Austri - 26.07.1886, Blaðsíða 2

74
Sunnlendingar megi vera náttúrunni
pakklátir fyrir pað, að hafa ekki snar-
bratta fjallgarðaí stað ánna; að Ár-
ness og Rangárvallasýslur pyrftu ekki
að vera útilokaðar frá beinlínis notum
af strandferðunum, e f til peirra væri
hafðir gufubátar, sem kæmi við á
Eyrarbakka og Stokkseyrarhöfn, og
svo mætti leggja paðan vagnveg austur
að J>jórsá; að brýrnar, pó pær kæm-
ist á, mundu ekki „lypta öllulandinu
á hærra stig í velmegun og hvers
kyns blóma“; og a ð peim, sem mest
nota brýrnar, sé ekki vorkunn að
kosta pær sjálfum að mestu leyti, á
pann hátt, að taka lán upp á ferju-
tollana eða par á borð við; pá hefur
hún ekki á móti pví að landssjóður
„ge'i“ einhvern dálítinn skerf til fyr-
irtækisins.
Hér við er ýmislegt að athuga:
Óneitanlega er pað pakkarvert,
að ekki eru snarbrattir fjallgarðar í
stað ánna, og mest pakkarvert vegna
landssjóðs, sem samkvæmt orðum
greinarinnar á öðrum stað, ætti pá að
„grafa sundur“ slíka fjallgarða; pví
pað mundi kosta hann meira en að
brúa árnar. En héraðsbúum væri
naumast verra að hafa fjallgarðana
og hafnir góðar en árnar oghafnleys-
ið. J>ó pví væri að skipta, að gufu-
bátur gengi með landi, og ætti, sam-
kvæmt ferðaáætlun sinni, aðkomavið
á Eyrarbakka og Stokkseyrarhöfn, pá
mundi b r i m i ð, sem svo iðuglega lok-
ar peim höfnum, gjöra áætlunina mjög
óáreiðanlega, og gagnið af bátnum að
sama skapi harla stopult fyrir petta
hérað. I tvísýnu færi yrði báturinn
annaðhvort að sneiða hjá — og pað
yrði opt tilfellið — ellegar leggja inn
upp á lif og dauða, og pað væri langt-
um fyrirsjáanlegri hætta, en hinhætt-
an, sem greinin gjörir ráð fyrir: „að
brýrnar skyldi brotna, af einhverjum
orsökum, pegar pær eru nýlagðar“.
Slíkt er raunar hugsanlegt, eins og
svo margt, en ekki er pað líklegt.
Ef par kemur einhverntíma, að gufu-
bátur gengur milli Reykjavikur og t.
a. m. Hornafjarðar, pá er ekki efa-
mál, að hann á að koma við á Eyr-
arbakka, pegar pað er óhætt; pað
gæti gjört sitt til að greiða samgöng-
ur, pó gagnið af pví yrði mjög á
hverfanda hveli. Hæpið væri að kosta
stórfé til að leggja vagnveg að |>jórsá,
t. a. m. við. Sandhólaferju, sem lengi
hefur verið aðalferjustaður austan-
manna, pví nú á seinni árum fer hann
mjög versnandi af sandburði, svo
menn halda hann leggist af eða fær-
ist til. Yfir höfuð er öll áin par
niður frá, og pá líka allir ferjustaðir
sem par eru á henni, í sífeldri liættu
fyrir breytingum af sandburði. |>ess
utan fullnægði sá vagnvegarspotti
hvergi nærri eins vel samgöngupörf
Rangárvallasýslu eins og brýrnar
mundu gjöra. En um petta er peg-
ar of langt mál komið. |>ví er ekki
að skipta, að gufubátur fari með
ströndum, og pví miður, eru litlar lík-
ur til, að pað verði að sinni. Og
pað er hætt við, að um gufubátahug-
myndina megi segja, líkt og um póst-
vegahugmyndina, sem fram hefur kom-
ið: „í>að er álitleg hugmynd „en“ of
mikil byrði á landssjóði11. J>að mun
mega ganga út frá pví, að strand-
ferðirnar haldist í sama horfi fyrst
um sinn, nema hvað pær kunna að
verða auknar par, sem pví verður við
komið. Hve langt verður pá pangað
til, að landssjóður hefur varið til peirra
svo mikilli fjárupphæð, að væri pví fé
skipt á allar pær sýslur landsins, sem
hafa bein not ferðanna, yrði hluti
hverrar sýslu svo mikill, að önnur eins
upphæð nægði til að brúa f>jórsá eða
Ölvesá? J>e.ssu verður, auðvitað, ekki
svarað með vissu; en að pví kemur á
sínum tima. J>á, pó ekki verði fyrri,
hljóta „aðrir landsbúar að láta sér
skiljast1** að hinar hafnlausu sýslur
eiga rétt á að fá tiltölulega upphæð
til að efla samgöngur hjá sér. Er
pað pá sanngjarnt, að pær fái pað
ekki fyr en par er komið? og er pað
hyggilegt eða framfaravænt að láta
brýrnar — sem fjölmennasta héraði
landsins eru nauðsynlegar —- bíða
pangað til? Ætli peir, sem nú spilla
fyrir málinu, fái pá pökk fyrir frammi-
stöðu sína? En pað er leiðinlegt, að
purfa að fara út í petta: J>að er leið-
inlegt, ef félagsskapar og framfara-
hugmyndir manna eru enn eigi svo
proskaðar að pað pyki sjálfsagt, að
pjóðfélagið taki að sér að láta peim
fyrirtækjum verða framgengt, sem ein-
stöku deildum pess eru nauðsynleg,
en ofvaxin, án pess að heimtuð sé
sönnun fyrir sérstökum kröfurétti hlut-
aðeigandi héraða, ellegar að öðrumkosti
sönnun fyrir pví, að fyrirtækið „lypti
öllu landinu á hærra stig velgengnis
og blóma“. Er pað nú pegar pess
er gætt, að menn verða að gjöra sig
ánægða með pað á hinn bóginn, að
segja eins og greinin, að „optast nær
verði eitthvert gagn“ að pví fé sem
landssjóður ver árlega til strandsigl-
inga og vegabóta; og gott ef svo yrði
sagt um allt, sem fé hans er varið
til; en hvort nokkuð af pví er, sem
„lyptir öllu landinu á hærra stig“,
pað er spursmál sem vissara mun að
fela ókomna tímanum að svara. Sjálf-
sagt er pað lika leiðinlegt, pegar
menn vilja demba á landssjóð peim
kostnaði, sem peir sjálfir eiga að bera
og geta borið. En engin ástæða er
til að ámæla meðmælendum brúanna
í pví tilliti. Árnessýsla og Rangár-
vallasýsla báðu í fyrstunni um lán til
brúargerðarinnar; pær treystupví, að
Yestur-Skaptafellssýsla, Gullbringu-
sýsla og Reykjavík, mundu verðameð
sér um lántökuna, par eð pær einnig
mundu nota brýrnar; pá var hér líka
almenn velmegun. J>ó verður ekki
annað sagt, en að treyst væri á fremsta
með svo stórvaxna lántöku, að ó-
gleymdum ferjutollunum; og ekki er
hægt að sjá, hvernig sýslurnar hefði
komist út af pví, að borga slíkt lán,
og leggja pó, á sömu árunum, vagn-
vegi pá, sem útheimtast til péss, að
brýrnar nái tilgangi sínum fyllilega.
J>ó er öðru máli að gegnanú; par eð
hið erfiða árferði sem síðan hefur ver-
ið, er búið að kippa svo fótum undan
velmegun manna, að flestir eru i meiri
eða minni kröggum; par eð nú mun lit-
il eða engin von til, að Yestur-Skapta-
fellssýsla verði með um lántöku til
brúnna, og eigi heldur Gullbringusýsla
né Reykjavík, — sem pó mundi nota
brýrnar meira en vesturhluti Árnes-
sýslu, — og par eð menn áhinnbóg-
inn sjá betur og betur fram á pað,
að vagnvegirnir mundu útheimta ærið
fé; pað er pví nú hið eina eðlilega
og skynsamlega sem menn í Árness og
Rangárvallasýslum geta gjört ípessu
máli, að fela pjóðfélaginu að koma
pví áleiðis. J>að hlýtur fyr eða síðar
að taka pað að sér; nema pað taki
heldur að sér vagnvegagjörðina; lát-
um pá vera að sýslurnar kosti brýrn-
ar. í hvoru tilfellinu sem vera skal,
verður byrðin peim full pung, svo eigi
verður ástæða til að telja pað eptir,
pó ferjutollarnir falli burtu. J>eir
gera pað heldur ekki alveg. J>ar, sem
langur krókur er til brúnna, fara menn
yfir á ferjum, pegar gott er, eptir
sem áður. En sleppum pví samt; að-
al umferðin yrði um brýrnar, og pví
kæmi talsvert fé saman, ef pær væri
tollaðar. En par er sá galli á, að pá
yrði sinn brúarvörður að vera við
hvora brú, hafa par íbúðarhús og
eitthvað af fólki með sér. J>ar kæmi
ærinn aukakostnaður. Staða brúar-
varðar yrði heldur ekki sérlega fýsi-
leg í ýmsum greinum. Y eitti hann
ekki borgunarfrest, yrði pað óvinsælt;
veitti hann frestinn, gæti innheimtan
orðið erfið. Bókfærslu hans yrði tor-
velt að koma svo fyrir, að hægt, væri
að taka öll tvimæli af um trúmennsku
hans, hvenær sem purfa pætti. Svo
pað er tvísýnt, að hæfilegir menn feng-
ist til að taka pann starfa að sér.
Heppilegast mun, að liafa brýrnar
frjálsar; en að sýslufélögin taki að
sér umsjón og viðhald peirra, og fái,
ef á parf að halda, styrk til pess af
landssjóði, ellegar af amts-(eða fjórð-
ungs-) sjóði, ef pað pykir betur við eiga.
3. Er landssjóður fær um að kosta
brýrnar?
J>essu neitar greinin ekki fylli-
lega; og pað hefði líka verið undar-
legt, pví pað, sem hún telur nokkurn-
veginn vinnandi verk fyrir tvær sýsl-
ur, pað gat hún ekki talið örðugt ef
allt landið hjálpaðist að pví. Samt
kemur hún með iirtölur, svo sem: a ð