Fjallkonan - 07.10.1902, Page 1

Kemur út einu£[smni
i viku. VercT árg. 4kr.
(erlendis 5 kr. eða 1 ‘/2
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (skrifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi kaup-
andi þá horgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
lioltsstræti 18.
XIX. árg.
Keykjavik7. okt. 1902
Xr. 39
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTEDS
danska smjörlíki,
sarn cr alvQg cins notaórjugt og Bragó-
cjott ocj smjör.
Verksmidjan er hin elzta og stærsta í Dan
mörku, og býr til óefað hina beztu vöru og ódýr-
ustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. i
hverjum mán. kl. 11—1 i spltalanum.
Forngripasafn opið mvd. og ld. tl—12.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kJ.12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
nid., mvd. og ld. tii útlána.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypisíPósthússtræti 14b.
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Skoðanaiminur.
Skoðanamunur er jafngamall
mannkyninu; hann hefir verið, er
og mun verða meðan lönd eru
bygð-
Skoðanamunur er i flestum og
enda öllum málum eðlilegur; hann
á rót sína í því, að »svo er margt
sinnið sem maðurinn er« og að
»slnum augum litur hver ásilfrið*.
Það á heldur ekki að vera neitt
að þvi, þótt skiftar séu skoðanir;
flest mál hafa fleiri en eina hlið
og þurfa að skoðast frá fleirum en
einni hlið áður en þau eru útrædd.
Frá því fleiri hliðum sem hvert
mál er skoðað og rætt, þvl meiri
líkur eru til, að úrslit þess verði
skynsamleg og happasæl.
Hver maður hefir líka leyfl til
að hafa sína skoðun og sína sann-
færing um hvert mál sem er. Að
heimta af öllum að hafa sömu
skoðun er heimska; að vilja vald-
bjóða öðrum mönnum sína skoðun
og sína sannfæringu, það er hin
versta kúgun.
Andleg áþján og ófrelsi er hinn
versti þrældómur, sem til er.
Hver maður hefir einnig leyfi til
að láta skoðun sina í ljósi, gera
hana öðrum mönnum kunna. Skyn-
samlegar og viturlegar skoðanir
þurfa að koma í ljós til þess að
hið sanna og rétta verði ofan á.
Heimskulegar skoðanir þurfa einn-
ig að verða mönnum kunnar og
koma í dagsljósið, úr þvi þær á
annað borð eru til, ekki til þess
að verða ofan á og vinna sigur á
þvi, sem réttara er, sannara og
betra, heldur til þess að standa
fyrir skothrið skynsamlegra rök-
semda, verða hraktar og deyddar.
»Já, en er ekki hættulegt, að
hleypa heimskulegum skoðunum
útá vígvöll mannlífsins. Heimsk-
an er eitt af stórveldunum í heim-
inum og liðsmenn hennar geta
auðveldlega orðið ofan á mönnum
og málefnum til ómetanlegs tjóns«,
þannig kunna menn að hugsa og
tg,la.
Nei, nei og aftur nei!
Hversu heimskuleg og röng sem
ein skoðun er eða kann að vera,
þá er bezt að hún komiframí birt-
una, lofi öllum, sem opin hafa augu
og eyru, að sjá sig og reyni fang-
brögð við sannleikann og skyn-
semina.
»Já, en reynslan sýnir oft og
tiðum, að heimskan verður ofan
á, en skynsemin og sannleikuririn
lúta í lægra haldi«, segja menn.
Satt er þetta; »reynslan sýnir
að menniruir eru ekki svo góðir
sem þeir ættu að vera« og heldur
ekki eins skynsamir og vitrir.
Reynslan sýnir, að heimskan er
oft lífseigari en þrálífasti köttur,
og það kostar oft langa og stranga
baráttu að kveða þann draug nið-
ur. Hún er stundum líkust Skott-
unum í gamla daga, sem á einkis
manns færi var að eiga við nema
rammefldra galdramanna og heit-
ustu kraftaskálda.
En hvað um það.
Á endanum sigrar sannleikurinn
og mannvitið; fyr eða seinna tvístra
sannleiksgeislarnir heimskumyrkr-
inu og moldviðrinu og þá verða
nátttröll beimskunnar að steini.
Hið góða, sanna og rétta held-
ur velli að lokunum; en hitt er
satt, að stundir geta liðið áður en
sá sigur er fenginn.
Að efast um sigurkraft sannleik-
ans og skynseminnar er hið dökk-
asta trúleysi; það trúleysi er upp-
haf eyrndar og dauða.
Hver maður hefir leyfi til að
hafa sína skoðun og hver maður
hcfir leyfi til að láta skoðun si.na
í ljósi. En ekki kemur í einum
stað niður, hvernig skoðanirnar eru
undir komnar eða settar fram.
Vitrir menn byggja skoðanir sin-
ar á skynsamlegum rökum.
Heimskir menn grípa þær úr
lausu lofti.
Vitrir menn leika sannleikans í
hverju máli.
Heimskir menn fara þar fyrir
ofan garða og neðan.
Vitrir menn kannast við, að ann-
að geti verið réttara og sannara
að óreyndu máli.
Heimskir menn þykjast lás fyrir
öllu viti.
Vitrir menn færa með siðsam-
legum orðum ogummælum skýrar
og skynsamlegar ástæður fyrir
máli sínu.
Af munni heimskra manna stend-
ur stóryrðafroða og annað ekki.
Vitrir menn láta sannfærast,
þegar þeim meO skynsamlegum
rökum er sýnt fram á að annað
sé réttara.
Heimskir menn berja höfðinu
við steininn og loka augunum því
fastara, sem bjartara ljós er borið
að vitura þeirra.
Vitrir menn nota ekki ósæmi-
leg meðöl til að ryðja skoðunum
sinum til rúms.
Heimskir menn telja allar göt-
ur góðar og flest meðöl nýtileg,
þótt stundum séu miður hreinleg.
Vitrir menn láta umræðum lok
ið, þegar mál eru útrædd.
Heimskir menn klifa jafnan á
hinu sama og þagna aldrei.
»Skiftar skoðanir* og »deildar
meiningar* eru ekkert böl fyrir
þjóðina, ef alt er með feldu; þær
þuifa ekki og eiga ekki að valda
neinu illu, heldur þvert á móti.
Skoðanamunur skynsamra manna
og góðra drengja verður vanalega
til þess, að málið, sem um er að
ræða, skýrist á marga vegu og
fær betri úrslit en ella hefði verið.
En því miður hefir þessu ekki
jafuan verið að fagna bér á landi.
Það hefir verið altitt, að skoðana-
munur á almennum málum hefir
leitt af sér stórdeilur, sundrung og
hreinan ogbeinan fjandskap manua
á roilli.
Tjóuið af þessu verður ekki töl-
um talið.
Góðir og uýtir drengir, sem stór-
miklu góðu hefðu getað til vegar
komið, standa og hafa staðið önd-
verðir hver öðrum með ófriðar —
að vér .ekki segjum heiftarhug.
Fjandsamlegur flokkarígur hefir
heft heppilegan framgang margra
nauðsynjamála.
Hver sýpur svo seiðið af öllum
þessum hörmungum?
Þjóðin, alþýðan um land alt. Á
henui bitna í rauninni afleiðingar
sundrungarinnar og ófriðarins.
Húnerlika færust um að taka á
móti skellunum, eins og nú er öllu
háttað! Eða hitt þó heldur!
Halda menn svo, að þjóðin sé
ánægð með ófriðinn og' suudrung-
ina!
Eða halda menn, að hún sé öll
svo einföld og blind, aö hún ekki
sjái og finni bæði ósómann og tjónið!
Nei-nei.
8att er það, að þroskaleysi þjóð-
arinnar virðist oft hörmulega mik-
ið; en hitt er jafusatt, að mikill
hluti þjóðarinnar, bezti og skyn-
samasti hluti þjóðarinnar, horfir
með lirygð og gremju á sundrung
þá, sem nú stendur þjóðinni fyrir
ga?fu.
Sem betur fer er svo langt kom
ið, að mikillhluti þjóðaiinnar finn-
ur og sér glögglega að föðurlands-
ást og þjóðarvelferð er ekki jafn-
an orðin efst á bugi í deilunura.
Því miður virðast þau ósköp á-
sköpuð oss Islendingum, að vér
rífumst »eins og gráir kettir« um
alla skapaða hluti. Það eru sorg-
leg ummæli, en sönn þó.
Orsökin til þess er auðvitað
þroskaleysi þjóðarinnar.
En sorglegast af öllu er þó, að
á þessu bólar ekki hvað minst hjá
þeim stéttunum, sem eiga að heita
beztar og mentaðastar.
Þetta stímanna táku« bendir því
miður ekki í gæfu- og blessunar-
áttina.
Framtíðarmál Arnesinga.
EFTIB ÁKNE8ING.
»Það er svo
margt, ef að
ér gáð o. s. frv.
(Niðurl.)
1. Akvegur af póstveginum ná-
lægt Bitru í Flóa upp að Reykjum
á Skeiðum. Vegagerð þessi hefir
fleirum sinnum legið fyrir sýslu-
nefnd, og hafa Hreppa- og Skeiöa-
menn tjáð sig fúsa til að leggja
mikið til þessarar vegagerðar, enda
er hún mjög þýðingarmikil fyrir
þessar sveitir, auk þess sem Grims-
nes og Tungur gætu haft hennar
mikil not. — Auk þess, sem ak-
braut þessi lægi um miðja Skeiða
sveit og næði að hreppamótum
Skeiða annars vegar, en Gfnúp-
verja- og Hrunamannahrepps hins
vegar, ættu að liggja út frá henni
‘2 álmur. Önnur á framanverðuin
Skeiðum að Árhraunsferjustað, hin
frá endastöð brautarinnai á Reykj-
um að Iðuferjustað í Biskupstung-
um. Álman að Árhrauni er ör-
stutt, liklega 4—500 faðmar, hin
lægi mestmegnis um slétta og harða
vallendisbakka, sem aðeins þyrfti
að laga lítið eitt til að gera þá að