Fjallkonan - 26.01.1892, Qupperneq 3

26. jan. 1892.
FJALLKONAN.
15
Að vísu hafa þær raddir látið til sín heyra, að
lestrarfélög væri engir nytjagripir fyrir bókmentir
þjóðarinnar. Af þeim leiddi að bækr yrðu keyptar
miklu minna enn ella, er einstakir menn keyptu þær
síðr, enn til þess að bækr séu ritaðar og prentaðar,
væri nauðsynlegt að þær væri alment keyptar.
Eftir því sem ég þekki til, sannar reynslan þetta
alls ekki. Þeir sem á annað borð kaupa bækr, kaupa
þær hér um bil eins þótt í lestrarfélagi séu, enn svo
lesa þeir enn fieiri, enn þeir fá úr félaginu. Svo
heíi ég þekt ýmsa, sem varla eða alls ekki myndu
neina bók keypt hafa, er hafa borgað eina krónu eða
tvær í lestrarfélag á ári, sem svo hefir gengið til
bókakaupa. Enn fremr má telja lestrarfélögum til
gildis fundina, sem í þeim eru haldnir, er hljóta
að hafa bætandi áhrif á félagslíf manna, og enn eru
meðmæli með félögum þessum sveitablöð þau, er mörg
þeirra liafa hlutast til um að skrifuð sé; hafa þau
nokkura þýðingu bæði sökum þess, að oft er í þeim
hafið máis á ýmsu, sem um er vert að rætt sé, og
hins, að þar gefst mönnum auðveldr kostr á að æfa
sig íþví, að reyna að koma hugsunum sínum í þann
búning, að þeim sé ekki með öilu ósleppanda fyrir
almenningsaugu.
Jöhannes Þorkelsson.
Árnessýslu 10. jan.: Svo má að orði kveða, að
hér kæmi vetrinn 20. nóv., enn síðan hafa líka verið
svo að segja stöðug harðindi, raunar oftast væg fram
í miðjan des., enn síðan að öllum jafnaði norðanátt
með talsverðu frosti og mörgum kafaldsköstum, eun
þó eigi löngum; hafa þau verið einna þéttust, og
frostið líka einna mest, núna síðan nýárið. Lítið er
nú talað um bráðapest. — Ekki fiskvart við sjó, þá
sjaldan róa gefr. — Heilsufar alment í betra lagi.
Mannalát. „Skömmu fyrir árslokin dóu tveir merk-
isbændr í Árnessýslu. Annar var G-uðbrandr bóndi
Árnason í Miðdal í Laugardal. Hann datt í fyrra
vetr og lærbrotnaði og hafði legið rúmfastr síðan;
var þó kominn á bataveg, enn fékk þá lungnabólgu
sem dró hann til dauða. Hann var dugnaðarmaðr og
dreugr góðr. Hann mun hafa verið á sextugsaldri.
Hinn var Guðmundr Jónsson óðalsbóndi á Stóra-Fijóti
í Biskupstungum. Hann var orðinn aldraðr og hafði
lengi verið mjög heilsu-Iasinn, sem að lokum varð
honum að bana. Hann var einhver besti búhöldr og
nýtasti félagsmaðr“.
Blöð í Ameríku. Þegar siglt er inn á höfnina við
New York og borgin kemr í Ijós, getr að iíta eitt
hús, sem gnæfir hátt upp yfir alla kirkjuturna. Þetta
hús er ritstjórnarhöll blaðsins New York World. Það
er 375 feta hátt, með 26 gólfum. Veggirnir eru 12
feta þykkir niðr við jörð, enn 2 fet á þykt efst.
Enn þótt veggirnir væri rifnir niðr, svo að ekki væri
steinn yfir steini, þá stæði húsið óhaggað sem áðr,
því að vegginrnir bera ekki húsgrindina og eru að-
eins hafðir til prýðis utan um húsið.
Skamt þaðan eru hús blaðanna „New York Sun“,
„New YorkHerald“ og „New York Tribune“, og eru
það stórhallir, þótt þær komist ekki til jafus við
hina íyrstnefndu.
Þessi blöð eru öll álíka voldug; og engin blöð í
öðrum löndum munu jafnast við hin amerísku stór-
blöð. Ameríkst blað sendir út einn af starfsmöun-
um sínum til að fara kringum hnöttinn á 65 dögum
og ver til ferðarinnar 7000 dollurum. Það leggr fram
heila miljón dollara til rannsóknarieiðangrs inn í A-
fríku eða norðr í íshaf, og veitir það ekki örðugra að
leggja fréttaþráð yfir Atlantshafið enn bónda að brúa
litla keldu.
Eitt tölublað af dagblöðunum í New York er svo
stórt, að fluglæs maðr kemst ekki yfir að lesa það á
skemri tíma enn 2 dögum, með því að lesa 10 tíma
á dag. í amerískum blöðum er hrúgað saman öllu
efni, sem hugsast getr, enn það sem blaðamönnunum
er mest um hugað, er að hrífa lesendrna og kitla til-
finningar þeirra á allan hátt.
(íöng undir Eyrarsund. Sænskr mannvirkja-
meistari hefir gert áætlun um að gera göng undir
Eyrarsund milli Helsingjaeyrar og Helsingjaborgar.
Gerir ráð fyrir, að kostnaðrinn verði 12—16 milj..
króna. Göngin yrðu */, dönsk míla á lengd.
Rafmagnsijós. Rafmagnsljósið er miklu bjartara
enn gasljósið, framleiðir 20 sínnum minni hita og
2]
Kongo.
Venjulega halda svertingjar heim til átthaga sinna þegar vist-
artími þeirra er úti 4 skipunum, og taka sér lifið létt meðan
kaupið endist. Þegar það er 4 enda ráða þeir sig á ný. Aðal-
stöðvar flokks þessa eru hér um bil 350 mil. frá Leopoldville. Laun-
in, sem Bengalarnir fá á gufubátum þessum, eru 10 metakos
á viku og 1 ceqvankabrauð á dag. Þeir fá þð eigi nema 2
metakos á viku, hitt eiga þeir til góða þangað til hinn timinn er
liðinn. Metakos er ólikr peningamyntum Norðrálfumanna, og
er ekki annað enn messingsvír, hér um bil 7 þuml. langr og
3/16 þumlungs digr. Fyrir það sem þeir fá útborgað vikulega
kaupa Bengalarnir vanalega fisk. Hver metakos gildir hér um
hil sama hjá þeim og 18 aurar hjá oss.
Þegar vistartíminn er liðinn, kaupa Bengalarnir sér, áðr enn
þeir halda heim, hát (kano) og tvær konur. Fyrir afganginn
af kaupinu kaupa þeir sér ýmsa aðra vöru. Þeir hafa ekki
metakosinn að eins sem peninga, heldr skreyta einnig hendr og
fætr með honum. Heldri menn meðal svertingja hafa marga
messingshringi á fótleggjunum og festa þá saman með böndum.
Af tölu hringanna má marka auðæfi hvers eins. Svertingjar
smíða hnífa og vopn af miklum hagleik, og standa ekki á baki
Norðrálfumönnum í þvi efni. — Loftslagið er mjög óheilnæmt og
hitinn ákaflega mikill, einkum í Efri-Kongo, um miðjan daginn
40—45 stig á Celsius. í Neðri-Kongo er aftr dálitið svalara
vegna hafgolunnar, sem stöðugt kemr kl. 4 á hverjum degi.
I Efri-Kongo eru talsverð fen og foræði, og bætir það ekki lofts-
lagið. Beynt hefir verið að rækta þar kaffi, enn ekki tekist að
fá það gott. Hvítu mennirnir fá iðulega feber og hafa hann
þá vanaiega 2—20 daga. Jafnvel svertingjar sjálfir komast
heldr eigi hjá því.
Það ber eigi allsjaldan við, að hinir innfæddu ráðast á gufu-
bátana á Efri-Kongo, enn leggja vanalega á flótta undir eins
og skotið er á þá. Áin er mjög straumhörð, og því örðugt að
sigla uppeftir henni, enn hraðinn aftr ákaflegr, þegar farið er
niðreftir henni. Ávextir eru meðal annars appelsínur og banana;
það eru aflangir ávextir og bragðgóðir, sem vaxa á ákaflega
stórum sefjurtum. í ánni er allra mesti sægr af krókódílum,
og eru þeir mjög sólgnir í kjöt svertingja, enn þeir hafa aftr
á móti óbeit á kjöti krókódílanna, og verðr þó ekki sagt um
þá, að þeir séu matvandir. Oft verða svertingjar krókódílunum
að bráð, er þeir baða sig i ánni, enn ekki láta þeir slíkt aftra
sér frá því. Áparnir lifa oftast í sátt og samJyndi við svert-