Fjallkonan - 04.01.1889, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN.
4. janúar 1889.
þjóðarinnar að ganga á undan breytingum á stjórn-
arskránni.
Aftr er þó sitthvað, sem að öllum líkindum
mætti þó nú þegar laga, og væri það hæfilegt efni
í greinarstúf sór, að minnast á sitthvað af þvi.
Öðru máli er að gegna með sjálfstæðisrótt þjóð-
arinnar gagnvart konungsvaldinu og sambandinu
við Danmörk.
Sórhver sú þjóð, sem er komin af villimanna
skeiði, á siðlegan rétt á að ráða sór sjálf, alveg
eins og hver maðr, sem kominn er af óvita-skeiði
á rétt á að ráða sór sem frjáls maðr. Fái hann
ekki þess réttar að njóta, er hann þræll, hversu
mildr sem þrældómr hans kann að vera.
Alment má því telja, að konungsvald só hverri
þjóð til bölvunar, svo framarlega sem það kemr fram
sem andvígt vald þjóðinni eða eindregnum vilja
hennar. Því að eins að konungsvaldið kjósi sér
það verksvið, að vera umboðsmaðr þjóðarinnar, enn
ekki forráðamaðr hennar, því að eins getr það
komizt hjá því að verða þjóðinni til vanþrifa, verða
henni hlekkr um fót.
Það þýðir nú ef til vill lítið fyrir oss Islend-
inga, að vekja þá spurningu, hvort oss só hollara:
konungsstjórn eðr lýðveldisstjórn án konungs.
„Fyrir rás viðburðanna“ lýtr nú þetta land
konungsstjórn, hvort sem vór heldr viljum telja
það landsins lán eða þjóðarinnar syndagjald fyrir
ótrygð feðra vorra við frelsið.
Og ekki nóg með það, að vér lútum konungs-
valdi; vór lútum valdi útlends konungs sem hefir
útlenda ráðgjafa, sem í engu tilliti eru þjóð vorri
háðir.
Yér álösum í engu konungsvaldi því er vór
lútum að lögum , þótt vér segjum, sem satt er, að
fáum íslendingum muni blandast hugr um það, að
það hefði verið farsælla fyrir þessa þjóð, hefði hún
borið gæfu til að halda frelsi sinu og komast al-
drei undir konungsvald, sérstaklega undir konungs-
vald, sem var útlent og fyrir utan landið sjálft.
En só nú svo, að landi voru mundi blessun-
arríkara að þjóðin væri engu valdi háð utan endi-
marka landsins, og só nú enn fremr svo, að Dana-
veldi hafi hvorki hag, virðing né ánægju af yfir-
ráðum yfir Islandi, hvað væri þá eðlilegra, enn að
báðir málsaðilar reyndu að koma sér saman um
skilnaðarkjör ?
Ég verð að vekja athygli á því, að óg á hór
að eins við frjálst samkomulag, bygt á sannfæring
beggja málsaðila um það, að skilnaðr væri hið
æskilegasta.
Ætti ekki næsta þing, ef það skyldi vera skoð-
un almennings, að samband vort við Danaveldi sé
bæði því og oss til tjóns, að stíga eitthvert stig
til þess, að leita samþykkis konungsstjórnar (kon-
ungsvaldsins) og ríkisþings til vinsamlegra slita
á sambandi íslands og Danaveldis?
Eeynandi virðist mór sá vegr jafnframt stjórn-
arskrárbreytingar-tilraunum. Það er ekkert óhugs-
andi, að stjórnin og hin danska þjóð yrði tilleiðan-
leg til þess að samþykkja skilnaðinn — annaðhvort
að sléttu eða jafnvel gegn einhverju þóknunar-
gjaldi. Og það væri sannarlega tilvinnandi fyrir
oss, þótt um enga smásummu væri að tefla, að
kaupa oss fullkomið frelsi. Það mundi borga sig
og borga sig vel, blátt áfram sem kaupskapr skoð-
að — og það líklega fyrir báða málsaðila.
Þetta ætti alvarlega að hugleiða á alþingi 1889.
Jön ólafsson.
Frelsið,
Fyrirlestr eftir Robert lngersoll.
——
(Framh. frá. nr. 35. f. á,). Fyrir skömmu sá
eg sýnishorn af nálega öllum mannaverkum. Ég
sá sýnishorn af alls konar skipum, klúra eintrján-
ingsbáta, er naktir villumenn stýrðu, slíkir sem for-
feðr vorir með tveggja þumlunga löngum tönnum
og að eins spónfylli af heila í hauskúpunni; jafn-
framt sá óg herskip með hundrað kanónum og
grúa af seglum, og gufuskip, er leggr út frá New-
York með leiðarstein, sem er eins áreiðanlegr og
góð samviska, og fer 3000 mílur á reginhafi án
þess að nokkurt slag af járnhjarta þess verði til
ónýtis. Eg sá um leið öll vopn sem menn hafa
gert sér: kylfu villumannsins, er hann hafði til að
drepa höggorma til matar sór, slöngustein, sverð,
boga, tinnubyssu, tundrmálabyssu, Krupps-kanónu
sem þeytir 2000 punda kúlum gegnum 18 þuml.
þykka stálplötu. Eg sá einnig skeljaskildi, er for-
feðr vorir höfðu á brjóstinu þegar þeir fóru í bar-
daga, hringabrynjur miðaldanna, er ekkert sverð
beit á, og stálvarin herskip. Ég sá alls konar
hljóðfæri, leðrtrumbur Indíana og fulikomnustu
hljóðfæri vorra tíma. Eg sá myndagerð: fyrstu
drætti villumannanna og listaverk þau, sem nú eru
í bestu myndasöfnum heimsins; myndir fimmfættra
goða úr fornöld höggnar úr grjóti, og marmara-
myndir vorra tíma, sem eru eins og lifandi. Eg
sá bækr ritaðar á villidýrahúðir og skrautbækr
vorra tíma, já um bækrnar vil ég segja eins og
Plató, að heimili, þar sem góðar bækr eru, hafi
sál. Ég sá akryrkjuverkfærin: viðargreinir sem
bundnar vóru með reipum við horn arðruxanna og
hin fullkomnustu jarðyrkjuáhöld vorra tíma.
Þegar ég hafði séð og skoðað alt þetta, varð
ég að kannast við að mannkynið hefir tekið fram-
förum samfara því, að það hefir neytt samvinnu
með hug og höndum, jafnframt og það hefir lagt
lag sitt við náttúruöflin, hefir lært að nota sér at-
vik og ástæður, hefir leyst sig úr læðingi rænu-
leysisins, farið að treysta á mátt sinn og megin
og hætt að trúa á ýmsa guði.
Mér vóru sýndar hauskúpur af mönnum á ó-
líkum menningarstigum: frá Mið-Afríku, frá Astral-
íu, frá úteyjum Kyrrahafsins og af þroskuðustu
mönnum mentaþjóðanna; ég þóttist sjá að hér kom
fram sami mismunur og á verkum mannanna, og
að hór var ekki um annað að ræða enn andlega
þroskun. Það var álíka munr á hauskúpu hins
aumasta villimanns og mentaða vitsmunardannsins
sem á eintrjáningsbátnum og herskipinu eða eim-
skipinu, kylfunni og Krupps-kanónunni o. s. frv.
Hin fyrsta og þroskaminsta höfuðkúpa er að eins hola,
sem lægstu og lítílmótlegustu náttúruhvatir skríða
innan um; hin fullkomnasta höfuðkúpa er musteri,