Fjallkonan - 15.11.1904, Page 3

FJALL KONAN.
179
Kveldið kom og ég mætti heíma hjá
formanni. Hann byrjaði að skj'ra frá því,
að verzlstj. 01. Ámundason hefði boðið
hlutafélagsstjórninni annað hlutabréf sitt,
en vildi hún ekki sinna því, þá seldi hann
það Tryggva Gunnarssyni.
Eg lagði það þegar til, að stjórnin keypti
bréfið fyrir hönd félagsins, eins og gert
heiði verið á aðalfundi í fyrra með hluta-
bréf, er þá hefði átt að selja utanfélags-
manni, og eins og nú stæði á högum fé-
lagsins væri réttara, að félagið sjálft inn-
leysti bréf sitt, en að utanfólagsmaður, sem
ekki væri einu sinni kaupmaður, kæmist
inn í félagið. Einkum þar sem félagið
þyrfti bersjnilega ekkert á hans aðstoð að
halda. Þetta ákvæði í lögum félagsins:
„Enginn má selja sinn félagshlut utanfé-
lagsm.anni, nema hann hafi áður boðið
hann félagsstjórninri fyrir ákvæðisverð,“
væri til þess sett í lögin, að hægra væri
að verjast því, að utanfélagsmenn sundr-
uðu félaginu, hvort heldur væri af póli-
tískum hvötum eða eínhverjum öðrum.
Ákvæðið væri til þess að vernda félagið
frá ytri áhrifum; því væri bezt að geyma
þetta ágieiningsmál til aðalfundar og láta
hann skera úr. En nærri því var ekki
komandi.
Þessi og fleiri mótmæli mín höfðu ekk-
ert að þýða, meðstjórnendurnir voru bún-
ir að klafa sig fyrir fram.
Því næst lagði formaður fram beiðni frá
Tryggva Gunnarssyni, þess efnis,_að stjórn-
in selji sér og nokkrum öðrum mönnum
48 ný hlutabréf í „Reykjavíkurfélaginu.“
í sama umslaginu var umrætt hlutabréf
01. Á. með árituðu afsali hans til Tryggva.
Þetta sýndi ljóslega, að formaður eða
meðstjórnendurnir höfðu verið búnir að
fullvissa kaupunautana um það, að kaupin
yrðu staðfest.
Nú rann upp fyrir mér, hvað D. Thom-
sen hafði meint með stjórnarhendinni fyr
um daginn. Nú lét hann það uppi, að
stjórnarsinnar viidu fá „Keykjavíkina11
fyrir málgagn sitt, ella stofnuðu þeir nýtt
stjórnarblað o. s. frv.
Eg kvað þessu félagi það óviðkomandi,
þótt stjórnin eða hennar fylgismenn stofn-
uðu nýtt blað.
Eg andmælti þessari nýju hlutabréfasölu,
af þeim gildu og góðu ástæðum, að það
væri rangt að selja ný hlutabréf og fara
að auka höfuðstólinn í félagi, er stæði sig
Ijómandi vel fjárhagslega, eins og raun
hefði borið vitni um síðastliðíð ár, er það
hefði gefið um 55%. Af þessari sölu leiddi
tvent: fyrst fjárhagslegt tjón fyrir félagið
og 1 öðru lagi sundrung, og það misti út
í veður og vínd hina fyrri lýnrætlun sína
að geta haldið blaðinu hlutiausu, og haft
það fyrir málgagn sitt. Eg krafðist því
af meðstjórnendum, að þessari beiðni
bankastjórans væri synjað, lil þessað gera
ekki meiri sundrung í félaginu. En gat
þess jafnframt, að ef meðstjórnendur mín-
ir samþyktu söluna, þá mnndi eg kæra þá
fyrir aðalfundi samkvæmt 6. gr. félagslag-
anna.
Þeir tó.ku þá það ráð, að ákvarða að kall-
aður yrði saman aukafundur um þetta at-
ríði, og var hann ákvarðinn 18. s. m.
Mánudaginn 17. s. m. lét D. Thomsen
tilkynna mér að mæta kl. 9 hjá sér að
kveldinu á stjórnarfundi í hlutafélaginu.
Á fundinum skýrði formaður frá því, að
komin væri beiðni frá kaupm. Birni Krist-
jánssyni um það, að stjórnin samþykki
kaup hans á hlutabréfi frá kaupm. Birni
Guðmundssyni, og að þeir formaður
og ritari seldu sín tvö hluta-
bréfin hvor og ritsjóri Jón
Olafsson eitt.
Nú gat að minsta kosti engum dulist,
hvað verið var að gera. Ef þáverandi
félagsmenn fengju að vera í friði með
félagið, sat að sjálfsögða alt við það sama;
en nú átti að setja inn sex menn, — og þar
af 5, er ekkert komu kaupmannastétt-
inni við, í þvi skyni einu, að ná blaðinu
undan yfirráðum kaupmanna. Eg hélt því
fram, að það væri óheiðarlegt af stjórn fé-
lagsins að styðja að slíku, kúga blaðið á
þennan hátt undan yfirráðum þeirra, sem
það átti að vera málgagn fyrir, og fleygja
því i óviðkomandi menn. Eg krafðist þess,
að stjórnin keypti þessi hlutabréf fyrir
hönd félagsins, en nærri því var ekki kom-
andi fyrir kappi formanns og ritara.
18, s, m. var svo haldi»n hinn umræddi
aukafundur í hlutaíélaginu „Reykjavík11,
til þess að greiða atkvæði um, hvort selja
skyldi Tryggva Gunnarssyni 48 ný hluta-
bréf.
Á fundinum kom fram beiðni frá kaupm.
Birni Kristjánssyni um það, að honum
yrði seld 24 hlutabréf af þeim 48, e f þ a u
ættu að seljast. Þessi bciðni kom
aldrei til atkvæða. Undir atkvæði var
borin beiðni Tr. G., og féllu atkvæði þannig,
að 17 voru með sölunni en 13 á móti.
Þar með var sjálflállin beiðni B. K.
Með hlutabréfasölunui, er félagsstjórnin
samþykti til utanfélagsmanná, var séð fyrir
því i bráðina, að blaðið lenti í höndum
stjórnarmanna; en með sölu hinna 48 nýju
hlutabréfa var séð um, að stjórnin liefði
blaðið um aldur og æfi.
Á þessu ber meiri hiuti félagsstjórnar-
innar ábyrgðina. Með þessari trúmensku
hefir hún gætt þess ákvæðis félagslaganna,
að blaðið skuli vera málgagnkaup-
m a n n a !!
Sýni félagsstjórnir um land alt álika
trúmensku og staðfestu, þegar landsstjórnin
fer að leita ti! þeirra, ætti völdunum i
landinu ekki að vera svo hætt við að flytja
sig til.
Ben. S. Þórarinsson.
„Lárus skiftir búi“.
Mag. art. Agúst Bjarnason heíir
fundið til þarfar á því að hafast eitt-
hvað að í tilefni af því, að lands-
yflrréttur heflr dæmt bróður hans í
Stykkishólmi sekan um fjárdrátt og
annar dómstóll hefir dæmt það sak-
laust að skýra frá þeim dómi. Svo
kemur hann með alveg nýja vörn
fyrir atferli Lárusar, þegar hann reri
að því öllum árum að dánarbú fyrir-
rennara hans í embættinu misti þús-
und krónur, eins og amtmaður J.
Havsteen komst að orði. En gallinn
á þeirri vörn er sá, að varnaratriðin,
öll undantekningarlaust, eru ósönn.
Aðalstaðhæflng hr. Á. B., sú er
vörn hans er bygð á, er sú, að lög-
mætur shiftafundur hafi samþykt
7000 kr. boð frá Lárusi í hús það,
er hann vildi kaupa af dánarbúinu.
Þetta er svo tilhæfulaus fjarstæða,
að jafnvel Lárus, sem sjálfur hefir
varið mál sitt með miklu kappi fyr-
ir yfirrétti, hefir ekki með einu orði
gefið þetta i skyn. Auðvitað hefði
líka málið verið útkljáð með þessari
samþykt, ef nokkur hæfa væri fyrir
henni.
Aðrar ósanninda staðhæfingar hr.
Á. B. gera minna til, en rétt er
samt að benda á þær. Hann segir,
að Lárus hafi slept tilkalli því, sem
honum bar réttilega til hússins, ein-
mitt til þess að halla eklá hag bús-
ins. Sannleikurinn er sá, að hann
sendi gagngert mann hingað til þess
að fá hr. Gísla ísleifsson til að reka
málið fyrir sig. En G. í. neitaði;
honum leizt ekki svo þrifalega á málið,
að hann vildi við það fást.
Enn fremur segir hr. Á. B., að
húsinu hafl verið of vel lýst af þeim,
sem áttu það, það hafi reynst miklu
verra. Þetta er sömuleiðis ósann-
indi, enda hafði Lárus lengi átt
heima í húsinu og honum var því
allra manna auðveldast að fá vitn-
eskju um, hvernig það var.
Enn segir hr. Á. B., að nákominn
ætiingi sýslumannsekkjunnar hafi
fengið H. Th. A. Thomsen sálugatil
að gera „tylliboð" í húsið. Alveg
tilhæfulaust.
Loks segir hann, að Sig. Gunnars-
son prófastur hafi úrskurðað Lárus
til að flytja úr húsinu. Ekkert ann-
að en Uugarburður.
Ritgjörð hr. Á. B. er ekki nema
rúmur dálkur i „Reykjavík". Samt
hefir hann komið fyrir í henni þess-
um 5 tilhæfuiausu staðhæflngum,
auk smávægilegri ranghermi.
Það er óneitanlega fremur ógæti-
lega á stað farið — ekki sízt þegar
þess er gætt, að þetta gerir maður,
sem tekist hefir á hendur að fást
við „vísindi vísindanna" ogfræðaoss
um rannsóknir mannsandans á dýpstu
og háleítustu íhugunarefnum tilver-
unnar. Manni verður ósjálfrátt að
spyrja sjálfan sig, hvort jaftimikil að-
gæzla, nákvæmni og sannleiksást
komi fram hjá honum þar eins og í
þessu einfalda máli, sem hann hefir
tekist á hendur að fræða menn um, án
þessaðhonum kæmi það nokkuð við.
ötaí'ur Hjaltested,
hugvitsmaðurinn þjóðkunni, kom
hingað með Yestu í síðustu viku
sigrihrósandi. Rétt áður en hann fór
frá Khöfn tókst honum að selja vatns-
dælu þá, er hann hefir fundið upp
og getið hefir verið um í blöðunum.
Uppfundningin verður honum von-
andi arðsöm. Verksmiðjan, sem smíð-
ar dælurnar, á að borga honum 50
kr. fyrir hverja dælu, sem hún selur
næstu 15 árin. Lægsta ágizkun
verksmiðjunnar er, að 100 dælur selj-
ist á ári. Svo mikla yfirburði þykir
dælan hafa fram yfir önnur sams
konar áhöld.
Það var þungur róður fyrir hr. Ó.
H. að láta uppfundning sina verða
nokkurs virði. Hann byrjaði á til-
raunum sínum til að fá einkaleyfi
fyrir smíðisgripnum og til að fá dæl-
una selda í marzmán. 1902, og það
tókst ekki fyr en í miðjum október
1904. Svo fast var lagst á móti af
miður hlutvöndum verksmiðjueigend-
um, sem bjuggust við, að þetta nýja
áhald yrði hæt.tulegur keppinautur.
Hr. Ó. H. segir, að það só einkum
eða algjörlega stórkaupmanni Alex-
ander Warburg að þakka, að málið
komst í kring að lokum. Til hans
leitaði hann á síðustu stundu, og hr.
Warburg tók honum af svo mikilli
góðfýsi og rak mál hans svo ósleitu-
lega, að alt lagaðist tafarlaust. Hr.
Ó. H. talar um hjálp hans af hinni
mestu þakklátsemi, sem von er, og
óskar þess eins, að allir íslendingar,
sem aðstoðar þurfi í Khöfn, eigi þar
öðru eins athvarfi að fagna.
Einkaleyfi fyrir dælurnar er fengið
á öllum Norðurlöndum og á Eng-
landi.
Dælan er • fyrirtaks-áhald meðal
annars á þilskipum, til þess að ná
út austri og ausa inn sjó til þvotta
o. s. frv. Sömuleiðis til að ná upp
vatni, þegar eld þarf að slökkva. Hr.
Ó. H. hefir þegar fengið margar
pantanir til þilskipa úr Færeyjum og
af norður og vesturfjörðunum hér á
landi. Hann gerir og ráð fyrir að
gera hana svo úr garði, að húngæti
orðið sem hentugast slökkviáhald hér
á landi, í smábæjum sórstaklega.
Dælan eys upp 14 þúsundpottum
á kl.stund. Handafli má beita á hana
en auðvitað endist engin mannshönd
til þess að nota hana t-il fulls til
lengdar.
Þá er ekki minna vert fyrir oss
íslendinga um aðra upptundning hr.
Ó. H., sláttuvélina. Hann hefir,
fyrst urn sinn að minsta kosti,
horflð frá sláttuvél þeirri, sem ætlað
var að ganga fyrir handafli, og tók
sér fyrir hendur að búa hana út fyr-
ir hestafl. Það telur hann sér hafa
tekist, svo að hún slái að eins x/4
þuml. frá rót, og lyfta megi henni
hæfilega, þar sem glúpt er undir.
Húii er ætluð einum hesti, og er
miklu lóttari en þær vélar, sem áð-
ur hafa verið búnar til, ekki nema
150 pd., þar sem útlendar vélar eru
400 — 600 pd. ísl. vélarnar verða og
nokkuru ódýrari. Þær koma í verzlanir
hór á landi á næsta vori.
í erfðaskrá
próf. W. Fiske er íslands minst
stórhöfðinglega. l.andsbókasafninu í
Reykjavík hefir hann gefið allar bæk-
ur sínar, nema hinar íslenzku, og
þær, er snerta ítalska skáldið Petrarca.
Bókunum á að koma hingað land-
inu að kostnaðarlausu. Málverka-
safnið í Reykjavík hefir hann arfleitt
85
„Já, mjög undarlegur" svaraði hr. Teteról, og dró til sín
handlegginn.
Svo fór hann að skoða á sér hendurnar og telja á sér fing-
urna; hann kunni vel við að fást við það, þegar heili hans var
að starfa.
„Um hvað eruð þér að hugsa ?“ sagðí hr. Crépin.
„Eg er að hugsa um það“, sagði hann og hikaði sig, „hvern-
ig eg á að afla mér aftur þeirrar virðingar, sem þér haldið að
eg hafi mist“.
„Þér starið út í bláinn; hárið á yður stendur út. í loftið og
þér eruð þungbrýnn og íbygginn á svipinn . . . Þér hafið eitthvað
í huga“.
„Getur verið. Má eg reiða mig á yður?“
„Á mig? Nei, hr. Teteról minn góður: það megið þér
ekki“, svaraði hr. Crépin með merkissvip. „Eg er ærlegur mað-
ur og hefi svarið það að skifta mér ekki minstu vitund af þeim
hrekkjabrögðum, sem yður þóknast að beita við baróninn minn.
Hann er vænn maður og mér þykir mikils um hann vert. Nú
hefir hann hýrnt heima í höll sinni heilt ár, og ekki hefir honum
þótt gaman að því einsetulífi, það veit hamingjan ; en hann hefir
viijað reyna að koma fjárhag sínum í lag og bæta fyrir yfirsjón-
ir æsku sinnar. Við verðum sannarlega að hvetja menn til þess,
sem gott er, og þér verðið að hafameðaumkvun með honum. Eg
hefi fyrir mitt leyti komist við af þessum strangleik lífernisins,
þessari innilegu iðrun, og eg hefði ekki saravizku til þess að