Fjallkonan - 13.01.1900, Blaðsíða 2

2
FTA LTLi’K 0 N A N.
boðsmean bófanna og í þriðja Isgi þeir sem
greiða félaginn árlegt gjaid til þess að geta
verið örnggir fyrir því um !if sitt og eignir,
og eru það helzt bændur.
Félagið hefir lög, og verður hver nýr félags-
maður að sverja eið að þeim. Inntakan í fé-
lagið fer fram með ýmsum formálum og siða-
reglum. Hver nýr félagsmaður verður að ganga
á hólm við annan mann og berjast með rýtingi
áður en hann er tekinn í félagið. Ef glæpur
hefir verið framinn, má enginn félagsmaður
bera vitni. Því festir félagið upp á húsveggjum
áminningu til félagsmanna, sem hljóðar svo og
er í Ijóðum: Chi tace, sara pagato, chi parla,
amazzato (sá sem þegir, fær peninga, sá sem
talar, verður myrtur). Þingmenn sjálfir hafa
sagt á þinginu, að heilar sóknir á Sikiley gyldu
árgjald til félagsins, og þeir embættismeun, sem
vilja eyða þessum óaldarflokki, mega aldrei vera
óhræddir um líf sitt. Kviðdómarnir þora ekki
að kveða upp rétta dóma, svo eru þeir hrædd-
ir við félagið.
Fyrir nokkrum árum var sá maður innanrík-
isráðgjafi sem Nicotera hét. Hann hafði strengt
þess heit, að hann skyldi eyða ránsóöldinni á
Sikiley og suðnr-ítaliu (Kalabríu). Foringi
ræningjanna á Kalabríu hét Sinardi, og tókst
Nicotera með því að heita afarmiklum launum
að ná honum á sitt vald, en foringi ræning-
janna á Sikiley hét Leó, og voru engin tiltök
að ná honum, því hann hafði þingmanninn frá
Palermo á sínu valdi og réð þar lögum og lof-
um. Ráðgjafinn hótaði hörðu, en skömmu síðar
var þingið leyst upp. Þingmaðurinn frá Pa-
lermo var ekki endurkosinn, og var því rannsókn
hafin gegn honnm. Réttá eftir var Leó ræn-
ingjaforingi skotinn, en þá leið heldur ekki
á löngu, að Nicotera varð að fara frá völdum,
svo hafði bófafélagið Mafia um hnútana
búið.
Nú standa yfir nýjar rannsóknir út af morði,
sem ætlað er að framið hafi verið af völdum
félagsins fyrir nokkrum árum. Það var barón
nokkur, sem myrtur var; hann var álitinn mjög
áreiðanlegur maður og hafði verið feng-
inn til að rannsaka mál sem ætlað var að fé-
lagið væri við riðið.
Friðþjófur Nansen.
II.
Það var allsnemma, að Nansen byrjaði að
hugsa um norður-íshafið, og hvernig tiltækileg-
ast mundi að fá það rannsakað. Seint og
snemma var hann sokkinn niður í djúpar hugs-
anir um þetta, og braut heilann um það, hver
ráð væru vænlegust til þess að komast að
norðurheimsskautinu.
Svo var það eitt sinn haustið 1884, að hon-
um datt ráðið í hug, og um leið réð hann með
sér að gera tilraun, ef tækifæri byðist. Það
atvikaðist þannig: Hann rakst á grein í
„Morgenbladet“, sem hann þó annars ekki var
vanur að lesa, og sér, að þar er skýrt frá ýms-
um munum frá skipinu „Jeannette“, er hafði
fundist á suðvestur- strönd Grænlands. Nan-
sen áleit þegar, að þessir hlutir hefðu rekið með
straumi yfir íshafið, nær eða fjær heimsskautinu.
Datt honum þá undir eins í hug, að á sama
hátt mundi mega komast þangað á skipi þá
leið, sem væri svo gert, að ísinn ekki gæti klemt
það milli sín, heldur lyfti því upp. Hann á-
setti sér nú að gera tilraun, fyr eða síðar, til
þess að kanna norður-íshafið, og ef svo vildi
tiltakast, að komast að heimsskautinu- En
áður en hann legði út í að biðja um fé til
þessarar farar, sá hann, að hann hlaut að
gera eitthvað það fyrst, er gæti aflað honum
orðstírs og tiltrúar. Og það sem hjálpaði hon-
um hér, var ferðin yfir Grænlandsjökla. Samt
var það ekki fyrr en eftir rúm 2 ár, frá því
konum hugkvæmdist áform sitt, að ferðin var
gerð; en allan þann tíma hugsaði hann ekki um
annað meira en þetta ferðalag, og hvernig því
yrði bezt fyrir komið og það æskilegast fram-
kvæmt. En um þetta Ieytið var það líka annað,
er hann jafnframt hafði í huganum, og lika
hefir ef til vill ollað honum ákyggju, og það
var fröken Eva. Hann var dauðskotinn í henni,
og hafði, eftir því er sumir segja, gert tilraun
til að fá hennar, en ekki gengið. Seinna fékk
hann þó sínum vilja framgengt, og giftist henni,
en það var ekki fyrr en hann var kominn heim
úr Grænlands för sinni.
Ferðin á „Fram“ yfir íshafið kostaði ails kr.
444.399. Þeir sem með honum fóru, voru 12,
og hann sá þrettándi. Af þeim vóru 9 giftir,
er skildu eftir konu og börn. Þeir lögðu af
stað 25. júní 1893, og komu aftur til Noregs
í ágúst 1896, eftir rúmra 3 ára útivist.
III.
En hvað hefir nú þessi ferð Nansens leitt af
sér; hver er árangur hennar? Frá vísindalegu
sjónarmiði er árangurinn talinn mjög mikill.
Fyrst má nefna það, að Nansen komst lengra
norður, en nokkur maður hafði áður komist.
Þeir sem lengst höfðu komist norður á bóginn á
undan Nansen, voru enskir heimskautsfarar
1881—84; þeir komust á 83° 24' n. br. En
Nansen komst norður á 86° 14' n. br. Þar af
leiðir annað, að hann fékk miklu betri og full-
komnari þekkingu á íshafinu, en menn höfðu
áður haft, bæði hvað snertir dýpt þess, dýralíf,
hita, strauma og fleira. í þriðja lagi fann
hann ný lönd og eyjar, og þó slíkt hafi eigi
mikið að þýða í verklegn tilliti, þá telst það
vera mjög mikilsvert, að þvi er vísindin snertir.
Enn fremur rannsakaði hann dýpið á þessum
ókunnu stöðum, plöntulífið, norðurljósin, raf-
magnið, segulaflið o. s. frv. Hvað t. d. ísinn
snertir og rek hans, þá komst hann að þeirri
niðurstöðu, að ísinn sé á einlægri hreyfing, og
það aðallega í ákveðna stefnu. Þessi hreyfing
íssins orsakast af straumum og áhrifum tungls-
ins (flóði og fjöru). En af þessu leiðir það, að
ísinn, þar sem Nansen fór yfir, var hvergi
gamall, eins og þó sumir höfðu imyndað sér
áður, að hann hlyti að vera þar norður frá.
Mestur hluti hans var aðeins 4—5 ára gamall,
og 2—3 metra á þykt (1 met. rúmir 38 þuml.).
Hafið var allsstaðar djúpt, miklu dýpra en menn
höfðu áður ímyndað sér.
Um ísinn og ismyndanina segir Nansen á
einum stað í ferðabók sinni „Fram over Fólar-
havet“: „En ef nú allur ísinn í íshafinu væri
inniluktur, og hið hlýja vatn útilokað frá að
renna norður í íshafið, t. d. á þann hátt, að
sjávarbotninn hækkaði um 600 metra, þannig,
að það myndaðist ein landræma eða brú frá
Skotlandi til Færeyja og íslands, og svo til
Grænlands, sem aðskildi íshafið frá Atlantshaf-
inu, eins og haldið er, að verið hafi fyrir löngu,
hvað mundi þá verða? Ekkert heitt vatn að
sunnan gæti þá runnið norður i íshafið, og
enginn ís kæmist þaðan burt. Mundi íshafið
þá botnfrjósa?“ Vér þekkjum enn ekki nægilega
vel öll skilyrði þessu viðvíkjandi, til þess að
geta gefið greinilegt svar. En svo mikið er
víst, að það hlyti að myndast langtum þykkvari
ís á hinu innilukta hafi, en nú á sár stað. Og
hvaða áhrif mnndi það svo hafa á veðráttu
og hita á norðurhluta hnattarins, þar á meðal
norðurhluta Norðurálfunnar? Það er ljóst, að
ef ekkert heitt vatn sunnan frá gæti runnið
norður í Ishafið, þá mundi hinn árlegi meðal-
hiti lækka; það hlyti að verða miklu kaldara í
norður-Evrópu, en nú er, en aftur á móti yrði
loftslagið heitara í suðurhlutanum og enda mið
álfunni. Þetta stafaði af því, að engir kulda-
straumar norðan frá gætu komist suður í
Atlantshafið. Það yiði, með öðium orðum,
enn þá meiri mismunur á loftslagi og veður-
áttu, fyrir norðan og sunnan þessa Iand-
spildu, en nú er á þessu svæði. En hvort þessi
mismunur á loftslaginu mundi nægja til þess
að mynda nýja ísöld, verðurekki sagt um með-
vissu. Þó er það alment álit, að Iækkun meðal-
hitans um 4—6 gráður hlyti að hafa þauáhrif,
að ísmyndanin yrði miklu meiri, og ef til vill
framleiða ísöld. Og það virðist alls ekki ósenni-
legt eða ómögulegt, að slík landspilda, sem hér
er nefnd, mundi geta orsakað þessa breytingu
á meðalhitanum. Eu það er svo margt annað
sem hér kemur til greina, og gerir þetta atriði
flókið og erfitt viðfangs“.
Dagur austmadur.
Dulee domum!
Bftir Guðm. Guðmundsson.
Ég fæddist upp til fjalla
í fornfálegum bæ;
á vetrum sást hann varla,
þá var hann hulinn snæ, —
þar gróf hann pabbi göng
í skaflinn þegar þrumdi
á þaki hríðin ströng.
Og oft var eg þar svangur
og oft á höndum kalt,
og það var þungur gangur
er þrumdi élið svalt,
að sjá um fé og fjós, —
og hátta úti’ í horni
við hálfdautt grútar ljós.
En þegar sumarsólin
svo saklaus, björt og hrein
á hlaðvarpann og hólinn
í heiði bláu skein
og grasið gróið var,
þá glóðu glitklædd túnin
og gleðin ríkti þar.
Þá beitti’ eg bjarta ljánum
og balann græna sló;
eg hljóp á eftir ánum,
er aftanroða dró
um fjöllin brjósta ber;
eg sleikti froðu’ á stöðli,
og stökk og flýtti mér.
Við bæinn þar und barði
er bundin minning trygg,
þar fyrst í föðurgarði
mér fiskur óx um hrygg,—
þar fékk eg þrek og þrótt.,
við barning harðan hef eg
þar happadrætti sótt.
Og þegar eg var ungur
og æsku fjörsins nant,
um bratta kletta’ og klungur
eg komst sem slétta Iaut,
og elfar djúpar óð.
Og þyngatu björgin bar eg
er bæinn minn eg hlóð.
En glögt eg man hve grét eg
er gamla bæinn minn
í rústir lagðan lét eg, —
er leit eg hinsta sinn
þann stað þar mamma mín
mig hafði látið hvíla
við hlýju brjóstin sín.
Ég vildi bæinn vanda,
þar var ei sparað til;
þar sérðu stofu standa
með stórt og fallegt þil,
og gluggann glampar á,
svo fagraa, feikistóran,
þar forðum þaut í skjá.
Og sterkur enn hann stendur
þótt storma dynji sköll;
þar haldast enn í hendur
in himingnæfu fjöll
og harðbrýnd halda vörð
um blettinn eina’ er ann eg
á okkar fósturjörð.
Nú er eg orðinn þreyttur
og ellin þyngir spor.
Hve orðinn er eg breyttur,