Fjallkonan - 08.02.1889, Page 2

14
FJALLKONAN.
8. febrúar 1889.
Hiuar fystu rímur eru í sjálfu sjer mikilsverðar; jiær sýna
tíðarandann og málið, sem j)á var, að mörgu leyti; þær eru
oftast lipurt kveðnar og dáindisfjörugar, orðatiltæki heppileg
og frumleg, kenningarnar ekki sjerlega flóknar eða reknar og
rímprjáls gætir svo að segja ekki. Mansöngvarnir eru oft og
tíðum ágætir og sýna sannar tilfinningar skáldsins, og að hann
hefur ekki verið andlaus rímari eða tómur hagyrðingur.
En það fór með rímurnar, sem hverja aðra bókmentagrein.
Þær urðu til firir tímans þörf, blómguðust um stund, svo kom
afturförin, hnignunin, á 16. öld, og síðan hefur þeim farið aft-
ur, þangað til nú, að þær eru með annan fót eða báða í gröf-
inni. Það fór svo, að hver maðr, sem hnoðað gat saman bögu,
hvort sem hann var lærður eða leikmaður, orti rímnaflokka, og
gangurinn var þar eftir. Hið frnmlega og fjöruga var horfið;
í þess stað var komið ýmislegt rímglíngur, hver þóttist bestur,
sem gat ort dýrasta rírnu; kenníngar urðu nú fleiri og um
leið hver annari verri og vitlausari bæði að smið og hugsun.
Mansöngvarnir eru nú ekki annað en margþvætt upptugga af
því, sem er að leaa í eldri mansöngvum, hvort sem það er um
ástir eða heimsádeila o. s. frv.; allt var orðið að eins köld stæl-
íng og eftirlíkíng, og jeg geri ráð firir, að allir viti og skiiji,
hvað langt slíkur tilbúníngur stendur á baki því, sem hann er
gerðnr eftir. Svona hafa rimurnar verið frá því að minsta
kosti síðan c. 1600. „Það er ekki til neins að leyna því“.
Auðvitað vil jeg ekki segja að öll rímnaskáld frá þessum
tímum sjeu jafnlök og allar rímur jafnsnauðar að skáldlegri
list, en það segi jeg, hvort sem sumum kann að líka það betur
eða ver, að höfuðrímnaskáldin, hvort sem þau hjetu Þórður
Magnússon, Guðmundur Bergþórsson eða Árni Böðvarsson eru
rímarar. en ekki skáld, í hvað miklu áliti sem þeir á sínum
tíma hafa verið. Það má með sanni segja, að með 17. öldinni
hófu leirskáld rímnaraul,
sem rækju þúsund kýr upp gaul,
en kórdjákninn á söngvasvelli
var síra Snorri á Húsafelli.
Það bætir engan veginn um fyrir rimum þessum, að þjóðin
tók vel á móti þeim og hafði enda höfundana í hávegum. Það
vóru skáldin, sem áttu að vekja og efla fegurðartilfinning þjóð-
ar sinnar, en þjóðina vantaði þá öll tæki til að ala skáldin upp
og segja þeim til syndanna.
Þessi rímnakveðskapur hefur ekki mikla þýðingu, helst þá
að hafa viðhaldið ást á fornum sögum og þekkíngu á þeim; en
þar við er þó að gæta þess, að sögurnar vóru líka lesnar og
kunnar óbreyttar. Firir íslenskuna sjálfa hafa rímurnar heldur
ekki mikla þýðingu, ekki síst af því, að rímin sjálf, hendingarn-
ar, eru ekki ætið áreiðanlega rjett.
Nú sem stendur má óhætt segja, að rimnakveðskapurinn
sje að líða undir lok. Það litla, sem nú birtist. á prenti af
þess konar, er aumara og vesalla en nokkuru sinni fyrr, og
valla þess vert, að talið sje til bókmenta.
Til þess að brýna firir mönnum það sem hjer er sagt, skal
jeg endurtaka, að það er ekki rímnakveðskapurinn sem bók-
mentagrein í sjálfu sjer, heldur rímurnar „eins og þær eru
kveðnar og hafa verið kveðnar11 á íslandi frá þvi c. 1600, sem
jeg hef hjer farið ströngum, en jeg held sönnum, að minsta
kosti sanngjörnum orðum um; mjer er það engin Ijúf skylda
að verða að játa, hve aum kvæði vor (og sálmar) allajafna hafa
verið.
Jeg held og, þegar til kemur, að það sje ekki svo sjerlega
langt í millum skoðana minna og hr. B. Gröndals á þessu máli.
Boulanger.
Það er líklegt að margir hafi gaman af að sjá
fígúru af þessum manni, er svo margt er um tal-
að á síðustu árum og hefir gert svo mikinn gaura-
gang í Frakklandi, sem enn er ekki séð fyrirend-
ann á.
Boulanger er fæddr 29. apríl 1837 og gekk í
uppvexti sínum á hermannaskóla. 1856 varð hann
undir-foringi í fótgönguliði Frakka og 1860 for-
ingi (lieutenant). Hann hefir verið í herferðum:
til Ítalíu 1859 og til China 1861. og svo í fransk-
þýska stríðinu. Ekki hefir hann unnið sér annað
til frægðar í hernum enn það, að hann hefir fjór-
um sinnum verið særðr. Hann hefir smámsaman
þokast hærra og hærra í hernum, uns hann varð
hershöfðingi og síðast hermálaráðherra 1887. Um
tíma var hann kennari á hermannaskólanum í St.
Cyr. Hann mætti fyrir hönd frönsku stjórnarinn-
ar á 100 ára stjórnarhátið Bandaríkjanna og varð
það til að auka álit hans. ■— Hann hefir átt nokk-
urn þátt í ýmsum herskapar umbótum er gerðar
hafa verið á siðustu árum á Frakklandi.
Hann er úr öllu hófi metorðagjarn, og sparar-
ekkert til að koma sér fram. Yonandi er samt að
kögursveinn sá verði ekki þjóðveldínu að fótakefli.
Rcyhjavík, S. febr.
Prófastr skipaðr í Suðrþingeyjarsýslu síra Árni
Jónsson á Skútustöðum.
Dannebrogsmenn eru þessir menn orðnir 9. des.:
Ólafr Sigurðsson umboðsmaðr í Ási, Magnús Magn-
ússon bóndi i Skaftárdal í Skaftafellssýslu og Magnús
hreppstj. Brynjólfsson á Dysjum í G-ullbr.sýslu. —
I „tilefni af“ því „allrahæsta afmæli“ kóngsins í vetr,
gerði reglulega krossahríð, og vóru þá margir að
maklegleikum færðir í danabrókina. Þess má þakk-
látlega minnast, að kóngrinn mundi líka eftir sín-
um trúu þegnum á Islandi, enn sorglegt er, að
enginn hér gat komist svo hátt að verða riddari.
Verð á útlemlum vörum var síðast i Khöfn:
rúgr rússneskr 4 kr. 60 au.—4 kr. 45 au. (100 pd.)
eftir gæðum, rúgmjöl 5 kr. 20 au.—5 kr. 10 au.,
bankabygg 7’ /4—8'/,2 eyri pundið, kaffi 69—70 au.,
kandís 21 e., hvítasykr 20 au., púðrsykr ÍH1/^ eyri,
rísgrjón (110 pd.) 9 kr. — S kr.
Uppbót á saltfisksverði árið sem leið gefr Fisc-
hers og Knudtzons verslun, svo fiskverðið verðr
42 kr. skippundið.
Dáinn er í Kaupmannahöfn 22. nóv. f. á. kaup-
maðr Waldemar Fischer, eigandi verslunar þeirrar
í Reykjavík og Keflavik, sem ber nafn hans, og mun
hafa verið á 67. ári. Hann var danskr maðr og
kom hingað til lands 14 ára gamall. Hann var þá
með öllu félaus og var framan af við verslun í
Keflavík; 1851 varð hann verslunarstjóri við Knudt-
zons verslun í Rvík, enn 1859 stofnaði hann sjálfr
verslun í Rvík og hélt hann henni áfram síðan í
nær 30 ár. Hann átti íslenska konu, Arndísi dótt-
ur Teits dýralæknis Finnbogasonar, og lifir hún