Austri - 07.11.1885, Blaðsíða 3

f
91
getað valið neinn betri. En nú fór
Jón heim með okkur á vagninum sem
var sendur okkur til hjálpar, og seinna
gekk hann að eiga ekkju Harris ...“
„Ekkju hans sem . . .?“
„Ekkju hans sem fyrst var bor-
inn á borð, jú það var rétt — hann
kvongaðist henni, lifir farsælu lifi, er
virtur af öllum og er í bezta gengi.
Já, rninn góði, allt líkist þetta skáld-
sögu, æfintýri, er ekki svo? En — nú
ætla eg ekki að tara lengra og verð
eg þvi að kveðja yður. Ef þér gætuð
hagað því svo að dvelja hjá mér fá-
eina daga, skyldi mér vænt um þykja
og eg vera yður sérlegaþakklátur fyrir.
Mér hefur getizt einkar vel að yður,
og eg virði yður eins mikils eins og
Harris heitinn. Verið þér sælir, og
góða ferð“.
" Að því búnu gekk hann burtu.
Við frásögu hans var eg orðinn svo
forviða og utan við mig, og fullur
skelfingar að engu tali tók. Eg varð
þó feginn er hann fór burtu. f>rátt
fyrir alla þá bliðu og hógværð er lýsti
sér bæði í öllu látbragði hans og tali,
gat eg þó ekki að því gert að hryll-
ingur fór um mig allan, hvenær sem
hann leit sínum gráðugu augum á mig,
og þegar eg heyrði að honum gazt
sérlega vel að mér og að hann mat
mig næstum eins mikils og Harris,
tók blóðið að storkna í æðum mér
af ótta.
f>að var svo mikið rutl á mér, að
því verður ekki með orðum lýst. Eg
efaðist reyndar ekki um að frásögn
hans væri sönn, því að eg hitti ekkert
orð er ekkibæri ásér sannleikans merki,
og þó voru hin einstöku átriði svo
ógurleg og skelfandi, að eg vissi ekki,
hvað eg átti að hugsa og hugur minn
íór á ringulreið.
Eg varð þess var að vagnstjór-
inn veitti mér athygli.
„f>ekktuð þér manninn, sem steig
núna út úr vagnínum?“ spurði eg
liann.
„Já“, svaraði hann: „Hann var
um tima á þingi og var einn af hin-
um atkvæðamestu þingmönnum; fyrir
mörgum árum varð hann fyrir því
óhappi, að verða fastur í snjó á vagn-
lest, og við það tækifæri var hann
næstum dauður úr hungri. Heilsa
hans hafði beðið þann skaða, að hann
lá marga mánuði meðvitundar og
rænulaus. Nú er hann aptur orðinn
albata það er til líkamans kemur,
en vitið er enn vanheilt og hann er
ekki með öllum mjalla; þegar eitthvað
verður til þess að minna hann áhina
gömlu sögu, byrjar hann frásögu sína
og hættir ekki fyr en hann er búinn
með alla farþegjana í vagnlestinni.
Ef hann hefði orðið lengur samferða,
hefði hann að líkindum komizt að hin-
um seinasta dauðans kandidat. Hann
kann öll nöfnin utan að, og þegar
hann þá er búinn með alla farþegj-
ana nema sjálfan sig, er hann vanur
að hringja út með þessum orðum:
„|>egar hinn vanalegi timi var kom-
inn til að kjósa til morgunverðar, var
eg kosinn mótmælalaust, en eg neit-
aði að taka við kosningu og því var
ekki heldur mótmælt, þess vegna er
eg enn hér“.
f>að var eins og steini væri lypt
af hjarta mér, þegar eg varð þess
vísari að eg hafði einungis hlýtt á
meinlausann tilbúning geðveiks manns
en ekki á virkilega atburði í lifi
mannætu.
Ástandið í llólaskóla.
sagt af þeim sem þangað kom 1787
og útskrifaðist 1792.
Árið 1786 voru piltar 9 í skóla,
bóluárið; þá var Halldór Hjálmars-
son rector, en konrector var Jón
Diabolus, sem dó prestur á Barði.
Eptir það Qölguðu þeir smámsaman
og voru orðnir 40 1792. Ölmusa var
þar heil 20 rbd. og 1 króna = 64 skl.;
piltar voru allir komnir á Mikaels-
messu, áttu frí daginn eptir, en ann-
an dag var skólinn settur af rector
með latínskri ræðu og latinskum söng,
nl., te deum laudamus á eptir; veni
sancte spiritus á undan. Allir sunnu-
dagar og mánudagar voru fríir; bæn-
ir voru haldnar kveld og morgun; á
morgna var látin birting ráða; rektor
hringdi til bæna; sína vikuna las hvur
kafla úr bibljunni og bæn á eptir;
þegar morgun agenda voru búin var
haldin saungur i kirkju kvöld og
morgna, þá voru sungnir kvöld og
morgunsálmar og lesin Davíðs Salt-
ari; að því búnu borðuðu menn úr
skrinum sínum sem þeir keyptu fyrir
ölmusu sína, sem þeir feingu á staðn-
um, korn fisk og smjör; livur piltur
fjekk ekki meira en 12 fjórðunga
smjörs. Dómkyrkju presturinn yfir-
lieyrði úrPonta ogBibljukjarna á hvurj-
um fimtudeigi og sunnudagskveldi;
þá komu ekki Bektor og Conrector í
Skóla; á Mánudögum var glimt inní
skóla, en máttí ei utanskóla eða úti,
Componendum á þriðju og föstudög-
um og laugardögum af dönsku á la-
tinu, explicandum á miðvikudögum, á
bekk og borði voru jafnmargir; æfing-
arstílar voru fyrstu vikuna, síðan exa-
mensstíll og so disponerað og þá hald-
in latínsk ræða af rectore. Skóla var
sagt upp ætíð i vikunni fyrir Hvíta-
sunnu. Biskup hjeldt examen á vor-
in, nl. Compenendum og explicandum.
Author lesnir: Nepos, Sallustius, í
Livio, í Yirgil og Ovidio ex Ponto og
Metamorphosi. Ölmusur voru 20;
sumir fengu heila, sumir hálfa, og
fyrir þessa peninga keiptu þeir af
stiptsprófasti smjör 45 (o: skl) smjör-
fjórðunginn, fiskavættina á 90 og korn
eptir kaupstaðarverði; sumir keyptu
grautaraska af vinnufólki einu sinni
á dag fyrir 5 rdl. um veturinn með
súr og mjólk, og átu það í búri,
sumir keyptu ekki vökun en drukku
blöndu, en átu útvigt sina í ein-
hverjum kofa i bænum um miðj-
an dagin og tóku sjer bita eptir fyrstu
agenda á morgna og eins á kveldin;
piltar keiptu sjálfir þjónustu af stúlk-
um í bænum fyrir 4 mörk hvur; svefn-
loptin voru 2 og 4 rúm í hvurju og
sváfu 4 og fim í hvurju; 2 rekkvoðir
voru festar saman undir og ifir og 2
brekán, sem prófasturinn lagði til;
sjálfir máttu piltar búa um sig; lopt-
in láku og fraus i þeim; bekkur og
.borð var í sama húsi, so sínir sátu
og skrifuðu hvurju meigin og var þar
óþolandi kuldi. Á livurjum sunnu-
degi fóru piltar í kirkju, sátu allir i
kór, bekkur annarsvegar, borð annars-
vegar, skó lögðu piltar sjer sjálfir til,
aldrei smakkaðist kaffi, mölun á korni
keiptu piltar sjálfir, 10 fiska á */g
tunnu, en biskup ljeði kvörnina ókeip-
is, en þjónustur gjörðu brauðin; sumir
keiptu kindur en þjónustur suðuí
piltar unnu á sumrin heima alla
vinnu. J>egar piltar veiktust, lágu
þeir í loptum sinum, en læknirinn
sóktur, þó ekki upp á kostnað pilta;
eingi var þeim hjúkrun veitt nema
máske thevatn, flestum gaf hann að
laxera á haustin; [skólinn var til alt-
aris á haustin, flestir fóru heim um
jól og páskana, áttu frí öll jólin til
þrettánda og páskavikuna. Piltar út-
lögðu verbo tenus N. T. grekum á
latínu. Notarius Scolæ, Templi et
platearum nóteraði á hverju laugar-
dagskveldi. Piltar fengu frí ljós i
skóla, en máttu leggja sér til ljós í
rúmi sínu. Allir höfðu mussuföt
spari og hvurn dag og skotthúfur
og mórauða sokka. Háttað var, þeg-
ar stjörnur voru milli Nóns og Mið-
aptans, farið á fætur um birtingu.
Skólatíð var skemst 5 ár nl. Sra.
Jónas, en 12 ár lengst nl. Sra. Sig-
valdi.
(Eptir Arbók hina íslenzka fornleifafélags).
S m á r c g 1 s.
Hýrt folald. É sumar var í
Danmörku 3 mánaða gamalt hestfol-
ald selt og keypt fyrir 1000 krónur.
(Jott ráð. Til ad hreinsa tunn-
ur og hver önnur ílát sem steinolia
hefur í verið, má hafa brennt kalk og
vatn. Tunnan er fyllt með vatni og
látið í 1 pund af brenndu kalki. Síð-
an er hún látin standa nokkra daga,
og er daglega hrært í vatninu og
tunnan núin vel að innan. Steinolían
hleypur þá saman innan á trjenu, og
má vel ná henni burtu. Lyktin hverf-
ur og alveg á skömmum tíma.