Fjallkonan - 22.08.1901, Blaðsíða 1

Kernur út eÍDu sinni
i viku. Verð árg. 4 kr.
(eriendia 5 kr. eða l'/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendie fyrir-
fram).
Uppaögn (Bkrifleg)bnnd-
in við áramðt, ógild
nema^komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafl kaupandi
þá borgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstræti 18.
XYIII. árg.
Reykjavík, 22. ágúst 1901.
Xr. 82.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag ki. 12—2 og
einni Btundu lengur tii kl. 3 md., mvd. og ld. til útlána.
Forngripasafnið er í LandBbankahúsinu, opið á mánu-
dðgum miðvikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu-
dögum kl. 2—3 e. m.
Ókeypi8 lœkning á spítalanum á jmðjudöguin og föstn
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í húsi Jóns Sveinssonar hjá kirkjunni
1. og 3. mánudag hvors mán., kl. 11—1.
Stjórnarbótarmálið.
Nokkur ár eru liðin síðan margir landsmenn
fóru að láta sér skiljast það, að stefna Bene-
dikts Sveinssonar og flokksmanna hans í stjórn-
arskipunarmáli voru mundi ekkert ávinna
annað en þ&ð, að gera landsmenn vonlausa
um frekari bætur á stjórnarskipuninni og
venja stjórnina á það að virða ísiendinga
ekki svars. Ste fnan var sú, að krefjast alinn-
lendrar stjórnar^sem svo var fyrirkomið,að landið
befði með henni svo að segja verið skilið við
danska rikið, auk þess sem sú stjórnarskipun
hefði líkl. orðið dýrari ern lar dið er enn fært að
bera. Fyrir þessar sakir var stjórnin ófáan-
leg að gefa málinu nokkurn gaum, og mun
enn verða svo um nokkurt tímabil, þó vænta
megi að jafn-alinnlend stjórnarskipun geti
orðið framkvæmanleg hér á landi síðar.
Síðan menn fóru að þreytast á benedikzk-
unni, hefir þjóð og þing skipast í tvo flokka:
annar flokkurinn, sem kendur hefir við dr.
Yaltý, hefir viljað leitast við að fá þær um-
bætur á stjórnarfarinu, sem frekast er unt að
fá í bráðina; hinn flokkurinn hefir ýmist vilj-
að fá alt eða ekki neitt, og hefir hann aftur
skifst í tvent: annarsvegar ihaldssama em-
bættismenn og aðra sem enga breytingu vilja
hafa og undirniðri segja eins og stóð í blaði
þeirra, að „leitun sé á betra stjórnarástandi en
vér höfum“, þó þeir látist vera og kalli sig
„heimastjórnarmenn“, — og hins vegar nokkra
menn, sem að vísu vilja fá umbætur á stjórn-
arfarinu, en trúa því einu sem íhaldsmenn-
irnir segja og fylgja þeim í blindni, af því
þá brestur þann politiska þroska sem til
þess þarf að skapa sér sjálfstæða skoðun og
stefnu. Þeir þykjast fara eftir beztu sam-
vizku í þessu máli, en til hvers er samvizk-
an, þegar vit og þekkingu vantar? Hún dug-
ar þeim að eins til að firra þá éfellisdómi.
Þessi flokkur hefir því ekkert „prógram“ haft
frá upphafi, annað en að „marghrosaa á mót“,
og þessi flokkur hefir ekkert „prógram “ enn
í dag. Því frumvarp hans eða minna hlut-
ans hefir ekki í sér fólgið neitt „prógram“,
af því það hefir sama gaila og bsnedikzku
frumvörpin, höggur ofan í sama farið, kemur
jafnmikið og enda meira i bága við samband
íslands og Danmerkur og fer út fyrir þann
eina grundvöll, sem unt er að hafa til samn-
inga um málið að sinni, ef nokkru á að verða
ágengt.
Nauðalitinn byr hafði frumvarp minna hlut-
ans í efri deildinni. Þar vóru að eins 2,
segi og skrifa tveir þingmenn, með stefnu
þess, Guttormur við annan mann. Það er
heldur ekki von, að samkomulag geti fengist
um slíkt frumvarp, þar sem það er marg-
Biöjiö ætíö um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörlíki,
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott
og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
W4T Fæst hjá kaupmönnunum.
sannað með rökstuddum greinum í blöðunum
og síðan með ræðum beztu lögfræðinga á
þinginu, að búseta ráðgjafans hér á laudi,
aðalatriðið í ffumvarpi minna hlutans, sem er
ekkert annað en „ríkisráðsfleygurinn" i nýrri
mynd, er stjórnskipulegt afskræmi, sem
stjórnin mundi aldrei fallast á. Lögfræðing-
arnir á þingi litu svo á þetta atriði, að
með því mæltu:
Lárus H. Bjarnason,
Hannes Hafstein,
Bj örn B j arnarson sýslum
en móti því mæltu:
Kristján Jónsson,
Q-uðl. Guðmundsson,
J óhannes Jóhannesson
Magnús Torfason,
Skúli Thoroddsen og
Landshöfðingi sjálfur;
það er að segja, þó landshöfðingi áliti að
bæði frumvörpin mundu óaðgengileg fyrir
stjórnina, áleit hann þó frumvarp minna hlut-
ans enn ólíklegra til staðfestingar, eflaust
vegna ákvæðisins um búsetu ráðgjafans. En
minnihlutamenn trúðu betur lögfræðilegri
þekkingu og samvizkusemi Lárusar foringja
sins í þessu atriði, en allra lögfræðinganna i
meira hlutanum og landshöfðingja, og eru þó
þessir minnihlutamenn vanir að gefa mikinn
gaum að orðum landshöfðingjans.
Það er orðið kunnugt, að minnihlutamenn
í neðri deild sendu efri deild ávarp og skor-
uðu á hana að samþykkja ekki stjórnarskrár-
frumvarpið. Þetta var óvenjuleg aðferð og
ekki þingleg, enda gaf efri deild engan gaum
að ávarpi þessu. Minnihlutamenn létust vera
fulltrúa um, að nýja stjórnin í Danmörku
mundi fús að veita oss miklu meíri umbætur
en fram á var farið í stjórnarskrárfrumvarpi
því sem nú er samþykt. En þeir hafa enn þá
ekki getað gert sér neina hugmynd um það,
hverjar þær umbætur ættu að vera, því ekki
munu þeir ætla sér þá dul, að telja þingi og
þjóð trú um, að hin nýkomna stjórn sam-
þykki nú búsetu ráðgjafans hér á landi. —
Þeir hafa, meira að segja, ekki komið fram
með neinar aðrar umbætur á stjórnarskránni,
hvorki í frumvarpi sínu hó í umræðunum,
sem nokkurs sé verðar, fram yfir þær um
bætur, sem frumvarp meira hlutans hefir i sér
fólgnar. Tillagan um kosningarrótt kvenna
er t. d. ótímabært kák. Margar aðfarir minna-
hlutamanna virðast helzt benda á, að leikur
þeirra í stjórnarskrármálinu só fremur til þess
gerður, að eyða því í bráðina, en til að leita
samkomulags, enda er mönnum það fullkunn-
ugt hór í höfuðstaðnum, að hór eru menn,
sem nú leggja kapp á að vinna á móti þessu
máli með fortölum við þingmenn.
Þegar þingmenn eru komnir heim afþingi
og farnir að íhuga þetta mál í næði, má
vænta þess, að hugir manna spekist og að
dregið geti til samkomulags með flokkunum,
einkum þegar menn eru visari orðnir um
vilja stjórnarinnar, sem nú er komin aðvöld-
um. Þetta ætti að geta orðið áður en kosn-
ingar fara fram, og mega menn því hafa
beztu vonir um, að málið komist i það horf
á aukaþinginu, sem allir mega við una.
StjórnarHkipunarlög
um breyting á stjórnarskrá um hin sér-
staklegu málefni ísiands 5. janúar 1874 —
eiws og þau voru samþykt á alþingi 1901.
í staðinn fyrir 2. gr., 3. gr., 5. gr., 1. máls-
grein 14. gr., 15. gr., 17. gr., 19. gr., 1. lið
25. gr., 28. gr., 34. gr., 36. gr. og 2. ákvörð-
un um stundarsakir í stjórnarskránni komi svo
hljóðandi greinar:
1. gr. (2. gr. stj.skr.).
Konungur hefir hið æðsta vald yfir öllum
hinum sérstaklegu málefnum íslands með þeim
takmörkunum, sem settar oru í stjórnarskrá
þessari, og lætur ráðgjafa fyrir ísland fram-
kvæma það. Ráðgjafinn fyrir ísland má eigi
hafa annað ráðgjafaembætti á hendi, og verður
að tala og rita íslenzka tungu.
Hið æðsta vald innanlands skal á ábyrgð
ráðgjafans fengið í hendur landshöfðingja, sem
koaungur skipar og hefir aðsetur sitt á íslandi.
Konungur ákveður verksvið Iandahöfðingja.
2. gr. (3. gr. stj.skr.).
Ráðgjafinn ber ábyrgð á stjórnarathöfninni.
Alþingi getur kært ráðgjafann fyrir embættis-
rekstur hans eftir þeim reglum, er nánara verð-
ur skipað fyrir með lögum.
3. gr. (5. gr. stj.skr.).
Konungur stefnir saman reglulegu alþingi
annaðhvort ár. Án samþykkis konungs má
þingið eigi setu eiga iengur en 8 vikur. Ákvæð-
um greinar þessarar má breyta með lögum.
4. gr. (1. málsgr. 14. gr. stj.skr.).
Á alþingi eiga sæti 34 þjóðkjörnir alþingis-
menn og 6 alþingismenn, sem konungur kveð-
ur til þingaetu.
5. gr. (15. gr. stj.skr.).
Alþingi skiftist í tvær deiidir, efri þingdeild