Fjallkonan - 13.07.1899, Síða 3

13. júlí 1899.
FJALLKONAN.
111
(Kreditforen.) dönsku og átt þátt í mörgum stórfyr-
irtækjum. Hinn maðurinn er og mikils metinn.
Pað er von á þessum mönnum með næsta póstskipi
til að ræða málið með þingmönnum.
íslenzku Btjórnardeildinni í Kaupmannahöfn er
kunnugt þetta frumvarp, og frá stjórnarinnar hálfu
mun ekkert vera því til fyrirstöðu að það verði
gert að lögum og að bankinn geti mjög fljótlega tek-
ið til starf'a, ef þingið samþykkir það nokkurn veginn
óbreytt. Enn fari svo, að þingið breyti frumvarp-
inu til muna, getur það orðið til þess, að spilla fyr-
ir allri framkvæmd málsins að sinni, því ekki er
víst að síðar verði jafnhægt að koma því í kring.
Hvað mun þingið svo gera?
Öllum þingmönnum er það víst full-ljóst, hver þörf
er á slíkri stofnun og að bankinn, sem nú er, og
þótt aukið væri við hann nýrri veðdeild, nær skamt
til að greiða úr viðskiftavandræðunum, auk heldur
að hann geti fyrst um sinn orðið sú lyftistöng, sem
hann á að vera til að koma upp atvinnuvegunum.
Og á því ríður okkur þó allra mest.
Yerzlun og iðnaður getur ekki þrifist í því landi,
sem hefir enga peningastofnun, sem standi í sam-
bandi við heimsmarkaðinn.
Það er verið að tala um að koma upp verksmið-
jum hér á landi.
Enn fullnægjandi banki á að koma á undan.
Þegar Ameríkumenn eru að reisa sér nýjar borg-
ir, þá er eitt af fyrstu húsunum banki; íslendingar
gátu beðið i 30 ár, eftir að þeir fengu verzlunarfrels-
ið, þar til þeir reyndu að koma sér upp banka. Og
enn hafa þeir lítið að segja af því, hvað banki er
eða getur verið.
Fjallkonan hefir verið að komast eftir skoðunum
þingmanna og annara á þessu nýja bankamáli. Sum-
ir höfðu enn ekki lesið frumvarpið, og gefst þeim
nú að sjá það hér; viðkvæðið hjá þeim sumum var
að fyrirtækið væri algerlega útlent, og að bankinn
yrði okurstofnun útlends auðvalds, sem mundi féfletta
íslendinga.
Hvað stendur nú i frumvarpinu?
Þar stendur í 18. gr., að í meira hluta banka,-
stjórnarinnar eiga að vera Mendingar; það er: 5
menn kjörnir af alþingi, og ráðgjafi íslands, eða sá
sem hann skipar til þess, sem verða mundi að lík-
indum landshöfðingi, eða annar innlendur embættis-
maður.
Það er því ævinlega víst, að íslenzkir menn, þeir
sem þingið treystir bezt, yrðu í meira hluta banka-
stjórnarinnar, auk þess sem búast má við að inn-
lendir hluthafar mundu einhverju ráða um kosningar
í stjórnina, eða að útl. hluthafar yrði innlendir.
Enn fremur stendur í 1. gr., að íslendingar skuli
sitja fyrir að skrifa sig fyrir hlutum í bankanum,
annaðhvort með því að borga hlutina í peningum
eða með skuldabréfum upp á 1. veðrétt i fasteign-
um, og skulu hinir útlendu hluthafar, sem gangast
fyrir að stofna bankann, leggja fram jafnmikla hluti
og íslendingar. Helmingurinn af hlutaeign bankans
á því að verða eign íslendinga.
Það er því trygt á tvennan hátt, að íslendingar
geti ekki orðið ofurliði bornir með eign og yfirráð
bankans.
Stjórn bankans, sem eins og tekið hefir verið fram
verður skipuð beztu mönnum kjörnum af alþingi —
hún skapar lánskjörin, ákveður discontóna, skamtar
gróða bankans.
Hvernig geta menn imyndað sér að þessir menn
mnndu gera bankann að okurstofnun?
Auk þess lætur hver góður banki sér annara um að
styðja viðskiftamenn sína en að féfletta þá. Undir
því er iíka viðgangur bankans kominn.
Þá hefir það verið sagt, að íslendingar gætu ekki
lagt fram hlutaupphæð þá, sem til er tekin í frum-
varpinu. Það er nú hvergi tekið fram í því, hvað
hlutahæðin megi vera minst; yfirmarkið er 6 milj.
Það mundi verða byrjað með minna, og verður ekki
betur séð, enn að margur mundi fús á að leggja
hlutaskuldabréf í bankann upp á fasteignir sínar, sem
væri sama sem að íá vaxtalaust lán.
Geti íslendingar ekki lagt fram það fé, sem áskil-
ið er, þá verður ekkert af bankanum í þessari mynd.
Geti þeir það, þá ráða þeir honum sjálfir, eins og
áður er sagt.
Um fátækramálið.
Bftir hreppstjöra Jósafat Jónatansson.
Á fundi þeim sem þingmenn Húnvetninga áttu með
kjósendum sínum á Blönduósi 11. marz næstliðinn,
var ég ásamt 4 mönnum kosinn til að láta uppi álit
mitt um það, hverjar breytingar myndu nauðsynleg-
ar á fátækralögunum. Vil ég því láta meiningu
mína í ljós um nokkur atriði viðvíkjandi fátækra-
málinu.
Ég vil því drepa á nokkra af þeim mörgu ókost-
um, er mér virðast vera á ástandi fátækra hjá oss,
og eru afleiðingar óhagfeldra fátækralaga.
Eitt af mörgu er hrakningur fátækra bænda af á-
býlum sínum, oftast á 8. eða 9. dvalarári þeirra í
hreppnum, af völdum hreppsnefnda, og fyrir þann
hrakning verða þeir oftast þurfamenn sveitar sinnar,
enn hefðu ef til vill annars komist vel af án sveit-
arstyrks. Stundum veita hreppsnendir lán eða hjálp
fátækum mönnum í dvalarhreppnum, sem síðan er
látinn heita fátækrastyrkur til þess að koma í veg
fyrir, að þeir verði þar sveitlægir. Af ýmsu má sjá,
að mjög er takmarkað atvinnufrelsi hinna fátæku;
ætti t. d. fátækur ómagamaður, að fá sér jörð til á-
búðar í öðrum hreppi enn þeim, þar sem hann er
sveitlægur, þá má búast við, að hreppsnefnd í þeim
hreppi, sem hann ætlar að flytja í, komi í veg fyrir
það, ef hún getur. Þannig verður það oft niðurstaðan,
að fátæklingar og þurfamenn eru neyddir til að dvelja
máske mikinn hluta af ævi sinni í framfærslusveitinni,
og geta menn glögglega séð, hvaða áhrif slík aðferð
muni hafa á efnahag og framfaraviðleitni þeirra, er
íyrir slíku verða; einnig amast hreppsnefndir við
fátæku húsmensku og þurrabúðarfólki, og eru
þurrabúðarlögin frá 1888 sýnishorn af hugsunarhætt-
inum.