Fjallkonan - 11.08.1903, Qupperneq 2

126
FJALLKONAN.
í fyrra fengum við, sem að skólan-
um stöndum, loks uppfylt þá ósk,
að böð væru sett við leikflmishúsið;
þau eru nú komin, og piltarnir fá
nú bað á eftir hverjum leikflmistíma.
Þetta er stórmikil framför.
Skólagengnir menn mega muna
gömlu salernin í skólanum, skólafor-
ina, heilt ginnungagap, og klefana
yflr henni. Árið 1899 var þetta alt
riflð, forin fylt og ný salerni gerð
með vænum köggum undir setunum,
og sérstakt náðhús (Pissoir) hefir og
verið reist rétt þar hjá með stein-
gólfl. og asfalteruðum járflögum á
veggjum.
í fyrra var afráðið, að gera lok-
ræsi (kloak) frá skólanum niður i
læk fyrir alt afrensli úr skólahúsinu,
baðhúsi, náðhúsi o. s. frv. Þetta
verk er nú verið að vinna.
Og allar þessar umbætur, þær eru
að þakka dugnaði og framkvæmdar-
semi þeirra tveggja manna, sem eg
hefi áður nefnt, en það eru þeir
skólameistarinn og umsjónarmaður
skólahússins, Björn Ólsen og Björn
Jensson.
Eg hafði búist við því, að piltar
mundu í vor, þegar Björn Jensson
flutti úr skólanum, á einhvern hátt
þakka honum fyrir alla starfsemi
hans og umönnun þau ár, semhann
hefir verið umsjónarmaður skólahúss-
ins (1891 — 1903). Það varð ekki.
í þess stað fær hann ónot hjá herra
stúdentinum.
Hafa nú framangreindar þrifnaðar-
bætur í lærða skólanum bætt heilsu-
far pilta? Eg gat þess fyr, að 1896
hefðu 14 piltar haft tæringu og 3
verið grunsamir. Síðan hefir veikin
farið þverrandi, og í vor, sem leið,
voru í skólanum einir 4 piltar, sem
eg álít, að hafl lungnatæriugrf, (einn
þeirra er nýdáinn), og get eg fullyrt,
að að minsta kosti tveir af þeim hafa
ekki fengið sjúkdóminn í skóla. Þar
með álít eg, að spurningunni sé svar-
að og meir en svo; eg skil ekki
annað, en öll þjóðin megi vera á-
nægð með þetta svar, því alt bend-
ir til þess, að lungnatæring sé nú
ekki algengari í skólapiltum en öðr-
um ungmennum.
Mönnum mundi þykja fróðlegt, að
vita, hve nær tæringin hefir komið
fyrst í skólann.
Eg get því miður ekki leyst úr
þessari spurningu, en ögn má þó
komast í áttina.
Eg hefl ástæðu til að ætla, að úm
1880 hafi verið 4 brjóstveikir piltar
í skóla; en 1890 voru þeir orðnir
10 eftir því sem næst verður kom-
ist. Á árunum 1880—1890 deyja
tveir piltar í skóla úr berklaveiki,
en árin 1890 — 1903 deyja 11, allir
úr lungnatæringu. Mest fer að bera
á veikinni eftir 1890 (eftir influenz-
una); 1891 —93 deyja fimm. Tutt-
ugu síðustu ár aldarinnar, 1880 —
1900, hafa 46 piltar veriði í skóla
með lungnatæringu, að því er næst
verður komist; af þeim hafa 13 dáið
í skóia, eða áður en námi var lokið,
en 9 dóu eftir aflokið próf; 24 eru
enn á lífl,
Nú mega menn ekki ætla, að allir
þessir piltar hafl fengið veikina í
skólanum; því fer fjarri; hitt mun
nær sanni, að meir en helmingur-
jnn iiafi komið berklaveikir í skói-
ann, og í Reykjavík er víðar hægt
að fá tæringu en í lærða skólanum.
Öll skólavist er óholl berklaveikum
unglingum og getur valdið því, að
veikin brjótist út, ef hún hefir áður
leynst í líkamanum. Fyrstu skóla-
árin eru piltum erfiðust. Og þetta
mun nú vera höfuðorsökin til þess,
sem herra stúdentinn nefnir, að „oft
fer að bera á berklaveiki í piltum á
2. eða 3. skólaári“.
Loks vil eg láta þess getið, að enn
er margt eftir ógert til umbóta á
skólahúsinu. Gólfin eru öll gömul,
mikil þörf á nýjum gólfum. í stað
ofnanna þyrfti að koma miðstöðvar-
hitun. Gluggar eru allir of litlir;
þá þyrfti að stækka.
En húsið sjálft er mjög sterkt og
vandað og getur staðið enn um lang-
an aldur.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfn, 27. júlí 1903.
Leó páfi hinn þrettándi andaðist
20. þ. m. eftir lahga og stranga legu.
Skírnarnafn hans var Gioachino
Picci og var hann korninn af göml-
um aðalsættum. Hann var fæddur
2. marz 1810 í Carpineto. Átta ára
gamall var hann látinn byrja nám í
Jesúitaskólanum í Viterbo. Árið 1832
varð hann doktor í guðfræði, 1846
erkibiskup í Perugia og til páfa var
hann kosinn 3. marz 1878 eftir
dauða Piusar IX.
Að eins einn páfi hefir orðið eldri
en Leó þrettándi. Var það Gregor
IX, sem varð 99 ára gamall. Enn
fremur hefir að eins einn páfi setið
lengur að stóli. Var það Pius IX.,
er var páfi í 31 ár og 7 mánuði.
Leó páfi hinn þrettándi var vitur
maður og lærður. Starfsmaður var
hann hinn mesti og fylgdi vel með
í öllu, sem við bar í heiminum, alt
til sinnar hinztu stundar, þótt hann
væri orðinn háaldraður maður. Fáir
af æðstu stjórnendum hinnar kaþólsku
kirkju hafa skilið eins vel rás við-
burðanna og kröfur sinnar tíðar sem
hann. Þegar þess er gætt, hve afar
mikla örðugleika hin kaþólska kirkja
hefir átt við að stríða á hans stjórn-
ar árum, til þess að halda uppi virð-
ingu sinni og áhrifum, hljóta allir að
viðurkenna, að hann hafi gegnt köll-
un sinni með hinum mesta dugnaði
og hyggindum. Þykir mega skipa
honum sess fiieðal helztu skörunga
hinna „heilögu feðra“. Páfinn dó
kl. 4 e. h. Oraglia kardináli, sem
einn er eftir lifandi þeirra kardinála,
er tóku þátt í kosningu Leós þrett-
ánda, gekk skömmu seinna til her-
bergis þess, er lík páfans lá í. Voru
í fylgd með honum nokkrir kardinál-
ar og hinir nánustu ættingjar hins
látna. Fyrir utan dyrnar hrópaði
Oreglia þrem sinnum upp nafn páf-
ans; gekk hann því næst inn með
föruneyti sínu, sló með silfurhamri
3 högg á enni líksins og hrópaði
því næst hárri röddu: „Hér með ger-
izt heyrum kunnugt, að Leó páfi
hinn þrettándi er lát.inn.“ Jafnskjótt
og fregnin um dauða páfans barst
út um borgina, var öllum kirkju-
klukkum Rómaborgar hringt. Síðan
hafa daglega verið haldnar sorgar-
hátíðir og sálumessur í öllum kaþólsk-
um löndum, Lík páfans var smurt,
eins og siður er til, hjartað tekið og
látið í krystalsker. Eru páfahjörtun
geymd á þann hátt í neðanjarðar-
hvelfiugu við Péturs kirkjuna.
Þegar smurningunni var lokið, var
líkið klætt í skrúðklæði og skömmu
seinna flutt til Péturskirkjunnar. Hinn
23. júlí kl. 8 árdegis var kirkjan opn-
uð og fólki leyít að koma inn. Vai
þá öllum klukkum kirkjunnar hringt.
Fyrstu 2 tímana gengu 15,000 manna
fram hjá líkinu.
Hinn 25. s. m. kl. 7 síðdegis var
líkið hjúpað náklæðum og lagt í kistu,
er gerð var úr Cypresviði. Við hlið
líksins var lögð glerpípa, sem hafði
að geyma bókfell, er rituð voru á
frægðarverk páfans og æfisaga hans.
Ennfremur voru heiðursmerki þau, er
hann hafði þegið, lögð í kistuna. Því
næst var sett innsigli fyrir hana og
var hún svo látin niður i blýkistu,
og hún aftur niður í kistu úr álm-
viði. Að því búnu var kistan vígð,
og lögð niður í steinþró og múrað
fyrir innganginn.
Kardinálaþingið, sem kjósa á hinn
nýja páfa, tekur til starfa á föstu-
daginn kemur. Er gert ráð fyrir,
að þingið standi viku eða ef til vill
lengur. Meðan á því stendur, mega
meðlimir þess ekki hafa neinar sam-
göngur við aðra menn og ekkert má
birta opinberlega af þvi, sem þar ger-
ist. Ýmsum getum er leitt um, hver
verða muni páfi. Gotti kardínáli,
sem fyrir skömmu var talinn líkleg-
astur til þess að ná kosningu, virð-
ist nú hafa lítið fylgi. Sagt er, að
Oreglia hafi talsvert fylgi, og hefir
það aukist eigi all-lítið við það, að
sú sögn hefir borist út, að páfinn
hafi í andarslitrunum sagt við hann
þessi orð: „Kardínáli! Eg fel kirkj-
una yður á hendur". —
Ráðaneytisskifti hafa orðið á Spáni.
Heitir hinn nýi ráðaneytisforseti
Villaverde.
Fremur horfir nú til samkomulags
aftur milli Rússa og stórvelda þeirra,
er óánægðust hafa verið með aðfarir
þeirra í Mandschúríinu. Þykjast Rúss-
ar vilja stuðla að því eftir megni,
að nokkrar hafnir á austurströnd
landsins verði opnaðar fyrir verzlun
útlendra þjóða og er fullyrt, að Ching
prinz, utanríkisráðherra Kínverja, hafi
gefið samþykki sitt til þess. Virð-
ast stórveldin láta sér það nægja og
eru því líkur til, að Rússum heppn-
ist nú sem fyr, að koma ofbeldi sínu
hindrunarlaust fram.
Orusta var milli uppreistarmanna
í Venezúelu og stjórnarhersins 22. þ.
m. Stóð hún í 52 klukkutíma og
biðu uppreistarmenn algerðan ósigur.
Stjórnin hefir lýst því yfir, að upp-
reistin sé nú bæld niður með öllu,
Smá róstur eiga sér ennþá stað í
Makedóniu, en engin stórtíðindi er
þó þaðan að segja að þessu sinni.
Játvarður Englakonungur og Alex-
andra drotning hans eru nú á ferð
á írlandi og hefir þeim verið tekið
þar með miklum gleðilátum.
Rússakeisari er á ferð um miðbik
ríkis síns; eru í för með honum
13,000 lögregluþjónar, til þess að
verja hann árásum.
Túngirðingar á íslandi.
Eins og áður hefir verið vikið að
hér í blaðinu, báru þeir Guðj. Guð-
laugsson, G. Vigfússon og J. Jakobs-
son fram í e. d. frv. til laga um
túngirðingar. Er þar gert ráð fyrir,
að landsstjórnin annist um kaup á
gaddavír og járnteinum, er nægi til
að girða tún allra ábúenda og jarð-
eigenda á íslandi, og á framkvæmd-
um að vera lokið innan ársloka
1908. Skal girðingarefnið kostað að
öllu leyti af landssjóði á landssjóðs- og
kirkjujörðum; en á eignum einstakra
manna og stofnana kostar landssjóður
hann að tveim þriðju hlutum. Á
landsstjórninni að veitast heimild til að
taka alt að 500,000 króna lán handa
landssjóði til að kaupa fyrir efni í
túngirðingar á íslandi.
Af kostnaði þeim, sem landssjóð-
ur leggur fram til girðinganna, greið-
ast árlega í 30 ár 4 krónur af
hundraði hverju, er innheimtist hjá
ábúendum á manntalsþingum, eftir
sömu reglum, sem önnur manntals-
gjöld.
Nefnd sú, er sett var í máli þessu
(E. Briem, Guðj. Guðlaugsson og
Þorgr. Þórðarson) hefir kornið fram
með álit sitt og fer hún þessum
orðum um hina almennu hlið máls-
ins:
Vér leyfum oss þá fyrst að geta
þess, að því meira og betur sem
vér höfum athugað túngirðingamál-
ið, því sannfærðari höfum vór orðið
um það, að hór sé um fyrsta og lang-
þýðingarmesta sporið að ræða í allri
vorri jarðrækt, því einungis með því
eina móti að girða land það, sem
vér viljum rækta, getum vér haft
nauðsynlegt vald yfir því, og getum
vér þá fyrst talið það ræktað land,
þegar það er orðið algirt. Þangað
til má heita, að náttúran sé herra
yfir oss að öllu leyti, en vér ekki
yfir henni, að því, er ræktun lands-
ins snertir; því teljum vér, að þetta
sporið verði að stígast svo fljótt sem
unt er, en vér vitum líka jafnvel, að
þetta stórkostlega fi-amfaraspor fyrir
landbúnað vorn og þá um leið fyrir
landið í heild sinni, verður ekki
stigið án tilhlutunar löggjafarvaldsins
og með hjálp frá landssjóðsins hálfu,
sór í lagi af því, að hér er ekki um
verk að ræða, sem dugar að gera
smátt og smátt eftir því, sem efni
og kringumstæður einstakra manna
leyfa, heldur verk, sem þarf nauð-
synlega að gerast í einu alveg hvíld-
arlaust, en verkið þó svo kostnaðar-
samt, að efnahagur margra manna
má ekki við því, að framkvæma
svo mikla umbót í einu, án liðveizlu
frá hálfu hins opinbera; enda hefir
það verið og er einróma ósk þjóðar-
innar, að landssjóði sé ætlað að
styrkja alla vora atvinnuvegi og ekki
sízt landbúnaðinn, eftir því sem efni
hans og aðrar kringumstæður leyfa,
og þingið hefir einnig viðurkent, og
mun ekki síður hér eftir viðurkenna,
að ósk þessi sé í alla staði réttmæt
og verðskuldi uppfyllingu eftir ítrustu
kröftum. En þar sem kraftarnir hjá
landssjóðnum eru alt of 'takmarkað-
ir 'til þess, að fullnægja öllum slík-
um kröfum, þá verðum vér ekki ein-
ungis, að takmarka upphæðirnar,
heldur miMu fremur verðum vér að
taka oss þá aðal-reglu, að styrkja
það fyrst, sem á undan verður að