Fjallkonan - 12.02.1895, Blaðsíða 2

26
FJALLKONAN.
xn 7
legustu aðferð til umbóta og framfara hjá einstak-
lingnum, og hversu einn og annar dugnaðarmaðr
hefir barizt geguum alla erfiðleika, er verulegt spor
stigið áfram. Búendr þurfa alment að sjá, að þaðer
þeirra eiginn hagr, að geta framkvæmt sem mestar
umbætr í landbúuaði. Því meiri áburðr og því betr
sem hann er hirtr, þess loðnara tún og þess meiri
taða; því betr sem það er girt, þess minni vörn og
ágangr og betra skjól; því meira sem sléttað er, þess
fljótara slegið og öll ræktuu og ávinsla miklu hæg-
ari og margfalt fljótari; því meiri umbætr sem engj-
ar fá, þess meira úthey gefa þær af sér; því meira
hey sem fæst, þess fleiri skepnum verðr framfleytt;
því betri meðferð, fóðr og kynbætr sem skepnurnar
fá, þess meiri ávöxt gefa þær eigandauum. (Framh.)
Kaupmenn og pöntunarfélög.
Það eru nú rétt 100 ár síðan fyrsta kaupfélagið
var stofnað í Englandi. Það var 1795. Stoínun þess
var svo undir komin, að bæjarbúar í Hull sendu bæ-
jarstjórniuni bænarskrá, sem byrjaði svo: „Yér fá-
tækir íbúar í Hull höfum nú að undanförnu orðið að
þoia bágindi og skort vegna þess, að mjölið hefir ver-
ið óhæfilega dýrt, og þótt það hafi nú talsvert lækk-
að í verði, erum vér neyddir til, að reyna að gera
einhverjar tilraunir til þess, að vér framvegis get-
um verið iausir við ofrvald ágjarnra og miskunnar-
lausa mauna". Þeir sóttu um leyfi til að byggja
mylnu handa bæjarmönnum. Bæjarstjórnin veitti þeim
leyfið, og styrkti fyrirtæki þeirra með samskotum. —
Þetta dæmi gæti verið bending fyrir Reykvíkiuga til
að koma sér upp mylnu og bakstrhúsi, svo að þeir
þyrftu ekki að kaupa brauð úr vondu méli meðjafn-
háu verði og nú gerist, og má telja víst, að bæjar-
stjórn Rvikr vildi ekki síðr styðja það fyrirtæki enn
bæjarstjórnin í Hull fyrir 100 árum studdi myluu-
bygginguna. — Malarar og kaupmenn reyndu að eyði-
leggja félagið, enu það varð árangslaust; félagið náði
brátt miklum vexti og stendr enu í dag með nokkur-
um þúsundum félagsmanua.
Það var ekki fyrr enn hér um bil 50 árum síðar,
að næsta kaupfélagið var stofnað, Rochdal-félagið
(1844), sem hefir orðið fyrirmynd annara kaupfélaga.
Það vóru gerðar tilrauuir til að sundra því félagi,
enn tókst ekki, og sama er að segja um kaupfélagið
í Leeds, sem stofuað var skömmu síðar.
Kaupmenn erlendis hafa þannig oft gert tilraunir
til að drepa kaupfélög, er þeir hafa skoðað sem skæð-
ustu keppinauta sína, enn sjaldan hefir þeim tekizt
það.
Hér á landi eru ekki til samskonar kaupfélög og
hin ensku, enn pöntuuarfélögin fara í sömu átt, og
ættu að geta orðið regluieg kaupfólög með tímanum.
Það vantar heldr ekki, að sumir kaupmeun hafi gert
sitt til, að spilla viðgangi þeirra. í raun og veru
þurfa kaupmenu ekki að óttast pöntunarfélögin,
því þau útrýma alls ekki kaupmannastéttinni, enda
verzta pöntunarfélögin að eins með sérstakar vöru-
tegundir, og hafa kaupmenn nóg að gera með aðrar
vörur. Það er einn kostr pöntunarfélaganna, að þau
styðja þannig að því, að kaupmenn skifti verkum
með sér og að sérverzlun geti komizt á, sem yrði til
hagnaðar fýrir alla.
Síðasta árið hefir stjórnarblaðið ísafold gert sífeld-
ar árásir á pöntunarfélögin, og einkum erindreka
þeirra, og er sú alda runnin frá kaupmönnum, eins
og nærri má geta. Sérstaklega er það einn kaup-
maðr í Rvík, sem mun eiga mestan þátt í þessum
greinum, og er aðferð hans enn kynlegri fyrirþásök,
að hann hefir sjálfr í hjáverkum sínum reynt að koma
á fót pöntunarfélagi. í greinum þessum í ísafold er
á allar lutidir reynt að gera forstöðumenu pöntunar-
félaganna út um landið og erindreka þeirra erlendis
tortryggilega. Það er gefið í skyu, að forstöðumenn
félaganua eigi að þiggja mútur af erindrekum fé-
laganna til að leyna fjárdrætti þeirra.—Hvergreiu-
in rekr aðra, til að ala tortrygnina, þar sem talað er
um að verzlunarumboðsmenn séu þjófar og svikarar.
íslendiugar eru þó nógu tortrygnir, og er það sví-
virðilegt mjög, að rita langar blaðagreinar til að æsa
upp lesti þjóðarinnar.
Forstöðumenn pöntuuarfélaganua út um landið eru
svo alkunnir heiðrsmeun í síuum héruðum, að dylgj-
ur ísafoldar spiila að vísu ekki áliti þeirra meðal fé-
lagsmanna, enn af því að þeir, sem minna þekkja til
þeirra, geta ef til vill látið biekkjast af þessu, er full
þörf að mæla opinberlega á móti þessum ósönnu get-
sökum.
Skýrslur þær, sem Isafold hetir verið að flytjafyrir
skömmu um vöruverð í pöntunarfélögunum, eru mjög ó-
áreiðanlegar, og aiveg rangar að því er snertir pönt-
unarfélag Fljótsdalshéraðs. (Framh).
Pöntunarfélagsmadr.
Vestmannaeyjum, 26. janúar: „Vetrinn hefir mátt heita mjðg
góðr hér til þessa dags; snjólaus og írostalitill, enn mjög vinda-
og umhleypingasamr. Aldrei haglaust, enn litlar og vondar sjó-
gæftir, enda altaf flskilaust. Síðan um áramót hefir verið róið
6 sinnum og flestir fengið lítið sem ekkert. Að eins 3—4 bátar
fiskuðu dálítið af samtíngi i næstliðinni viku. Aldrei farið til
hákarla. — „Nú er af sem áðr var“ fyrir 20—30 árum, þegar
sum skip fóru milli 10 og 20 ferðir til hákarla i skammdeginu
(frá vetrnóttum til Þorra). Þær ferðir vóru fremr arðsamar fyrir
skipseigendr og reglumenn, enn margir vóru sem lítið eða ekk-
ert höfðu afgangs kostnaði, enn mikið var slark og drykkjuskapr,
og flestir meir og minna eyðiiögðu heilsu sina. Var þess öll von,
með því legið var 2—5 dægr samfleytt oft í kulda og mis-
jöfnu veðri. Nfl vill engin ,lengr eiga hákarlatæki, og því
siðr kaupa nú fyrir hátt á þriðja hundrað krónur, er þau munu
kosta á hin stærri skipin og alt að 200 kr. á minni 8-róna báta.
Þetta stafar af hinu afar lága verði á hákarlalifr nó orðið (9
—10 kr. tunnan, 15 kútar). Hákarl er samt óneitanlega pen-
ingar og mikils virði; vœri hann notaðr hér eins og á Austfjörð-
um, i Fljótum og víðar. Lýsið er hægt að selja á aðra staði
enn í búðina, ef menn vilja ekki nota það sjálfir í feitarlausu
plássi. Skrápinn (skinnið) má verka til skæða og nota á fætr,
þó hann verði ekkí eins „fínn“ og stígvél. Skrokkinn (fiskinn)
má borða með öðrum mat, sé hann vel verkaðr. — 28. des. kom
hér ógurlegt vestanbrim, enn varð ekki að skaða. Nóttina eftir
ofsalegt norðanrok, sem varð að tjóni á húsum og skipum. Fauk
hér þá einn af hinum mörgu og rotnunarsjúku iúahjöllum etaz-
ráðsins, fyrverandi læknissetrið og kaupmannsbýlíð „Pétrsborg“,
og braut 2 skip. Var það heppni að íveruhús, er nálægt stóð,
varð ekki fyrir þessu stórborgaruppnámi. Partar og brot flugu
flr nokkrum öðrum kaupmannahjöllum. Eru menn ekki óhræddir
um lif sitt og eignir framvegis fyrir líkum káraskotum afkaup-
mannslóð með vaxandi ffla. Nóttina milli þess 17. og 18. nóv.
f. á. var gerð tilraun að kveykja í „Godthaabsbúðinni“ (húsi 20