Fjallkonan - 28.02.1887, Blaðsíða 2

22
F.TALLKONAN.
verið nmhleypingasöm, stundum snjóúrkoma með frostum enn
annað veifið kraparigningar með hvassviðri. — Bjargarskortr er
nú orðinn almennr manna á milli, enda eru raenn hér fyrir
austan Mýrdalssand vanir hungri á vetrna“.
Dalasýslu, 10. febrúar. „Yeðrátta hefir siðan um jólin verið
mjög stormasöm, útsynningar og blotar stundum. Hvarvetna i
haglaust. Lítr illa út fyrir heybirgðum, enda heyin víðast illa
verkuð. — Kvillar i fénaði einkum lungnaveiki er með mesta
móti.
í „verzlunarfélagi Dalasýslu" var haldinn fundr 3.—4.janúar j
og var það eindregin ætlan fundarmanna, að halda áfram pönt-
unum, og jafnvel senda i sumar komandi til Englands hesta,
ull, dún o. s. frv., og fá skip raeð vörur á Stykkishólm eða
Skarðsstöð“.
Frá Islendingum í Ameríku. Pembina, Dacota, 28. des. ’86.
„Hér í Pembina-héraði líðr flestum vel og öllum b°lail'e?a- A-ð
sönnu eru æði-margir i skuldaklipum, mest fyrir óframsýni og
þar næst fyrir uppskerubrest næstl. sumar. Er nú lágt verð
á því litla af hveiti, sem menn hafa að selja (1 bushel á 58
cents = skeppan rúma krónu). Samt eru menn hér góðrar von-
ar og lifa góðu lífi. — Vér höfum nú fengið góðan prest, síra
Friðrik Bergmann, er ávinnr sér allra hylli. Vér höfum stórt
og vandað skólahús, sem enn þá er notað í staðinn fyrir kirkju.
— Hér í vorum hrepp (township) eru allir sveitarstjórar ís-
lendingar, enn það mun hvergi í Ameríku annarstaðar, og einn
sýslu (county)-nefndarmaðrinn er íslendingr. — Kvenfélag var
hérstofnað í fyrrahaust; það á nú um 100 doll. í sjóði. Hér er
einnig bændafélag, lestrarfélag og sunnudagaskóli fyrir börn og
unglinga. — Ég álít, að hér í Dacota sé vel unandi fyrir þá,
sem geta liaft land til ábúðar, enn óálitlegt er fyrir marga að
setjast hér að, vegna þess hve vinna er stopul. Þeir sem koma
allslausir að heiman, þurfa að komast þangað sem vinna er
flesta tíma árs. Er þá mest undir því komið, að skilja og geta
talað dálitið i ensku, og verðr það ekki nógsamlega brýnt fyr-
ir vestrförum“.
Gagnsemi blaða.
Engin bók, enginn kennari, engin mentastofnun
fræðir svo alþýðuna, vekr liana og livetr til starfa
sem gott dagblað. Blöðin eru því hinn bezti skóli
þjóðarinnar; þau eiga að kenna þjóðinni að þekkja
sig sj&lfa, kenna lienni að þekkja kosti sína og ó-
kosti, áminna hana og hvetja, vekja lijá henni krafta
þá er liggja í dái, efla sjálftraust hennar, og sjálf-
virðing; kenna henni að gera náttúruna sér undir-
gefna. Blöðin eiga að kenna þjóðinni að þekkja
náttúrulögmál frelsisins, jafnaðarins og kærleikans;
þau eiga að kenna lienni að neyta frjálsræðis síns,
kenna henni að stjórna sjálfri sér, livort sem er á
heimilinu, í sveitarfélaginu, í héraðsstjórninni eða á
þingi. Blöðin eiga að sýna þjóðinni trúa mynd aí
tímanum, sem er að líða; kenna henni að þekkja tím-
ann og hvar hún er stödd; kenna henni að notatím-
ann, grípa tækifærin; kenna henni að varast tál og
þjóðarinnar höfuðstrauma mannlegs anda í hinum
mentaða heimi, svo að þjóðin geti tekið þátt í og
notið góðs af nýjum andastefnum og framforum.
Blöðin em þannig nokkurs konar lífæðar mentunar-
innar og framfaranna í heiminum. Hlutverk blaðanna
er því mikið, ekki sízt í þvi landi, sem er að rísa úr
rústum og varla getr heitið sjálíbjarga, sem segja
má um ísland; enn því örðugra er og hlutverk blað-
anna sem þjóðin er skemra á veg komin, fámennari
og fátækari. Hér á landi geta blöð því ekki unnið
hálft gagn né komizt að neinu leyti í háltkvisti við
blöð stærri og efnaðri þjóða.
Blöð geta eigi þrifizt hér á landi vegna kaupenda-
fæðar; þau geta ekki alið önn fyrir sér sjálf; útgef-
endr blaða hér á landi verða að hata fleira fyrir
stafni til þess að geta haft ofan af fyrir sér. Af
þessu leiðir, að efni íslenzkra blaða getr hvorki verið
mikið né fjölskrúðugt. Það ræðr einnig að líkind-
um, að þau geti eigi verið jafnvel útbúin sem stór-
blöð erlendis, því að til þess að gera blað vel úr
garði þurfa helzt fleiri enn einn að vinna að því
heima fyrir, þótt töluverðar ritgerðir sé að sendar.
Þótt íslenzk blöð hafi verið og verði lengst smá
og afkastalítil i samanburði við pólitísk blöð stærri
þjóða, hafa blöð hér á landi í rauninni eigi staðið á
baki blöðum annara þjóða að tiltölu, né unnið minna
gagn að tiltölu enn þau. Kenningar fyrstu blaða vorra um
sjálfforræði og mannréttindi féllu þjóðinni vel ískap;
enda mundi hún fegri daga í fornöld; hún hafði aldr-
ei gleymt sjálfstjórn sinni; hún hafði aldrei samþýðzt
svo harðstjórninni, að hún dýrkaði neinn jarðneskan
alvald, neinn Kristján, neinn Friðrik. Því endr-
hljómuðu raddir frelsishetjanna á miðri þessari öld
livergi snjallar enn á íslandi; það var sama sem
rödd þjóðariunar sjálfrar. Þjóðólfr var fyrsta íslenzka
blaðið, er vakti þjóðina til dálitiilar frjálsræðismeð-
vitundar, hið fyrsta pólitíska blað á íslandi; litu aftr-
haldsmenn til hans óhýru hornauga og ngðu að þeim
muudi ógifta af honum standa ; reyndu þeir oftar enn
einu sinni að íyrirkoma honum, enn hann hefir vax-
ið og vel dafnað. Blöð þau, er síðan hafa komið
hér til sögunnar, eru flest pólitísk og hafa flest unn-
ið eitthverl gagn, hvert á sinn hátt. Það er enginn
efi á þvi, að blöðin hafa átt mikinn þátt í að flýta
íyrir stjórnarbót vorri og að þeim er því að nokkru
leyti að þakka, að vér höfum sjálfstjórn að nafninu.
Síðan landið fékk löggjafarþing, hafa mörg þingmál
verið rædd í blöðunum og þó færri enn skyldi; blöð-
in liafa þannig verið eins og þau eiga að vera, eitt
I endalaust og órjúfandi þjóðþing. Um stjórnarsleikju-
blöð, slík sem Suðra, skulum vér ekki tala; þau hafa
verið stefnulaus, og þau hafa ekki líkzt þjóðþingi,
heldr hestaþingi með hundgá og hrossabrestaþeyting.
Aftrhaldsmenn megna ekkert móti því frjálsræðis og
menningar afli þjóðarinnar, er brýzt fram í blöðun-
um; blöðin vaxa þeim yfir höfuð og eiga alls kosti
við slíka andlega dverga. Þetta játa þeir líka. Einu
sinni var prestr að prédika um spillingu holdsins og
margsynduga limi mannsins líkama: „Lærin, mínir
elskanlegir bræðr og systr, lærin eru verst“, sagði
prestr. Líkt er haft eftir einum aftrhaldsmanni, sem
sitr á þingi, hann var að fárast yfir þrjózku og spillingu
þjóðarinnar. „Blöðin, blöðin eru verst“, sagði hann.
Máttr blaðanna er mikill; þau hafa hugi þjóðar-
innar á sínu valdi; þau skelfa volduga þjóðhöfðingja
og draga með sér í herfylkingu þjóðmúgana, annað-
hvort frjálsa og sannfærða, eða í bandi, sannfæring-
arlausa. Frá hinni fyrirlitlegustu mannskepnu, sem
á jörðunni kvikar, til hins tignaðasta höfðingja, til