Fjallkonan - 23.09.1902, Side 1

Kemur út éinu sinni
i vikn. Yerð árg. 4kr.
(erjemlis 5 kr. eða 1'/»
doll.) borgist fyrir 1.
júli (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi kaup-
andi þá horgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
lioltsstræti 18.
XIX. árg.
Reykjavik23. sept. 1902
Xr. 37
Biðjið ætíð um
OTTO MONSTEDS
danska smjörlíki,
sem er alveg eins nota&rjucji og 6ragó~
goit og stnjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Dan
mörku, og býr til óefað bina beztu vöru og ódýr-
ustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum
Forngripasafn opið md., mvd. og ld
11—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
k\. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbólcasafii opið hvern virkau dag
ki.12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
uid., mvd. og Id. tii útlána.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14b.
I. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Framtíöarvonir.
Sjaldan og máske aldrei kefir
þjóðin alið jafnríkar vonir sem nú
um gæfu og gengi á komandi tím-
anum, og ber til þess fleira en
eitt. Hún finnur það, að yfir höf-
uð að tala þokar flestum hlutum i
frarafaraáttina enda þótt hún játi
hitt líka, að margar eru framfar-
irnar smástígar og seinfærar, og
að framfaramálin eiga sum hver
við ramman reip að draga, eins
og tíðkast hefir og tiðkast mun á
flestum tímum og í fiestum lönd
um; það er gamla baráttan milli
gamla og nýja tímans, milli fram-
sóknar og afturhalds, milli ljóss
og myrkurs má jafnvel segja. Þessi
framfarastraumur vonar þjóðin að
muni fremur glæðast en dofna; og
hún vonar, að hvert ár 20. aldar-
innar muni stórum glæða fram-
sóknina, hrinda burtu mótspyrn-
unum og ryðja burtu stíflunum.
Hún vonar, að náttúran muni æ
verða örlátari við börn landsins,
að upp muni ljúkast æ fleiri og
rýmri dyr að nægtabúri hennar
og að þær hendur muni æ fjölga
og styrkjast, sem færar eru um
að draga auðæfin úr skauti fóstru
vorrar. Hún vonar að ijósgeislar
þeir, sem teknir eru að glitra um
marga jökultindana og heiðarfiák-
ana, muni með hverju komandi
ári teygja sig niður um hlíðarnar
og dalina og færa þeim, sem þar
búa, Ijós, hita og líf, muni fram-
leiða nýjan gróður og margfalda
uppskeruna. Hún vonar, að þeir
fjölgi með hverju árinu, sem bregða
forna blundinum og hafa bæði hug
og dug til þarflegra framkvæmda.
Núna um aldamótin rigndi yflr
þjóðina ósköpunum öllum af ham-
ingju- og heillaóskum. Skáldin
færðust í aukana og ortu »tíu álna
löng og tólfræð kvæði«, þjóðinnitil
vegsemdarog ánægju; ræðumenn-
irnir stigu í stólinn og fiuttu marg-
ar og snjallar tölur um ástand
lands og lýðs, um liðinn tíma og
ókominn. Margir iögðust þá á
eitt með að óska þjóðinni heilla
og spá henni auknum framförum
og gæfurikri framför.
Alt befir þetta efalaust verið
af heilum hug mælt og fiestir og
vonandi allir spádómarnir verið af
sannfæringu sprotnir. Þetta veit
líka þjóðin og þess vegna hafa
líka vaknað hjá henni margar
rikari og bjartari vonir en áður
var títt; og er það sízt að lasta.
Er nú senuilegt, að framtíðar-
vonir þjóðarinnar, vonirnar um
gæfu og gengi á ókomnum tímum,
rætist að miklu eða öllu leyti?
Geta þær ræzt allar, og ef svo er
ekki, hverjar geta þá ræzt og
hveijar ekki?
AUar vonir bæði þjoðanna og
einstaklinganna eru með því saraa
marki brendar, að þær verða að
vera skynsamlegar; þá má vænta
að þær rætist, annars ekki. Þær
vonir, sem bygðar eru á viti og
skynsemi, geta ræzt; heimskuleg-
ar vonir rætast ekki; þær verða
aldrei annað en tál og hégómi,
aldrei annað en loftkastalar og
skýjaborgir, er aldrei koma niður
á jörðina,
SkynSamlegar vonir eru vitrum
og nýtum raönnum samboðnar;
heimskulegar og hégómlegar von-
ir eru við heimskingjanna hæfi;
þeir, sem treysta slíkum vonum,
reka sig fyr eða síðar óþyrmilega
á og sæta fyr eða seinna sárum
vonbrigðum.
Allar skynsamlegar vonir um
verulegar framfarir, sem þjóðin
elur í brjósti sinu, geta ræzt; það
er ekkert efamál. En það er und-
ir þjóðinni sjálfri komið, hver
raunin verður.
Þjóðin getur látið allar sínar
skynsamlegu vonir rætast, ef hún
vill og lætur viljann ásannast í
orði og verki; og hún getur líka
á hina hiiðina farið svo að ráði
sínu, að vonir hennar nú um heill
og hamingju á 20. öldinni verði
ekki annað en reykur, og væri
það þó í meira lagi sorglegt, að
hugsa til þess.
Þjóðin er sinnar hamingju smið-
ur engu síður en hver einstakur
maður; hún smíðar sér með ráð-
lagi sínu annað hvort gæfu eða
ógæfu. Framtíðarvonir þjóðarinn-
ar grundvallast í ’rauninni mest á
henni sjálfri. Ef hún hugsar, á-
lyktar og breytir skynsamlega, ef
hún leitast við að þekkja, hvað til
síns friðar heyrir, sýnir hug og
dug til viturlegra og nytsamlegra
framkvæmda, þá mun hún og upp-
skera eftir því sem hún sáir, þá
mun hún öðlast uppfyllingar allra
skynsamlegra vona.
Framtíðarvonirnar um blessun
og gæfu með komandi árum eru
einkum butidnar við þrent, að
þjóðin hopi ekki, láti ekki ginn-
ast af grundvelli trúar og siðgæð-
is, að hún noti ktafta sína og
hæfileika til viturlegra og þarf-
legrar starfsemi og vinni samhuga
og samtaka, og að hún læri að
ala upp börnin sin og með góðu
uppeldi að gera þau að góðum,
vitrum og gagnlegum mönnum.
I siðspillingardýkinu, í ófriðar-
eldinum, í vanþekkingarmyrkrinu
deyja framtiðarvonir hverrar þjóð-
ar. Sama lögtnálinu er íslenzka
þjóðin háð.
Framtíðarmál Árnesinga.
EFTIK ÁKNESING.
»Það er svo
margt, eí að
er gáð o. s. frv.
Það mun nú mega telja það víst,
að stjórnarskrár-rimman sé þegar
á enda. Vonandi er að þing og
þjóð fari þá að snúa sér að öðr-
um málum, einkum atvinnumál-
um, og geri það með fullu fylgi,
en þó friði og flokkadráttalaust.
Atvinnuvegirnir, sem jafnan verða
botninn undir búið, eru aistaðar
í meira eða minna ólagi. Eg tel
því víst, að öllum komi saman um,
að nauðsyn beri til þess, að ræða
sem rækilegast fyrir næsta þing
alt það, sem að atvinnuvegunum
lýtur, og á einhvern hátt getur
orðið þeim til eflingar. Staðhættir
og aðrar kringumstæður eru mjög
mismunandi, og væri því bezt að
þingið hefði fyrir sér leiðbeining-
ingar og skýrslur úr sem flestum
héruðum, svo því gæfist kostur á
að vinsa úr og sinna þvi fyrst,
sem brýnust er þörf á, með því
ekki má búast við, að alt geti
komið i einu, alt orðið samferða.
Eg vil þvi í eftirfarandi línum
drepa lauslega á tvent, sem eg
álít, að standi í nánu sambandi
við landbúnað Árnesinga.
Þetta tvent er lögin um ábúð
og bygging jarða o. fl. frá 12. jan.
1884 og vegagjörðin eða sam-
göngurnar. Fáist ekki veruleg
bót á þessu hvorutveggja, álít eg
landbúnaði þessarar sýslu ekki
verulegi a 'framfara von.
Lögin frá 12. jan. 1884 eru að
eins 18 ára gömul, og þó eru þau,
hafi þau annars nokkurntíma ver-
ið tímabær, nú orðin úrelt, jafn-
vel i mörgu skaðleg og illur þrösk-
uldur á vegi allra búnaðarfram-
fara, og skal eg nú taka fátt eitt
fram þessu áliti minu til sönn-
unar.
1. Landsdrottinn getur bygt
jörðina að eins til eins árs í senn.
*2. Hann getur hlutað væna jörð
i fleiri eða færri smábýli.
3. Hann getur heimtað svo
miklar jarðabætur sem honum
sýnist áu þess að lina nokkuð í
árlegu eftirgjaldi, sem þó víðast
mun full hátt, ef ekki of hátt.
4. Hann er ekki skyldugur til
að kaupa af' leiguliða, þegar hann
fer frá jörð, eða erfingjum hans,
þegar hann deyr, nauðsynleg hús,
sem á jörðunni eru, svo sem hlöð-
ur, hesthús, o. s. frv. vönduð fén-
aðarhús 0. fl. 0. fl.
5. Hanngetur látið gera jarða-
bót á eignarjörð sinni þrátt fyrir
mótmæli leiguliða, en svo afhent
leiguliða jarðabótina til viðhalds
og fulls eftirgjalds.
6. Aftur á móti er landsdrott-
inn ekki skyldugur að taka þátt
í jarðabótum þeim, sem leiguliði
vill framkvæma, euda- þótt þær
að álitil skynbærra manna séu
bráðnauðsynlegar og horfi til hinna
mestu framfara. Leiguliði má að
vísu gera jarðabótina sjálfur, og
getur átt von á nokkru endur-
gjaldi fyrir hana, en þó ekki fyr
en hann fer frá jörð, lifandi eða
dauður.
7. Þegar ieiguliði fer frá jörð,
ber honum að svara öllum mann-
virkjum, sem jörðu fylgja, í fullu
standi, eða með álagi. Með mann-
virkjum hlýtur hér einnig að vera
meint jarðabætur þær, sem leigu-
liði hefir gert á sinn kostnað og
án alls endurgjalds frá lands-
drottni.
í öllu þessu og mörgu fleiru sé
eg ekki betur en að komi fram
óþolandi misrétti milli landsdrott-
ins og leiguliða. Og meðan það
á Sér stað, finst mér ekkí að bú-
ast við að fátækur leiguliði vilji
leggja-mikið í sölurnar til umbóta
leigujörð sinni. Það er sannarlega