Fjallkonan - 10.05.1892, Qupperneq 3

10. maí 1892.
FJALLKONAN.
7B
leikinn og sumum þótti hann jafnvel mjög vel leikinn, endaeru
það hrein og hein ósannindi, hvað sem ísaf. segir, að sá I
sem lék hann i ár hafi stælt þann sem lék hann í fyrra. — í I
dómnum um „Brúðkaupsbaslið11 og ,,Pétr makalausa" verðr sá I
sem leikr Yinge (í Brúðkaupksb.) og Winkel (i Pétri) verst úti,
enda er það vel að merkja sami maðr sem leikr það hvort-
tveggja og Skrifta-Hans. Að Vinge hafi nuddað sér upp við
Klam á leiksviðinu er ósatt. Vinge þótti flestum sérlega vel |
leikinn og Winkel fremr laglega, enn sú „rulla“ er örðug fyrir [
ungan mann að leika. Skeggið („toglagðarnir“ sem ísaf. kall- j
ar) sem Winkel brúkaði þótti henni óbrúkandi á honum, enn
annar var nýbúinn áðr að brúka það og þar hefir Isaf. ef-
laust þótt það sóma sér vel! — Um „Vikingana11 er húið að
rita svo margt að óþarfi er að bæta við það. Samt skal ég taka
það fram að ekki mun það hafa verið af „prjálgirni“ kvenfólks-
ins að þær Hjördís og Dagný brúkuðu skautið í fyrsta sinn, er
leikið var, eins og ritstj. giskar á, heldr af ástæðum sem voru
góðar og gildar og sem ritstj. hefði getað fengið að vita hjá
vini sínum „Instruktörnum" ef honum hefði veriðant um sann-
leikann. Ritstj. hneyklast á höfuðfati Gunnars hersis, enn hann
minnist ekki á höfuðfat Kára bónda, jafnvel þótt það væri al-
veg samskonar hattr sem hann brúkaði. Um það hvort þessj J
höfuðföt eru rétt höfð eða ekki, ætla ég að láta ritstjórann og
Instruktörinn deila. — Þetta, sem hér er sagt að framan, og
margt fleira, sem hvorki tími né rúm leyfir mér að taka fram, j
þykir mér að þessum dómum „ísaf.“ jafnvel þótt ég i sumum
greinum sé henni samdóma. Yfir höfuð þykja mér dómar henn-
ar of hlutdrægnir. Það var t. d. óþarfi af ritstj. að hrósa vini [
sínum „forleggjanum“ eins mikið eins og hann hefir gert, jafn-
vel þótt svo standi á sem flestum er kunnugt, þvi þótt Kr. j
Ó. Þ. hafi yfir höfuð leikið mikið vel, sem engum dettr í hug
að neita, þá mætti þó eflaust finna margt smávegis að leik hans ;
ekki síðr enn hinna. — Mitt álit er að blöðin ættu ekki að j
dæma um framkomu hvers einstaks leikanda meðan þau ekki
geta gert það svo að leikendr hafi gagn af, og varast skyldi
alla hlutdrægni og manngreinarálit i þeim, þvi að öðrum kosti
mun hinn litli leikmentavísir vor eiga sér litla framtíðarvon.
L.
fSLENSKR SÖGUBÁLKR.
Jörundr hundadagakóngr.
(Frh.). Þegar til Eeykjavíkr kom, kom það í
Ijós, að Trampe greifi, sem þá var stiftamtmaðr,
hafði ásamt hinum dönsku kaupmönnum hafið mót-
þróa gegn Englendingum og leiddi það til þess að
bannað var að flytja vörur í land af hinu enska
skipi. Af þessari ástæðu var það, að Jörgensen fór
í land einn sunnudag þegar bæjarmenn vóru í
kirkju og fór við tólfta mann upp í stiftamtmanns-
húsið og skipaði mönnum sínum fyrir dyr hússins.
Grekk síðan inn með skammbyssu í hendi og hitti
stiftamtmann, sem var einn heima með tveimr vinnu-
konum og lá í legubekk sínum. Jörgensen hafði
stuttar kveðjur og sagði stiftamtmanni, að hann
tæki hann fastan.
Siðan gerðist Jörgensen konungr yfir landinu og
gaf út auglýsingu um það 26. júní 1809, að ísland
væri laust undan yfirráðum Dana. Hinir dönsku
kaupmenn í Beykjavík máttu ekki koma út fyrir
dyr, og Jörgensen tókst á hendr fjárhald landsins.
29. júní gaf hann út auglýsingu, sem varaði
menn við að veita stjórn hans nokkra mótstöðu, og
hótaði að láta skjóta hvern sem eigi vildi hlýðn-
ast. — 11. júlí gaf hann út einskonar bráðabirgð-
arstjórnarlög, er gilda skyldu þar til löggjafarþing
kæmi saman, sem átti að verða 1. júlí 1810.
Prestastéttina hændi hann að sór með því að
bæta kjör hennar, og hót því að stjórna land-
inu með róttvísi og hafa sórstaklega gætur á þörf-
um alþýðunnar.
Hann varð þegar vinsæll af alþýðu, enda gerði
umbætr á ýmsu. Löndum sínum, Dönum, hlífði
hann ekki. Hann sá það skjótt, að hinir dönsku
kaupmenn hindruðu^ allar framfarir landsins með
kúgunarverslun sinni og bauð að verslunin væri
alveg frjáls; hann kastaði eign sinni á skip og vör-
ur kaupmanna og leysti landsmenn undan ölluxn
gjöldum til dönsku stjórnarinnar og skuldagreiðsl-
um til danskra kaupmanna. Landið átti að vera
undir vernd Englendinga. Ollum ber saman um,
að Jörgensen hafi haft talsverða hæfileika til land-
stjórnarstarfa.
Síðan fór Jörgensen um landið, og var það sigr-
för. Hvergi mætti hann mótstöðu nema hjá ein-
um embættismanni, enn þegar Jörgensen hótaði að
brenna hann inni, varð hann að lúta í lægra haldi.
Yerndun ensku stjórnarinnar reyndist ekki ör-
ugg fyrir Jörgensen, því þegar enskt skip „TalboY
kom næst til íslands, varð skipstjórinn, er Jones
hét, þess vísari hvað gerst hafði á Islandi og að
Jörgensen hafði gerst einvaldr yfir landinu og aug-
lýst í heimildarleysi að landið stæði undir vernd
Englendinga ; varð hann reiðr og skarst í leikinn.
Hann virti ekki Jörgensen svo mikils að tala við
hann eða rita honum, enn snóri sér í brófum sín-
ábyrgð á gerðum Jörgensens. Jörgensen nefnir
heldr ekki afskifti Mr. Phelps eða Jones af þessu
máli. Kveðst Jörgensen hafa farið með fúsum vilja
til Englands til að koma málinu í gott horf, enn
Trampe greifi hafi verið, kominn þangað á undan
honum og skýrt rangt frá öllu. (Framh.)
ALMENNINGSBÁLKR.
Sr. Pétr Gudmundsson kennari í Keflavik hefir sent Fjallk.
ritgerð, sem er svar gegn grein J6ns Gunnarssonar í 12. hl.
Fjallk. um prestþjónustu í Útskálaprestakalli o. fl. Þessi grein
hr. P. G. er of löng til þess að Fjallk. sé lögskyld að taka hana^
og af þvi Fjallk. vill fremr minka ennaukaþras þetta, þykir henni
réttast að skýra hér að eins frá meginatriðunum í svari P. G.
Hann segir sér sé óviðkomandi að svara því er J. G. segir
nm 3 messuföll síðan um nýár — það sem stendr í grein hans
í 7. hl. Fjallk. sé óhrakið fyrir því, því þar tali hann um árið
sem leið —; séra Jens muni gera yfirboðum sínum grein fyrir
þvi atriði. Af þvi megi ekki dæma að prestþjónustu í Útskála-
prestakalli sé ábótavant. Árið sem leið hafi verið fluttar 55
messur og 2 kveldsöngvar að auki. „Sat þó sóknarprestrinn á
þingi og var auk þess veikr 2 messudaga". — Þar sem sagt sé
að séra Jens hafi ekki messað á Hvalsnesi sex sunnudaga i röð„
þótt honum beri það, þá sé það villandi orðalag; „á Hvalsnesi
ber að messa 6. hvern sunnudag samkv. kgsbr. 5. apr. 1826.
Ef messufall verðr þann sunnudag sem þar her að messa, þá er
þar ekki messað „6 sunnudaga í röð“. Þannig var og í þetta
sinn. Það er jafn rétthermt og annað í grein höf., að ekki hafi
verið nema einir 5 menn i kór á Hvalsneskirkju sunnud. þann
er hann tilfærir. Ég þykist hafa sannfrétt að þann sunnud.
hafi verið um 100 manns í kirkjunni“. Hvað það snerti, sem
J. G. segir að séra Jens „smali saman og leggi sér á herðar“
svo mikinn hóp af veraldlegum störfum, þá sé það ekki rétt;
hann sé kosinn til þessara starfa og hafi ekki sótst pftir þeim ;
hann sé að vísu alþingismaðr, sýslunefndarmaðr og hreppsnefnda-
maðr; enn prófastrinn í Gullbr.- og Kjósarprófd. gegni öllum
hinum sömu sýslunum auk prófastsembættisins og hafi þó ein-
hvern fjölmennasta söfnuð á landinu. Ekki hafi honum þó ver-