
gott væri fyrir pá að útvega sér ull
til að tæta í föt yfir vetrartímann.
J>að er bágt til pess að hugsa
að mest sú ull sem fæst í landinu,
skuli fiytjast óunnin út úr pví, að
inn í pað skuli fiytjast ósköpin öll
af útlendum léreptum og klæðum, ó-
nýtuin til slits og afardýrum og að
fjöldi landsmanna skuli fyrir iðjuleysi
sitt á veturna vera til neyddir til að
kaupa penna óparf'a varning.
jpað eru mörg bágindin á ís-
landi og vanalega er landinu sjálfu,
óblíðu veðuráttunnar og nízku nátt-
úrunnar um pau kennt. En aðalor-
sölcin til peirra liggur í pví að menn
nota ekki tímann réttilega, hagnýta
sér ekki pau gæði sem landið gefur
af sér.
Iðjuleysið og áhugaleysið við tó-
skapinn á veturna á sinn pátt og
hann ekki svo lítinn í skuldabaslinu
og peim erfiðleikum er par af leiða.
Yæri meira en er hugsað um að
vinna ullina og koma henni í aðra
dýrri vöru, mundi hagur manna ekki
svo lítið batna.
Og í pessu bága ári, pegar svo
mart virðist eins og verða samtaka
til að steypa mönnum, ættu menn að
veita feginsamlega eptirtekt hverjum
peim bendingum er miða kunna til að
ráða einkverja bót á báguin kjörum
almennings, og í peipi tilgangi er
pessi grein rituð.
FRÁ AMERÍKU.
(Framh.).
|>að eru ekki nema 5 ár síðan
landar settust hér að á eyði landi,
og komu hingað fiestir bláfátækir.
J>eim sem nú fer hér um byggðina og
lítur yfir lönd peirra og bú, klýtur
að finnast til um hvað mnrið er víða
búið að brjóta og gjöra að sáðlandi,
gripa eign og vinnu áhöldum: Eg
pekki bónda sem talinn er í betra
meðallagi, sem fékk í haust af akri
sínum 870 bus. af hveiti ; 380 af
höfrum; 140 af kartöílum, mikið af
ýmsum garðávöxtum að auki. Isl.
bændur eru hér sem fengu um 2000
b. af hveiti, (einn um 3000 bus. sem
ekki kvað eiga eitt cent skul dlaust), er
höfðu 10—20 nautgripi auk vinnudýra
(nokkrir fleiri), fjölda af hænznum,
nokkrar sauðkindur og sumir svín.
Allir hafa vagnhesta, vagnhunda eða
akneyti, tvennt af hvoru (tim), vagn
og sleða með hverju timi. Af vinnu-
áhöldum plóga, herfi, valta, sáðvélar,
sláttuv. á engi, sjálfbindar á akra,
hestahrífur, hreinsunarvj. og preskiv.,
annaðhvort með gufu eða hestakrapti.
fessar siðast nefndu eiga að eins
stórbændurnir einir, aðrir í fél. En
„ekki er allt gull sem glóir“, hér er !
en „meira í orði en á borði“. Flest-
ir eru meira og minna stórskuldugir
og suinir svo að ekki er annað sýnna
en að bráðum verði allt tekið afpeim
í skuldir, sem laust er (heimilisrétt-
arlöndum geta peir haldið) og verða !
svo að ganga frá öllu slippir, pví
eklci einn gripur eða áhald er óveð-
sett hjá sumum. Maður heitir Thor-
oddsen norskur að ætt hefur aðsetur
í Minnisóta, hann fer hér um byggð
nokkrum sinnum á ári og hefur á
boðangi hesta, múlasna, aknaut, kýr,
vagna og fl. Jpetta iánar hannbænd-
um með okurrentum og gegn veði
(Mortgage) sem nemur tvöfalt meiru
verði. |>annig hafa margir veðsett
honum allt sitt lausafé og sumir for-
kaupsréttarl. með. Ekki eru pað
frekar íslend. en norðmenn og innl.
sem pannig eru i klóm pessa Kaupa-
héðins. J>að sem nú gerir bændum
verst er hvað hveitið er í lágu verði.
Uppskera og nýting var yfir höfuð
góð í haust hér i Pemb, að jafnaði
25 bus. af ekrunni. En í haust og
vetur hafa bændur ekki fengið meira
en 40—50 c. fyrir bús. eptir gæðum.
I>að pætti gott heima að fá 120
pd. af hveiti fyrir 3—4 kr. Nú hef-
ur pað stigið nokkuð, en pað gagnar
lítið, pví bændur eru búnir að aka
pví mestu til markaðar. I Winnip.
hefur hveiti verið í hærra verði. Úr
pessum kröggum getur rætst fyrir
mönnum ef vel árar, en sem stendur
vantar á að bændur hér standi hvað
efnin snertir, jafnvel og bændur í
Norðurmúlasýslu. Eg sé nú og veit
að ekki er mikið að marka hvað suin-
ir hafa sagt og ritað heim um hag
sinn hér. Mönnum heima hlýtur að
vera í minni hvað Jón Jónatanson
sagði pegar hann kom heim að sækja
tengdaföður sinn: Hann kvaðst pá
ekki vilja nýta Eyðastólinn pó sér
væri gefinn hann, pví hann væri ekk-
ert að telja móti eign sinni hér.
Hann er búðardrengur og er sagt,
að líann eigi ekki eina ekru af landi.
Rónda pekki eg hér í byggð, úr
Horðurlandi, hann kvað hafa skrifað
heim að hann vildi ekki pó sér væri
boðið skipta eign sinni hér við Stóra-
dal í Húnavatnssýslu með öllu búi
Jóns Pálmasonar. J>essi bóndi býr
á landi sínu í lágum loggakofa með
rapti yfir, hefur fáa gripi en nokkur
vinnuáhöld; pað segja kunnugir menn
að hann muni lítið sem ekkert eiga
skuldlaust. J>etta er nóg til að sýna
að ekki er gott að reiða sig á allt,
sem vesturfarar rita heim.
Jarðvegur er hér ágætur, pað
gegnir furðu hvað alls konar ak-
ur- og garðaávextir prífast hér í ein-
tómri moldinni, án pess hún sé bætt
með nokkrum áburði, en ólíklegt er
hún endist pannig lengi.
Tíðarfar er hér [mjög reglubund-
ið, optast lieiðríkjur allt árið. J>ess
á milli á sumrin eru steypiskúrir með
prumum og eldingum, er sjaldnast
standa lengur en dægrið. Hitar eru
sagðir miklir á sumrin, 20—30° R.
í skugga. Yetur sezt að í nóv. og
varir fram í miðjan apríl; er sjald-
gaift að fá frostlausan dag á peim