Fjallkonan - 25.01.1899, Side 2

10
FJALLKONAN.
XVI, 3.
til, að miklu sé afkastað, meðan flest jarðyrkju-
störf víðast eru unnin svo að segja með tómum
höndunum. Að sjá menn, bæði bændurna sjálfa og
aðra, dag eftir dag með barefli eða tréhnalla standa
kófsveitta við þá þrælavinnu að „berja niður“ flögin,
í stað þess að hafa til þess viðeigandi verkfæri,
brúka svo hestana til að vinna þetta, og geta með því
móti afkastað eins miklu á fáeinum stundum, eins
og annars á fleiri dögum — það er óþolandi. — Hvað
skyldu nú bændurnir í öðrum löndum hugsa og segja
um okkur vesaiings íslenzku bændurna, ef þeir sær,
heila hópana af tömdum og ótömdum hrossum ganga
eins og Iogi yfir akur, um engjar manna og beiti-
lönd, víðast svo að segja brúkunarlaus mestait voríð,
en fólkið látið vinna þau verk, sem hestarnir gætu
unnið, og það með ófullkomnustu handverkfærum. —
Þegar þess er nú líka gætt, hve vinna fólksins er
orðin dýr, þá sýnist þetta búskaparlag vera nokkuð
fráleitt og öfugt.
II.
Ég vil nú með fám orðum leyfa mér að benda
á það, er mér virðist tiltækilegt að gera til þess að
bæta úr verkfæraleysinu, sem altaf er að verða því
tilfinnanlegra sem vinna fólksins verður dýrari.
Eins og áður er minst á, hefir styrkurinn til
búnaðarfélaganna verið* útborgaður í peningum, og
þau svo hvert fyrir sig varið honum eftir geðþekni.
— Mér heflr nú komið til hugar, hvort eigi værí
eins heppilegt og notasælt lil frambúðar, að þessu
fyrirkomulagi yrði breytt þannig, að fyrir þessa fjár-
upphæð væru keypt ýmiskonar jarðyrkjuverkfæri frá
útlöndum og þeim svo útbýtt til félaganna, sam-
kvæmt pöntun er hvert fyrir sig hefði áður sent. —
Fyrst ætti að kaupa hin nsuðsynlegustu sléttunar-
verkfæri: plóga, herfi, og kerruhjól, sömuleiðis ýms
smærri verkfæri, sem þá einnig væru hentug við
garðyrkju. Þegar svo hin nauðsynlegustu verkfæri,
sem fyrst yrðu einkum keypt, væru orðin almenn,
ætti að útvega hin sjaldgæfari eftir því sem búnað-
inum færi fram og þörfin fyrir þesskonar verkfæri
yrði meiri. Ég get ekki betur séð, enn að þannig
löguð úthlutun á styrknum mundi koma að beztu
notum, einkum þegar fram í sækir.
Um fyrirkomulag viðvíkjaadi innkaupum og út-
sendingu verkfæranna til allra félaganna á landinu,
geta orðið nokkuð skiftar skoðanir. Að likindum
þyrfti eigi nema einn aðalumboðsmaun til að annast
innkaupin erlendis, því sennilegt er, að eigi þyrf'ti
að fara víða til að geta fengið svo mikið sem þyrfti
á hverju ári og pantað væri. Sömuleiðis gætu menn
hugsað sér, að skiffa landinu í deildir, þó eigi mjög
margar, er hver þeirra svo hefði eian mann er tæki
við pöntunum á því svæði, og þeir svo hvor fyrir
sig senda þeitn er inckaupin annaðist.
Það finst mér sjálfsagt, að upphæð sú, er varið
yrði til verkfærakaupa til handa hverju einstöku fé-
lagi, væri, eins og nú á sér stað, miðuð við fram-
kvæmdir hvers félags fyrir sig. Það mundi með
þessu fyrirkomulagi, ekki síður enu nú, reynast sterk-
asta hvöt fyrir þau að gera sem allra mest; menn
myndu fljótt sjá og sannfærast um, að það borgaði
sig vel, ekki einungis að vinua að jarðabótunum,
heldur líka að verða með því móti aðnjótandi þeirra
hlunninda, að fá verkfæriu fyrir ekki neitt, og geta
svo með þeirn létt undir við vinnuna og afkastað
enn þá meiru. Það mætti nefna ekki svo fá dæmi
til þess, að dugnaðarmenn, þó fátækir hafi verið og
einyrkjar, hafa getað afkastað ótrúlega mikln, eink-
um haíi þeir haft verkfæri til að iétta og flýta vinn-
unni.
Hvað kostnaðinn snertir, er leiddi af því fyrir-
komulagi sem minst er á hór að framau, þá ætlast
ég til að hann yrði borgaður úr landssjóði. Það má
óhætt fullyrða, að margir bitlingar og styrkveiting-
ar eru óþarfari, en þó nokkrum krónum væri varið
til að styðja landbúnaðinn. Og þegar þessi annar
aðalbjargræðisvegur landsmanna er kominn í svo
báglegt horf eins og nú virðist vera, þá er það
skylda þings og stjórnar, að gera það sem gert verð-
ur til viðreisnar. Auðvitað verða bændur sjálflr að
leggja fram sína krafta, en ekki leggja árar í bát
og örvænta, þó óvænlega sýnist horfa við, eins og
virðist vera farið að bóla á þessi síðastu ár. Það
verður þó ekki sagt, að veruleg óáran hafi gengið
yfir landið, en kæmu hér á eftir svo sem 2—3 reglu-
leg hallærisár, þá þyrfti ailur fjöldi bænda ekki meira
með. Eitthvað verður því að gera til að rétta við
hag almennings, og það sem hér hefir verið bent á,
vona ég að sé spor í áttina.
B. E.
ISLENZKUR SÖGUBÁLKUR-
Æfisaga Jóns Steingrímssonar,
prófasts og prests að Prestsbakka.
[Eftir eiginhandarriti. Landsbókas. 182, 4to].
(Frb.). Á Frostastöðuœ yar ég með bú mitt frá fardögum
1754 til fardaga 1756; þá fór ég þaðan alfarið austur. Ðaðan
sigldi frá mér áðurnefndur Björn, því hann vildi forframast með
sínu smíði, og kemur bans ærulausa minning síðar fram. Dar
bygði ég mér stofu og stafgólf, með lofti þiljuðu í hvolf og gólf,
er ég skenkti aftur Lauritz mági mínsm, er ég burtu fór.
Hann tók af mér umboð yfir Hofs eign stjúpsona minna, sem
hartnær Iagðist í eyði. Kom hann á hana aftur byggingu og
kúgildum, móti líkindum, því hann var gagndrifinn maður í
allri búshöndlun. Hin önnur hús, er ég að keypti Qg upp
bygði þar, fóru aftur í hestaleigur með litlu verði, er ég fiutti
mig þaðan. Þar mun lengst af sjást eftir mig renslustokkur,
5 hundruð á lengd. Hann hleypti og kvísl úr sokallaðri Þverá,
sem rennur þar fyrir norðan milli bæja, og veitti so vatni yfir
alt túnið; vóru þar fyrir þesB háttir stokkar, er ég upp gróf og
endurbætti. Ég gerði þar langan þverskurð í eina mýri fyrir ofan
bæinn undan holti þar; náði þar um síðir vatnsæð undan einum
steini, og gerði þá eitt hið bezta vatnsból, á hverju áður var
skortur á þeim bæ; brúkaði ég helzt til þessa starfs áðurnefnd-
an Árna. Nú þar sem þau dauðlegu harðindi heldust við í
Norðurlandi, en Beynir og Dyihólar hér eystra, sem stjúpbörn
mín áttu, vóru komin i ýmislegt óstand, so gjöld af þessum
eignum vóru bæði lítil orðin og enn gagnsminni börnunum til
uppeldis, en ég sá hér var i mörgu bjargvænlegra enn fyrir
norðan, setti ég mér í þanka að flytja mig hingað, hvað minni
góðu konu var og Ijúft; talaði ég um þetta við ýmsa náunga
mína og góða vini, hverjum og leizt að mér væri þetta
bezta ráð, og létust vilja fylgja mér og styrkja mig þar til í