Fjallkonan


Fjallkonan - 31.12.1889, Qupperneq 1

Fjallkonan - 31.12.1889, Qupperneq 1
Kemr út 7.—10. hvern dag. Verö 2 (erlendis 3) kr. Gjalddagi í júlí. FJALLKONAN. Útgefandi: Vald. Ásmundarson. Skiifstofa og afgreiösla: Veltusund, nr. 3. VI, 38. REYKJAVIK 31. DESEMBER 1889. Stjórnarskrármálið og þegnfrelsið. ii. Kröfurnar um innlenda stjórn og frjálsari hér- aðastjórn sýna að mikill hluti hinna mentaðri manna hér á landi er vaknaðr til meðvitundar og fram. kvæmdar um sjálfstjórnarrétt sinn, enn að þessi meðvitund sé ekki svo almenn sem skyldi, eða á- huginn sé ekki svo glaðvakandi sem æskilegt væri> sést á því, hve illa almenningr notar ýms ný rétt' indi, er inikið hefir verið eftir sótt. t. d. kosning. arréttinn bæði í hóraðamálum og tilalþingis. Mik- ill þorri alþýðunnar er enn hugsunarlítill um þjóð- mál og héraðsmál eða félagsmál. Þeir sem hafa vakið menn til að hugsa um þess konar mál og hafa áhuga á þeim eru mestmegnis mentuðu menn- irnir, embættismenn og bestu bændr, enda eru það þeir sem ráðin fá mest í hendr með innlendari stjórn og auknu hóraðafrelsi. Enn um þegnmál eða málefni einstaklinganna er minst hugsað; því allr þorri þeirra er hugsunarlaus og afskiftalaus um persónuleg réttindi sín. Menn kvarta og kveina í afkymum, að hér sé ekki lifandi fyrir kágun, enn hvaða kúgun það er, það er þeim ekki full- ljóst, og þá er þess ekki að vænta, að þeir finni ráð til að hrinda henni af sór. Um þegnréttindi eða almenn mannróttindi er hór lítið ritað eða rætt; öll pólitíkin veltr á stjórn- arskránni. Þingið gerir lítið til að auka róttindi einstaklinganna, og i mörgum hinum nýrri lögum þess eru ákvarðanir, sem koma í bága við almenn mannréttindi. Þó eru hin eldri lög að jafnaði ó- frjálsari og ganga nær róttindum einstaklingsins, enda virðist stjórnin sjálf fyrir löngu hafa viðr- kent að svo sé, þar sem hún veitir undanþágur eða afbrigði frá mörgum lögum með sórstökum leyfisbrófum. Eitt hið Ijósasta dæmi þess, hversu löggjafar- valdið skamtar einstaklingnum róttinn úr hnefa, er það, að sumum stóttum manna eru lagðar ýmsar skyldur á herðar, enn engin samsvarandi réttindi. Þannig eru lausamenn gjaldskyldir til prests og kirkju, enn hafa þó ekki atkvæðisrótt í safnaðar- málum. Bæði lausameun og vinnumenn verða að greiða auka-útsvar til fátækra, enn hafa þó engan atkvæðisrétt i sveitamálum; þeir fá engu að ráða um það, hvernig gjöldum þeirra er varið. Sama er að segja um versiunarmenn, skrifara, hand- iðnamenn og aðra þess konar menn, sem eru í annara þjónustu og ekki í borgara eða búenda tölu, húsmanna eða þurrabúðarmanna. Yinnuhjú og lausamenn standa einna neðst í mannfólaginu að réttindum. Þannig er vinnuhjú- unum gert að skyldu að vera fult ár hjá hverjum húsbónda, hversu illa sem þeim fellr, og vistarráð- in bundin við vissan dag. Þetta er jafnóholt fyr- ir húsbændrna sem hjúin sjálf, og hefir hr. Her- mann Jónasson fært næg rök að því í ‘2. ári Búnaðarrits sins, hve óbeppileg vistarskyldan er, enda munu ffestir kannast við að svo sé. Engu að síðr vildi alþingi í sumar ekki losa þetta atvinnu- band. G-iftar konur eru þó enu þá réttlausari enn vinnu- hjúin. Þær hafa ekki einu sinui fjárráð, og þau litlu réttindi, er þær annars geta haft, missa þær með giftingunni. Sjálfstæð kona, sem hefir fjárráð og kosningarrétt i sveitar- og safnaðarmálum, miss- ir öll þau réttindi er hún giftist. —• Réttindi þau er konum hafa verið veitt á síðustu árum til að taka lærdómspróf eru að mestu þýðingarlaus, með því að þeim er varnað að komasr, í nokkra sam- svarandi stöðu á eftir. Margt hefir verið rætt og ritað um það, að kvenfólkið þurfi að fá meiri rétt- indi, og Þi'.igvallafundr samþykti síðast áskorun til alþingis í þá átt-, enn þingið hefir alveg leitt málið hjá sór. Þurfameun og sveitarómagar hafa réttindin af skornum skamti, enda getr verið full ástæða til þeir oft ómannúðlegri meðferð, svo sem hrakningi sveit úr sveit, og jafnvel landshornauna á rnilli, i og er það eitt nóg til að gera þá að ósjálfbjarga | aumingjum. Sum ófrelsisböndin eru svo almenn, að þau eru í lögð á allar stóttir mannfélagsins, og er það að vísu þolanlegra, þvi sætt er sameiginlegt skipbrot. Þann- i ig er t. d. um bönd þau, erkirkjan leggr á menn, ; t. d. heityrðin eða eiðarnir, sem engiun getr játast undir. Yaldstjórnar eiðrinn er samkynja, enn þótt hann sé bæði bannaðr í ritningunni og formálinn gangi í sjálfu sór þvert á móti kenningu kristinn- ar trúar, eru menn. kúgaðir til að vinna haun. Alt það er telja má upp um skerðan rétt ein- staklinga er annars svo margt og mikið, að það er nóg efni í heila bók. Réttindastiginn er þannig lagaðr, að efstir eru embættismenn, þá kaupmenn, þá bændr, húsmenn, þurrabúðarmenn, handiðna- menn, búandi konur ógiftar, lausamenn, vinnuhjú og loks giftar konur og þurfamenn. Um þetta mál alt þyrftu blöðin smásaman að flytja stuttar, vekjandi greinir, og vill Fjallk. ekki láta sitt eftir liggja i því efni. Nýjungar frá ýmsum löndum. Ný skipagerð. Ameríkskr hugvitsmaðr (ingenieur), Walter Jackson, hefir fundið nýja skipagerð, er telja má með stórkost- legum nýmælum. Nýlega var reynt skip er hann hefir smíðað og „Primavista“ heitir, og var forseti Bandarikjanna þar við staddr. Það reyndist að skipið var afarörskreytt og fór 35 knúta (= 83/4 milu) á kiukkustund. Torpedóbátar, sem hingað

x

Fjallkonan

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fjallkonan
https://timarit.is/publication/122

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.