Fjallkonan - 27.05.1902, Blaðsíða 2

3
FJALLKONAN
}>tí, hver sé hin rétta stefna, ber honum að fá
einnig sannfæring fyrir því, hver sé hinn rétti
maður, er hann þurfi fyrir sig til að halda þeirri
stefnu fram.
Hér má engin vinátta eða óvild komast að.
Mér er skylt að hafna föður, bróður, syni, vini
og vandamanni og yfirboðara, sjái eg að honum
er ekki trúandi til að inna það verk af hendi,
er eg vil láta gjört.
Því kosningarrétturinn er helgur réttur, sem
ber að beita samvizkusamlega enda hafa lögin
verndað hann og leggja stranga refsingu við því,
að tekið sé móti mútum eða þeim beitt, við
kosningar.
En hvern á eg að kjósa? Höfuð skilyrðið er:
Pann bezta, heiðvirðasta og samvizkusamast« sem
í boði er; hann mun að jafnaði verða notadrýgst-
ur, ekki að eins í svipinn, heldur og í bráð og
lengd.
Rosebery lávarður.
Nafn þessa merka aðalsmanns og höfðingja
frjálslynda flokksins enska, hefir veiið svo oft
neínt i islenzku blöðunum, bæði Fjallkonurmi og
ýmsum fleirum, að líklegt er að margir hafi
gaman af að vita einhver meiri deili á honum,
einkum fyrir ræður hans í vetur um Búa-
stríðið. —
Rosebery lávarður er fæddur í Lundúnum 7.
maí 1847. Hann heitir fullu nafni Archibald
Philip Primrose, jarl af Rosebery, og er son hins
skozka lávarðs Dalmany. En afi hans var bæði
skozkur og enskur „peer“, og fékk Rosebery því
sæti í efri deildinni eða lávarðamálstofunni, þeg,-
ar hann komst í parlamentið, og kallar hann
það sjálfur „sín óheilla örlög“. Hann náði á
unga aldri mestu völdum í enskum stjórnmál-
um, sem þó er ótítt á Englandi, 34 ára náði
hann fyrst sæti í stjórninni, ekki fuilra 40 ára
var hann orðinn utanríkisráðgjafi, og tæpra 47
ára var hann orðinn ráðaneytisforstjóri Englands,
sem er mjög stór nýlunda á Englandi, að nokk-
ur komist til svo hárra valda á þeim aldri.
Gladstone t. d. var 59 ára þegar hann varð ráða-
neytisforstjóri, og Disraeli 64 ára áður en hann
náði þessu efsta metorðasæti, sem nokkurt land
hefir að bjóða stjómmálamönnum sínum. En
hér fylgdust að bæði ætt, astæður og hæfileikar
til að skipa Rosebery í broddi fylkingar stjórn-
málamannanna.
Á unga aldri gekk Rosebery eins og flestir ríkra
manna synir á Englandi í Etons skóla. — „Drotn-
ingu allra skóla“ sem Glaðstoni kallaði, og síðar
var hann nemandi við hinn fræga Oxforð-háskóla,
og fekkinntöku í Christ-College, sömu deildina og
Gladstone og Salesbury höfðu verið í. Sagt er
að Rosebery hafi á unga aldri haft meiri áhuga
á allskonar íþróttum og likamsæfingum enn
lestri.
Ahugi hans og lyst til að taka þátt í veðreið-
um kom honum líka út úr háskólanum, því
prófessorarnir höfðu gert sér það að skyldu að !
reyna að aítra nemendum frá að taka þátt í svo
hættulegri freistingu. En einmitt þeim til striðs
keypti R. sér fyrsta veðreiða hestinn sinn, sem
hét, Ladas, og lét telja sig fyrir honum við Der-
by veðreiðarnar. En slíkt þótti svo ósæmilegt
af nemanda háskólans, að R. varð að fara þaðan
og náði aldrei háskólaprófi. En litla ánægju
hafði hann af þessum hesti, því hann tapaði al-
gerlega á honum.
Sagt er að þegar hann var við háskólann hafi
honum verið spáð að hann mundi giftast auð-
ugustu stúlkunni á Englandi, verða ráðaneytis-
forseti og vinna stóru Derby-verðlaunin. Alt
þeDa hefir komið fram. En 25 ár liðu frá því
að fyrsti veðreiðahesturinn hans „Ladas“ tapaði
og þangað til hanr. vann með öðrum „Ladas“
þessi miklu verðlaun, en þá var hann lika ný
orðinn ráðaneytisforseti, og allar spárnar komn-
ar fram. En þessi vsðreiðarsigur hans jók honum
miklu meiri alþýðuhylli hjá Englendingum, sem
unna svo mjög ölllum íþróttum, hsldur enn
stjórnmáiin.
1866 dó afi lávards Roseberys. Faðir hans
var látinn löngu áður. Rosebery hafði nú náð
lögaldri, og erfði nú bæði jarlsnafn og jarlsdæmi,
og fékk því um leið sæti í efri málstofunni. En
bæði Salesbury og flestir aðrir stjórnmálaíræð-
ingar hafa fyrst náð sæti í neðri málstofunni,
sem eiginlega ræður ílestum málum til lykta, og
hafa þar náð sínum stjórnmálalega þroska. En
Rosebery var bæði skozkur og enskur ),peer“ og
komst því aldrei að í neðri málstofunni, sem
hann telur sitt mesta óhapp.
Það er ekki öfundsverð staða að vera frjáls-
lyndur í lávarðamálstofunni, þar eru afturhalds-
mennirnir í yfirgnæfandi meirihluta, og engar
gáfur, engin mælska hafa minstu áhrif á þessa
meztu afturhaldsseggi heimsins.
Rosebery hefir víst líka oft orðið að finnast
það gremjulegt að geta ekki haft nein áhrif
einmitt þar sem stjórnmála orustan var eiginlega
háð, og til lykta leidd, sem var í neðri málstof-
unni. Gamalt háðblað sýnir þetta hnyttilega rétt
eftir að Rosebery var orðinn ráðaneytisforsoti 1894.
Það flutti skiípamyndir af Gladstone og Rose-
bery, sem voru að fá áheyrn hjá drotningunni.
Pá er drotningin látin segja við Gladstone, þegar
hún hefir þrisvar sinnum boðið honum aðals-
tign.
„Pað er >á fastui ásetningur yðar að vilja
ekki verða „peer“?
„Já, yðar hátign“, segir Gladstone, „en mér
mundi þykja mjög vænt um ef þér vilduð gleðja
þenna unga mann með því að veita honum sæti
i neðxá málstofunni". En það gat drotningin
ekki. Hún gat veitt hverjum þegna sinna „peers"
tign, en hún gat ekki veitt neinum sem var fædd-
ur „peer*, sæti í neðri-málstofunni.
Rosebery er bæði hæfileikamaður og virðinga-
gjarn. En hann gefur ekki um tóma tit.la og
orður, hann vill geta ráðið, til þess að koma
skoðunum sínum áfiam. En á Englandi er aðals-
mönnum sem svo eru skapi farnir miklu hægra
að komast til æðstu valda ef þeir fylgja aftur-
haldsflokknum. í honum eru lika þeirra jafningj-
ar frændur og vinir. En þótt Rosebery væri
bæði að ætt og uppeldi af þeim flokki, þá hefir
hann þó jafnan hallast meira að þjóðvaldssinnum
og þvi undir eins fylgt frjálslynaa flokkrium að
málum. Hann er sagnfræðingur og hefir það ef
til vill stuðlað að því, að hann fylgdi öðrum
flokki en stéttarbræður hans. „Dómurinn um
þann aðal, sem ekki hefir fylgt þjóðinni að
málum, er ritaður í rústum Feneyjaborgar, og
á hverri blaðsíðu „Mannkynsögunnar,* hefir hann
sagt í einni af sinum frægu ræðum. Og með
því hefir hann sýnt það álit sitt, að sannur aðals-
maður eigi jafnan að standa í brjósti fylkingar
þjóðar sinnar en ekki berjast móti henni.
Reynslan ein getur skorið úr því, hvort að
Rosebery uppfyllir vonir þeirra manna, sem alt-
af fjölgar meir og meir og hafa álitið hann
vera þeirra mesta /ramtíðarmann. En þeir tím-
ar eru nú fyrirr hendi í Englandí að ekki veitti
af að hann yrði nútíðarinnar maður. En ósam-
lyndi og tortrygni milli gamla frjálslynda flokks-
ins, og þeirra sem fylgja Rosebery, spilla öllum
framfara áformum hans fyrst um sinn.
Rosebery er fyrir margra hluta sakir sjálf-
kjörinn flokksforingi. Hann er nú tiltöiulega
ungur, en hefir þó að baki sér 34 ára þinglega
reynslu, hann hefir haft ábyrgðarmestu embætti
á hendi, og sýnt að hann er fær að stýra landi
og lýð. Hann er af öllum mikils metinn, bæði
við hirðina og af alþýðunni, enginn efar dreng-
skap og heiðarleika hans, hann er mjög trúræk-
in, og efar enginn að það sé af sannfæringu. Hann
er skýr og glöggur í skoðunum sínum, en nokk-
uð dulur að láta þær uppi, og tortryggja hann
því ýmsir og ætia hann tveggja handa járn. Póli-
tískur ræðumaður er hann mestur á Eriglandi, síð-
an Gladstone leið, og málsnjall mjög og kann
allra manna. bezt lag á öðrum og þekkir skap-
ferli manna, sem hann hefir kynst. Hefði hann að
eins þrautsegju og hlifðarleysi Chamberlains, sem
þó er miklu minni hæfiloika maður. þá mundi hann
þegar verða fremsti maður þjóðar sinnar.
-----------------
Úr bréíi úr Árnessýslu,
16. mai.
—o—
Veturinn hefir verið óvanalega frostmikill,
mest frost 16 stig Cels. Heybirgðir hafa þó ver-
ið nægar. og fénaður gengið vel undam Matar-
birgðir hafa verið nægar við Lefoliverzlun á Eyr-
arbakka, en þær gera ekki fult gagn af því þeir
fátækustu geta sjaldnast fengið þarfir sínar að
láni. Hér í uppsveitunum hefir jafnan verið
mjög mikið feugió af nýjum fiski neðan af
Stokkseyri og Eyrarbakka; það verður því tilfinn-
anlegt fyrir marga, ef fiskiaflinn á vetrum fer að
bregðast eins og nú litur mjög út fyrir. —
Pólitíkin hefir legið að mestu leyti 1 dái í vet-
ur, en er nú heldur að lifna við. Um það held
eg allir séu sammála að taka eindregið stjórnar-
skrár-frumvarpi því, sem nú verður i boði. Enda
væri það meira enn meðalheimska, ef menn færu
nú að hafna því eða fleyga það.
Kaupfélag höfum við stofnað, sem skiftir við
Garðar Gíslason í Leith.
Stokkseyrar-kaupfélagið er hætt; mönnum þót.ti
ekki rjúka af viðskiftunum við Zöllner.
Vopnahlé milli Englendinga og Búa er komið
á að sögn og góðar vonir um að friðarsamningur kom*
ist á áður langt líður.
Jarðakjélftar miklir hafa að sögn gengið á eyj-
unni Martinique við Ameriku og gert afarmikið tjón.
Sagt er að heill bœr hafi sokkið og 20,000—30,000
manns beðið bana.
Verkfallinu í Kaupmannahöfn lokið. Utgjörðar-
menn hafa unnið.
Á uppsiglingu.
ísland sést!
Og allir farþegarnir horfa yfir um breiðar bárur,
i bláfölvann langt undan stafni — samþegnarnir, sem
leita til „hjálendunnar11 til að safna aurum fátækling-
anna saman i krónur, og enskir heimsflækingar, sem
guð Mammou hefir tekið frá marga raun, en látið
koma i itaðinn ódrepandi leiðindi, svo að þeir una
ekki við sínar háreistu hallir og vel ikipuðu matborð;
en fastazt horfa þó þeir farþegarnir — flestir „á hinum
óæðra bekk“ — sem aldrei veita þvi eftirtekt, að „Is-
land“ þýðir klakaland. — — —
Og stafn öldukljúfur brunar áfram, eimknúinn,
ótrauður, og þó að einhver magnþrútin alda komi
honum stundum til að geiga á rásinni, þá sækir hann
óðar í sama horfið, eins og sá, er hefir aflstudda þekk-
ingu síns markmiðs.
Yestmannaeyjar, sem fyrst sýndust vera bláir
skuggar aðeins, verða skýrari og skýrari og loks sjé.st
brúnir hamraveggirnir undir grænum svarðarþökum.
Eimpípan gellur og hinir sædjörfu Vestmannaey-
ingar leggja byrðingum sínum út í ólguna.
Nokkrir af farmönnum ganga í bát og róa upp-
undir hamrana, að hellisskúta nokkrum, þar sem haf-
ylgjan rís og hnígur og skolar um bergið okki ósvipuð
dökkgrænni olíu. En í öllum smáskvompunum, sem
gera þeim bergið svo einstaklega byggilegt, sitja svart-
fuglarnir svartir um bak og hvítir um bringu og hátíð-
legir á svip eins og vel saddir veizlugestir undir leiðin-
legri ræðu; og meiri von er að þeir séu hátíðlegir,
því að þeir eru að sinna því, sem alvarlegra er en allt
alvarlegt: að auka kyn sitt.
Helgi Pjetursson.
Isbrjótur til heimskautsferða.
ísbrjótar nefnast ein tegund gufuskipa, til þess
gerðir, að renna á lagnarís og brjóta hann í
sundur, og opna á þann hátt leið skipum sem
ístept eru á höfnum inni. Hafa þeir gert æði
mikið gagn, t. d. við Eystrasalt.
Stærsti og lángsterkasti ísbrjóturinn nefnist
Ermach, og er rússneskur. Hann hefir •inkum
verið til þess gerður, að brjóta ísinn í Eystra-
salti og Karahafi, sem er armur úr Norðurís-
hafinu milli eyjarinnar Navaja Semlia og megin-
lands Rússlands. Með honum átti að halda
opnum höfnunum á norður og norðvestur strönd
Rússlands, annaðhvort allan veturinn, eða þó að
minsta kosti miklu lengri tíma en annars er
hægt að nota þau.
Sumarið 1899, var Ermack sendur norður í
Karahafið, og var foringi fararinnar aðmiral er
Makaroff nefnist. I’egar þangað kom, kom
skipið við á Englandi og sagði Makaroff þá þann-
ig frá um ferðina: —
Vér höfum verið 5 vikur að heiman og á þeim
höfum vér meðal annars farið um 50 mílur
danskat, geguum samfastan hafís. Hefir enginn
reynt áður að ráÖast beinlíuis á ísinn. Sögðu
visindamennirnir, að slikt væri óðs manns æði,
en reynslan hefir sýnt, að það er mögulegt. Vér
lögðum upp frá Spitzbergen og fundum ísinn á
80°—15° n.b. og hann allþykkan. Var hellan
14 feta þykk, en borgarísinn var 18 fet upp úr
sjó en risti 42 fet. Þennan is braut Ermack
íullum fetum. Stundum hittum vér á, þar sem
ísinn var veikastur fyrir, holur eða sprunginn.
En öðru hvoru urðu afarstórir jakar fyrir oss,
er eins og loddu við skipið, náðu inn undir það
og gnæfðu upp yfir stefnið, og urðum vér þá,
að fara aftnr á bak, til þess, að losna við þá.
Á sumrum er hafisinn eins og eintómar eyjar,
stærri eða minni, með rennum á milli, sem