Fjallkonan - 30.09.1902, Page 1

Kemur út einu fsinni
i viku. Yerð árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l'/a
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda bafi kanp-
andi þá horgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
lioltsstræti 18.
XIX.
Reykjavik 30. sept. 1902
Nr. 38
Forngripcisafn opið md., mvd. og ld.
11—12.
Landsbanlcinn opinn bvern virkan dag
k. 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
ki. 12—2 og einni stundn lengur (til kl. 3)
rnd., mvd. og ld. tii útlána.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14 b.
l. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Framtíðarmál Árnesinga.
EFTIR ÁRNE8ING.
11
Valdimar Ásmundsson.
Þeir pora’ ekki um himininn; pér var hann jœr,
og pað ekki á lánuðum fj'óðrum.
En pví verður myndin og minningin kœr
hjá mér ekki síður en öðrum.
Mér finst eins og ógœfan finni pað strax,
að fallinn er drengurinn slyngi.
En einhver mun reyna að eignast pitt sax,
Ej Ongull jer með pað á pingi.
Og vist vceri gaman að gera’ um pig Ijóð,
sem geymdust með hrumum og ungum
svo lengi sem Islenzka’ á aji sitt og hlóð
og ómar á lijandi tungum.
En svo kemur pögnin, sem eilíf er ein;
hún erfir pau letrið Vg meiðtnn.
Hún pegir i sundur pann seinasta stein,
að siðustu jajnar hún leiðin.
Þ. E.
»Það er svo
margt, e: að
er gáð o. s. frv.
Eðlilegast álít eg, að landsdrott-
inn kosti einn hverja þá jarðabót,
sem leiguliði hefir fært sönnur fyr-
ir að sé þörf og horfi til framfara;
en sjálfsagt er að leiguliði greiði
þegar í stað árlega vexti af fjár-
upphæð þeirri, sem jarðabótin hef-
ir kostað, enda haldi henni við á
sinn kostnað og svari henni i fullu
standi eða með fulli álagi. Meira
finst mér ekki verða með sanngirni
heimtað af leiguliða. Vilji lands-
drottinn hvorki gera jarðabótina
sjálfur né kaupa hana af leiguliða,
álít eg rétt, að leiguliði, sem jarða-
bótina vinnur, verði eigandi aðtil-
tölulegum hluta ábúðarjarðar sinn-
ar, og ætti slíkt að fara eftir því,
hve eftirgjald hækkar mikið fyrii
jarðabótina. Hækki t. d. eftir-
gjaldið um ^s, verður leiguliði eig-
andi að */3 hinnar endurbættu
jarðar. Fer þetta eftir mati óvil-
hallra manna. Þetta ætti að geta
átt jafnt við opinberar eignir sem
eignir einstakra manna, og fæ eg
ekki betur séð, en að hér sé far-
ið fram á hina fylstu sanngirni.
Meðan leiguliði, sem jarðabótina
hefir unnið, er við jörðina, fær
landsdrottinn sitt gamla eftirgjald.
En fari svo, sem ótrúlegt er, að
jörðin ekki byggist síðar með fullri
eftirgjaldshækkun, verður það tjón
að lenda tiltölulega á báðum eig-
endum.
Eg hef með línum þessum ætl-
að mér að gefa að eins lauslegar
bendingar um þær breytingar,
sem þurfa að verða á sambandinu
milli landsdrottins og leiguliða,
eigi rétti leiguliða að vera borgið.
Eg játa, að mjög margt fleira þarf
að koma til athugunar. Þvi vil
eg þó bæta við, að eg álít sjálf-
sagt að banna með lögum að
heimta af leiguliðum ákveðnar
jarðabætur, auk fulls eftirgjalds,
nema þá með því skilyrði, að jarða-
bæturnar séu sömu skilmálum
bundnar og áður er tekið fram.
Hitt aðalmein landbúnaðarfram-
fara þessarar sýslu tel eg aðdrætt-
ina, samgöngurnar eða samgöngu-
leysið.
Það hefir heyrst á þingi og víð- |
II
ar, að Árnesingar og Rangæingar
hafi notið meiri fjárframlaga úr
landssjóði til samgöngubóta en
nokkur annar hluti landsins. Um
þetta skal eg ekki þrátta, enda
virðist það á liku standa, hvert
héraðið hefir þegið mest, því þarf-
irnar hljóta að vera mjög mis-
munandi. Hitt varðar mestu,
hvernig ástandið er nú. Árnes
ingar og Rangæingar munu jafn-
an minnast brúnna á ánum og
póstvegarins með þakklæti. Að
þessu bvorutveggja er mikil bót,
einkum fyrir Rangárvallasýslu og
syðri hluta Árnessýslu, enda hefir
þetta kostað sýslufélögin mikið og
kostar þau árlega. Undan kostn-
aðinum mundienginn kvarta, álitist
hann þarfur; en hvað brúargæzl
una snertir, er það öðru nær.
Hvort brúargæzla séí sjálfri sér
þörf, skal látið ósagt. Þó hef eg
heyrt það eftir verkfræðing lands-
ins, að hún væri óþörf, og þykir
mér það trúlegt. Hitt má fullyrða,
II
að brúargæzla sú, sem nú á sér
stað, er með öllu ónýt. Nú mun
veruleg brúargæzla ekki eiga sér
stað nema lítinn tíma haust og
og vor; en allir, sem til þekkja,
vita að umferð er mjög mikil alla
tíma árs, og sjálfsagt tel eg, að
þurfi gæzlu á annað borð, sé það
einkum á vetrinum, þvi hættast
mun brúnni við skemdum þegar
alt er frosið Ætti gæzla ájÖlves-
árbrú að vera í mynd, þyrfti óef-
að til hennar árlega að minsta
kosti 1000 kr. Brúarverðið eydd-
ist þannig, auk viðhalds, á rúm-
utn 70 árum. Væri aftur gjaldið
— 400 kr. —, sem nú fer árlega
til gæzlu við brúna, lagt í sjóð,
væri það með rentum og rentu-
rentum, á sama tíma orðin langt
um hærri upphæð; frekari sönnun
virðist ekki þurfa að færa fyrir
því, að hér á sér stað mjög ó-
skynsamleg fjársóun, sera engum
kemur að haldi, nema ef til viil
brúarverðinum.
Ut í þetta skal þó ekki farið
frekar, en aftur nokkuð minst á,
hvernig ástatt er með vegagjörð
og þar af leiðandi samgöngur og
flutninga i Árnessýslu.
Eins og kunnugt er liggur póst-
vegurinn frá Reykjavik austur um
Hellisheiði, Ölves og Flóa. Vegur
þessi, sem nota má fyrir vagn,
liggur því um suðurjaðar sýslunn-
ar, þær sveitir, sem næst liggja
sjó, hafa langhægasta aðdrætti,
og standa til að hafa mest not af
strandferðum, verði hafnirnar í
Árnessýslu einhvern tima teknar
á þá áætlun, sera vonandi er.
Uppsveitir sýslunnar, helztu og
beztu landbúnaðarsveitirnar —
Hreppar, Tungur og Grimsnes
— eiga hálfa til hálfrar annar-
ar dagleið fram á póstveginn, auk
þess sem Tungur og Grímsnes eiga
þangað yfir ferjuvatn — Hvítá —
að sækja. Þessar sveitir hafa því
tiltölulega lítil not af póstveginum
og sama má segja um flutninga-
brautarspottann, sem liggur af
Eyrarbakka upp á póstveginn.
Þá er vegagerðin frá Hólmiyfir
Mosfellsheiði að Þingvöllum. Eg
hefi heyrt ýmsa telja þann veg
lagðan fyrir Árnesinga, og satt er
það, að auk Jungvallasveitar hafa
Tungur og Grimsnes hans nokkur
not. En útlendingar, Reykvíking-
ar, Borgfirðingar og Norðlending-
ar hafa hans ekki síður not.
Hefði gagn Árnesinga verið haft
fyrir augum, er líklegt að Þing-
vallahraun, sem oft er lítt fært
eða ófært, befði verið metið meira
en vegurinn frá Mosfellsheiði að
Þingvöllum, sem vanalega var all-
góður og ætið vel fær. En líklegt
er að hugsað hafi verið til að
halda veginum áfram og gera
samanhangandi vagnvegúrReykja-
vík og austur i Grimsnes eða alla
leið austur að Geysi, en því mið-
ur hefir þetta góða áform gleymst
eða hlaupið í strand, útlendingum
og Reykvíkingum til hins mesta
ama og óánægju, engu siður en
Arnesingum o. fl, en þingi og þjóð
til stór vansa, ekki sizt þingmönn-
um Árnessýslu hin síðari árin,
sem lítið munu hafa fylgt því
nauðsynjamáli sýslunnar fram,
heldur en sumum öðrum.
Eg tel engan efa á því, að fáir
eða engir hlutar landsins séu yfir-
leitt eins illa staddir með aðflutn-
inga og samgöngur eins og hinar
blómlegu sveitir i efri hluta Ár-
nessýslu. Þær hafa strandferða
alls engin not. Kaupstaðarleiðin
er víða 2 til 3 dagleiðir, og yfir
vond vötn að sækja, sumpart
ferjuvötn. Búendur á þessu svæði
munu vera um 250 að tölu, og
ætla eg ekki of I lagt að áætla
að aðfiutningakostnaður þeirra
nemi alt að 30,000 kr. eða alt að
200 kr. fyrir meðal heimili, sé alt