Fjallkonan - 15.05.1901, Blaðsíða 1

Kemur úteinu sinni
í viku. Vetð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l’/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppaögn (skrifleg)bund
in við áramðt, ðgild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. oktð-
ber, enda hafi kaupandi
þáborgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstrœti 18.
XVIII. árg.
Reykjavík, 18. maí 1901.
Xr. 19.
Biðjið ætíð um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörliki,
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott
og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
W^T Fæst hjá kaupmönnunum.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjðrnin við ki. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundu lengur til kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsinu, opið á mánu-
daginn miðvikudögum og laugardögum ki. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypis lœkning á spítalanum á þriðjudögum og íöstu
dögum kl. 11—1.
Ókegpis tannlœkning í húsi Jðns Sveinssonar hjá kirkjunni
1. og 3. mánudag hvers mán., kl. 11—1.
nL-» *•!»» ’sl*’ *\U* nL-*
Sjávarmælingar við ísland.
Ekkert íslenzkt blað heíir skýrt frá sjávar-
mælingum þeim sem framkvæmdar hafa verið
hér við land á „Diana“ undanfarin ár. Þyk-
ir því Fjallkonunni rétt að gera það, og er
þessi skýrsla tekin eftir ritgerð sjóliðskapteins
Hammers, sem staðið hefir fyrir því verki og
prentuð er í „Gieographisk Tidskrift“.
Skipaferðir hafa aukist stórkostlega við ís-
land síðustu 30 árin. í stað þess að þá var
að eins eitt gufuskip haft að sumrinu til þess
að halda við samgöngum að nafninu við Dan-
mörk, og svo fáein seglskip hinna stærri
kaupmanna, ganga nú 9 póstgufuskip til ís-
lands, og eru flest þeirra í þeim förum bæði vet-
ur og sumar; enn fremur er fjöldi farmeimskipa,
hvalveiðaskipa og mesti fjöldi fiskieimskipa og
seglskipa sem ganga til fiskveiða. Skipstjórar á
öllum þessum skipum hafa mjög léleg sjókort
sér til leiðbeiningar á hinum örðugu og hættu-
legu ferðum sínum við ísland og Færeyjar.
Þessi kort eru gerð i byrjun aldarinnar sem
leið, og styðjast við lélega landsuppdrætti frá
þeim tímum og eldri, og svo við djúp-
mælingar, sem þá höfðu gerðar verið á ein-
staka stað, en sýna auðvitað ekki neina á-
reiðanlega mynd af sjávarbotninum og eðli
hans. Kapt. Hammer segir, að allir verði að
játa, hve mjög það sé bagalegt, að engin á-
reiðanleg sjókort séu til yfir þessi svæði, og
telur hann það þjóðlegt drengskaparmál
fyrir Dani, að vinna það verk.
Nú hefir fyrir nokkuru verið byrjað á
verki þessu. Það gerði kapt. Holm á „Diana“
1898 við austurstrendur íslands, og hefir því
verið haldið áfram síðan undir forstöðu
Hammers.
Þetta er mikið og örðugt starf, og þarf að
vinna að því árum saman. Strandlengjan á
íslandi er um 800 fjórðungsmilur á lengd,
eða jafnlöng og frá Kaupmannahöfn til Róms,
og svæðin, sem mæla þarf, ná víða 50—60 fjórð-
ungsmílur út frá ströndinni, eða álíka langt og
er frá Hausthólmi á Jótlandi til Noregsstranda.
Þar að auki vantar áreiðanlega undirstöðu
fyrir mælingarnar í góðum landsuppdráttum.
Yerkið verður enn örðugra fyrir það, að mæl-
ingarnar verða að fara fram fyrir opnu At-
lantshafinu, og á því svæði, sem mjög er
þokusamt; við Berufjörð eru til dæmis 212
þokudagar á ári; það veldur líka örðugleik-
um, að vegna hinna tíðu straumbreytinga
verður að ákveða stöðu skipsins 5. hverja
mínútu til þess að djúpmælingarnar verði
nógu nákvæmar. Enn fremur má geta
þess, að áttavitinn vísar ekki rétt á sumum
stöðum. Þó hefir nú tekist að mæla svæðið
við austurströnd íslands frá Langanesi að
Yestrahorni, og suðurströndina frá Hjörleifs-
höfða að Yestmanneyjum, en á svæði því
sem þar er á milli er landsuppdrátturinn svo
ónákvæmur, að fyrst verður að leiðrétta hann
með mælingum á landi.
Þá minnist höfundurinn á fiskirannsóknir,
sem gerðar hafa verið á fjörðunum, einkum
til þess að komast eftir því, hvar bezt muni
vera að afla kola; sú veiði er að kalla ókunn
á íslandi. Til þessara rannsókna var á skip-
inu dýrfræðingur og einvalalið fiskimanna.
Helzti árangurinn af rannsóknum dýralífsins
varð sá, að kringum Yestmannaeyjar fundu
þeir það dýralíf, sem er mjög líkt því sem
gerist við Skotland, og þar sem dýpið er
mest kringum eyjarnar, er dýralífið hið sama
og eingöngu er að finna við strendur Portú-
gals. Með þessu er fengin ný sönnun fyrir
því, að Golfstraumurinn berst að íslandi við
Yestmanneyjar, enda er það kunnugt, að þar
er loftslagið miklu mildara en annarsstaðar á
íslandi.
Meðal þeirra fjarða, sem mældir vóru árið
sem leið, má nefna Hornafjörð. Sú mæling
er mikils verð, því Hornafjörður er eini fjörð-
urinn á strandlengju, sem er 260 fjórðungs-
mílna löng, þar sem skip geta haft brúklegan
akkerisbotn, en þessi fjörður hefir aldrei
verið mældur. Innsiglin er annars mjög örð-
ug; þar er mjó skipaleið inn, og venjulega
er þar svo mikill straumur, að hann samsvar-
ar 10—11 knúta hraða, svo að skipaleiðin er
sem kaststrengur. Fjörðurinn er líkur lón-
um i Danmörku; hann er mjög breiður en
örgrunnur, svo að bátar geta að eins fleytt
sér í smáálum, og eru þeir ekki nógu djúp-
ir fyrir hafskip nema utarlega í firðinum.
Póstskipið hefir gengið á Hornafjörð í nokk-
ur ár, en þegar það kom á Hornafjörð í vor
sem leið, kvaðst skipstjóri ekki fara þangað
framar, nema fjörðurinn yrði mældur. Þetta
hefir nú „Diana“ gert. Nú eru gerðir nákvæm-
ir uppdrættir yfir álana, og merki sett á
landi til leiðbeiningar skipum. Það er mik-
ils vert, að Hornafjörður verði skipgengur,
því hann er eina skipalegan á löngu svæði,
og verður að fiytja þar alt á hestum. Ekki
er þó hægt að sigla inn á Hornafjörð nema
um flóð, þegar straumurinn er minstur, en af
því dýpið í innsiglingunni um fjöru er 3—4
faðmar, verður að álíta að fjörðurinn sé skip-
gengur, þegar sætt er sjávarföllum.
Mikils er það vert, að nákvæmir uppdrætt-
ir hafa verið gerðir af sjávarbotninum á Baru-
firði; sá fjörðr er illræmdur fyrir sker og sí-
feldar þokur. Þar er fundin innsigling með
50 faðma dýpi, og getur héðan af hvert skip,
sem hefir góð mælingaráhöld, siglt þar inn,
án þess að hætt sé við að það reki sig á sker
þó þoka sé.
Svo segja Islendingasögur, að Eiríkur rauði
hafi fundið Q-rænland fyrir þá sök, að Qunn-
björn hefði séð jafnframt Snæfellsjökul á ís-
landi og jöklana á Grrænlandi. Fjarlægðin
milli jöklanna er 300 fjórðungsmílna, og virð-
ist því í fljótu bragði ómögulegt að þeir verði
séðir undir eins. Þá mætti fjarlægðin ekki
vera meiri en 180 fjórðungsmílur. Nú er
þetta þó sannað. Þegar „Diana“ var við mæl-
ingarnar i fyrra sumar, sá skipshöfnin Mýr-
dalsjökul í skiru veðri í 180 fjórðungs mílna
fjarlægð, en hann sést annars ekki í meiri
fjarlægð en 80 fj. mílna. Yegna hyllinga
sást jökullinn þá í nærfelt tvöfalt meiri fjar-
lægð en venja er til. Má því telja víst, að
sögurnar hafi rétt að mæla, og að hin ein-
kennilegu geislabrot í norðurhöfunum hafi
valdið því, að Grunnbj örn hefir séð bæði ís-
land og Grænland í einu.
Einu sinni var „Diana“ stödd í blíða logni
við grunnbrún, sem náði um 50 fjórðungs-
milur út frá ströndinni; þá umhverfðist sjór-
inn alt í einu og gerði mikla ólgu og hvít-
fyssandi brim. Sjófuglarnir fiugu í stórhóp-
um og görguðu mjög. íslendingur var áskip-
inu sem átti að leiðbeina sem kunnugur mað-
ur; hann hljóp upp í lyftingu (kommandó-
brú), og hélt að skipið væri komið að ein-
hverju ókunnu rifi eða blindskerjaklasa. Dýp-
ið var athugað, og var það 100 faðmar, og
þegar botninn var rannsakaður, kom það
í Ijós, að hafsbotninn var hór hallfleyttur;
hækkaði úr 200 faðma dýpi í 100 faðma á
nokkurra fjórð.-mílna fjarlægð. Þetta verður
skýrt svo, að þegar sjórinn mætir þessum
bratta, á hreyfingu sinni inn undir ströndina,
knýst hann úr djúpinu upp í yfirborðið. Yið
þetta umrót sópast líklega mikið af smádýr-
um og smáfiski úr botninum upp á við, og
við það fá þá fuglarnir æti. Af þessu atviki
má ráða, hvernig stendur á ýmsum sögum
skipstjóra um brimrót á hafi úti, þar sem síð-
an hafa ekki fundist sker eða grynningar.
Sjávarmælingarnar við Færeyjar eru miklu
auðveldari en við ísland, af því þar eru fyr-
ir hendi ágætir uppdrættir af eyjunum, sem