Fjallkonan - 20.07.1906, Blaðsíða 2

134
FJALLKONAN.
nú ekki prestaskölakennararnir sjálf-
kjornir til þess að vera milliliðir
milli útlanda og vorrar kirkju í
þessu efni? Þeir hafa næðið og þeir
hafa bækurnar — þingið veitir 300
kr. á ári til bókakaup fyrir presta-
skóiann —; ætti þeirn þá ekki að
vera ljúft að fræða presta vora um
hið helzta, sem er að gjorast annar-
staðar í kirkju Krists? Ættu þeir
ekki að láta sér umhugað um að
reyna að veita einhverjum andleg-
um straumum inn yfir okkar fá-
mennu kirkju? Ekki mundi það
spilla fyrir, að hið nýja, sem utan
að kæmi, færi hjá þeim gegnum sáld
þekkiugar og lífsreynslu. Betra að
hið nýja færðist þann veg inn í laud-
ið, en með einhverjum óþroskuðum
og framhleypnum ungling. En vegna
annarlegra starfa hafa þessir ágætu
hæfileikamenn gert harla lítið að
þessu. Sira Þórhallur Bjarnarson
heíir frætt marga menn hér á landi
umbúnað. en minna um andlegu málin.
Og er það meðfram sjálfsagt fyrir þá
sök, að honum er svo einkar sýnt um
búnað og svo mikið áhugamál að
landbúnaðuriun — og um leið efna-
hagur almennings — komist í betra
horf.
Sami áhuginn á fjármálunum hefir
knúð séra Eirik Briem út í banka-
störfin og önnur lík störf. En hörmu-
lega lítið hefir hann gert til þess að
fræða landa sína um heimspekileg
efni, og hefir þó nú í meir en 20 ár
verið eini kennarinn hér á Iandi í
heimspeki. Rökfræðin hans er víst
hið eina sem hann hefir um þau efni
ritað; og er það lítið kver, og synd
að segja að það sé jvið alþýðuhæfi,
enda ætlað nemendum einum. Og
ekki hefir hann ritað neitt um guð-
fræðileg efni. — Það kann að vera
óvinsælt að segja þetta; en það er
jafn-satt fyrir því; og margir eru þeir
víðs vegar á landinu, sem í sinn hóp
láta sér líkt um munn fara, og eru
þá ekki mildari í orðum en eg.
En fyrir þá sök læt eg þessa hér
getið, að þessi „veraldlega“ starfsemi
þeirra hefir orðið til þess nð kasta
nokkurri rýrð á prestaskólann. Menn
álíta, að þessir menn hljóti að hafa
mjög lítið að gjöra, úr því þeir geti
fengist svo mjög við aukastörf. Presta-
skólinn hefir þann veg orðið um of
tengdur búnaðinum. Og í því sam-
bandi minni eg á Iítið atvik, sem
fyrir kom hér um veturinn. Vona
eg, að forstöðumaður prestaskólans,
svo frjálslyndur maður, geti brosað
að frásögunni mér til samlætis.
í einni kenslustundinni var drepið
á dyr prestáskólans. Kennarinn, sem
inni var, gekk til dyra, og þótti kyn-
legt að verða fyrir þessari truflun í
kenslustund. Þegar burðinni var
lokið upp, stóð úti fyrir maður nokk-
ur, auðsjáanlega ókunnugur bóndi úr
sveit. Þegar hann sá kennarann,
spurði hann í fylstu alvöru og ein-
lægni:
„Fæst Búnaðarritið hér?“
Prestaskölakennarinn: „Nei, hvern-
ig dettur yður í hug að spyrja um
aunað eins hér?“
Bóndinn (rekur upp stór augu):
Nú hvað — er þetta þá ekki presta-
skólinn?“
Vel má vera að spaugsamur ná-
ungi hafi fært þetta eitthvað í stíl-
inn. Enn hitt er víst: maðurinn kom
að prestaskólanum, til þess að fá
Búnaðarritið þar.
Það er því meiri eftirsjá að þessu,
sem núverandi forstöðumaður skólans
er prýðilega ritfær maður. Og ekki
rita eg þetta að áfellast hann, né
síra EiríkÆriem. Eg veit, að ýms
atvik hafa orðið til þess að hrinda
forstöðumanni prestaskólans svo mjög
út í búnaðarmálin og halda honum
þar föstum. En eg vil girða fyrir,
að rangar afleiðingar verði dregnar
af þessari starfsemi þeirra, og jafn-
framt benda á, að það er engan veg-
inn æskilegt að prestaskólakennar
arnir gefi sig mjög við annarlegum
störfum.
Prestaskólakennararnir geta haft
nóg að gera, þótt ekki helgi þeir sig
öðrum störfum en embætti síhu. Og
með því að gera það af alhug vinna
þeir þjóð og kirkju mest gagn og
blessunarrikast. Er það ekki mikið
starf og göfugt að kynna sér trú-
bragðamál heimsins, standa á verði
á háum sjónarhól, horfandi og hlust-
andi, og segja löndum sinum svo frá,
hvað maður sér og heyrir? Hvers
vegna er t. a. m. sira Matthías Joch-
umsson svo sí ungur og andlega fjör-
ugur? Ætli það sé ekki meðfram
fyrir þá sök, hve mikið hann les?
Og svo er um alla þá menn vor á
meðal, sem hugsjónaríkastir eru og
mestir eru framfaramennirnir í raun
og sannleika. Svo var og um 'Pál
heitinn Briem. En því miður hafa
fæstir embættismenn vorir verið hon-
um likir að þessu leyti.
Ef enginn stendur á verði fyrir
okkar litlu þjóð, veit hún ekkert af
því, sem er að gerast annarstaðar.
Það er eftirtektarvert, sem síra Fr.
Friðriksson segir í næstsíðasta nr.
Nýs Kirkjublaðs:
„Meðan unglingafélagshreyfingin er
að halda sigurför sína um flest öll
lönd Evrópu, veittæpleganokkur mað-
ur á íslandi að þessi mikla hreyfing
sé til. Það er fyrst Hjörleifur próf.
Einarsson á Undirfelli, sem fer að
gefa henni gaum.“
Er þetta ekki lærdómsríkt: meðan
andleg hreyfing er að halda sigurför
sína um Norðurálfuna, vita íslending-
ar ekki að hún er til. Og það eru
ekki klerkarnir í höfuðstaðnum, sem
gefa]henni fyrst gaum, heidur prestur
upp í sveit. En hvers vegna veit
síra H. E. af þessari hreyíingu?
Af því að hann les.
Engir menn hafa betra næði til að
gefa sig við andlegum störfum en
prestaskólakennararnir. Noti þeir það
næði vel og sé þeirn ánægja að
því að vinna að andlegri þroskun
okkar litlu þjóðar, þá getur starf
þeirra orðið íslenzku þjóðinni til ó-
metanlegrar blessunar. En þá þurfa
þeir líka að vera sem víðsýnastir,
og til þess að þeir geti orðið það,
má engin andleg höft á þá leggja.
Þeir eiga að menta prestaefnin,
en prestarnir eiga að fara andlegum
höndum um viðkvæmar barnssálirn-
ar. Þeir eiga alla æfi sína að vinna
að því að móta barnssálirnar —
hverja kynslóðina eftir aðra —, móta
þær, þegar lundin er einna viðkvæm-
ust. Þeir eiga að leggja grundvöll
lífsskoðunarinnár; þeir eiga að leið-
beina óreyndum æskumönnunum í
þeim efnum, er föstustum tökum
grípa barnssálina — leiðbeina þeim
í eilífðarmálunum. Er þá ekki afar-
mikið undir því komið, hverja ment-
un slíkir menn fá? Er ekki afar-
áríðandi að slíkir menn læri að vera
hreinskilnir og sannir við sjálfa sig?
Og sé svo, þá er líka mjög áríð-
andi að sannleiksleitin og fræðslan
öll sé frjáls, þar sem þeir hljóta undir-
búningsmentun sína undir prests-
starfið. Ekkert er ógeðslegra að
heyra en það, að prestarnir séu að
prédika það, er þeir sjálfir trúi ekki
að sé satt.
Eitt verð eg enn að benda á, sem
mælir mjög á móti samsteypu em
bættanna. Eigi þjóð vor nokkra
framtíð — og um það efumst vér
eigi — þá hlýtur svo að fara innan
skamms, að allir æðri skólarnir verði
sameinaðir í einn landskóla eða há-
skóla. Nú á lagaskólinn innan
skamms að taka til starfa. Eiga þeir
þá þrír, æðri skólarnir, að hýrast
hver í sínu lélega horni? eða verður
ekki sjálfsagt að reisa sameiginlegt
hús yfir þá alla og bæta svo við
kennurum í fleiri námsgreinum, eft-
ir því sem oss vex fiskur um hrygg?
En verði nú blskup landsins gerð-
ur forstöðumaður prestaskólans, þá
getur það orðið til þess að guðfræði-
deildin yrði engin við háskólann á
íslandi, heldur kirkjunni falin ment-
un prestaefnanna, ekki sízt ef kirk
jan yrði fríkirkja. — Því að vitanlega
ætla eg kirkjunni að verða það, þótt
enn sé tíminn til þess ekki kominn,
að öllum líkindum. — En það er ein-
mitt þetta atriði, sem mér er illa
við: að guðfræðin hætti að vera vís-
indagrein. Því að eg þykist vita að
prestaefnin fái þá lélegri fræðslu;
einkum er þá hættara við þröngsýni
og ófrjálslyndi.
Ríkið þarf að sjá kenningarfrelsi
guðfræðikennaranna borgið, hvernig
sem fer. Því að trúbragða-áhrifin,
sem frá þeim berast til barnssáln-
anna allra, eru svo afar mikils-
varðandi. Mér stendur-sannarlega
ekki á sama um, hvaða hugmyndir
um guð eru gróðursettar í sálu barns-
ins míns. Hver sá, er í þann reit
sáir, ætti að muna eftir því, að
hann er að leggja grundvöll að lífs-
skoðun barnsins, er að leggja einn
aðalhornsteininn undir æfi þess, og
að á þennan stein reynir síðan mik-
ið. Og eitt af því, sem þar varðar
mestu, er að kenna börnunum að
elska sannleikann í öllum efnum.
Það er alveg ómissandi að séð sé fyr
ir kenningarfrelsinu einhverstaðar.
Sannleikurinn á að vera oss fyrir
öllu. Og þess vegna má aldrei hefta
leit hans, aldrei að honum kreppa.
Öll sannleiksleit þarf frelsis. En þó
ríður hvergi meira á því en i mikil-
vægustu málunum. Og trúmálin verða
altaf mikilvæg. Á þeim byggistlífs-
skoðun vor.
Vér %skulum um fram alt ekki
gleyma þessum viðvörunar-orðum
drottins vors og meistara:
Gæt því þess, að Ijósið, sem í þér
er, sé ekki myrkur (Lúk. 11, 34).
Kirkjan á að varðveita málefni
hans. Látum því sem allra-ríkulegast
þekkingarljós inn í hana skína. Ger-
um gluggana sem stærsta.
Látum guðfráfeðikennarana hafa fult
kenningarfrelsi.
Thorefélag-ið
hefir nýlega aukið skipastól sinn,
keypt sjötta gufuskipið til íslands-
ferða. Það heitir „Sterling“ og er
frá Kristjaníu. Skipið er 632 smá-
lestir nettó, og er ait raflýst.
Fyrir 1550 kr.
var „Otto Wathne“ seldur, gufuskipið,
sem í síðasta mánuði strandaði fyrir
Norðurlandi, ásamt því er úr skipinu
varð bjargað. Erfingjar Otto Wathnes
voru kaupendurnir.
. Mislingar.
hafa horist að Brimnesi í Seyðisfirði
með Eæreyingum. Bærinn er í sóttkví.
Kekin iík.
Nýlega rak uppi á Mýrum lík tveggja
háseta affiskiskipinu „Sophie Wheatley11,
Gísla Steindórssonar frá Kirkjubóli og
Gísla Hallssonar úr Rvík.
Landshankinn,
þar er Kristján Jónsson yfirdómari
bankastjóri, meðan á þingmannafórinni
til Hanmerkur stendur, en kanpmennirn-
ir Ásgeir Sigurðsson og C. Zimsen kon-
súll gæzlustjórar.
Helztu loftskeytafréttir.
Verkfalli í kolanámum í Pensylvaniu,
sem hófst 1. apríl og náði til 40 þús.
námamanna, er nýlokið. Námamenn
hafa fengið kauphækkun.
Ejöldi kínverskra vikinga hefir ráðið
á brezkt gufuskip, Hainam, nálægt
Wuchau, og drepið prest einn, Mao Don-
ald að nafni. Skipstjóri og yfirvéla-
stjóri urðu mikið sárir. Víkingar kom-
ust heilir undan.
Byltingamaður hefir skotið til bana
rússneskan hershöfðingja, Rosloff; hélt
hann væri Trepov hershöfðingi, sem svo
mjög er hataður.
Eldur hefir eytt 275 húsum í Nishni
Novgorod.
Dreyfus hefir aftur fengið foringjaem-
bætti í herliði Frakka.
í brezka ríkisþinginu hefir komið fram
fyrirspurn út af þeirri fregn, að særðir
uppreistarmenn í Natal hafi verið drepn-
ir, þó að þeir bæðust griða. Eorsætis-
ráðherrann vonaði, að fregnin væri ósönn;
að öðrum kosti væri málið alvarlegt.
Brír Indíána-höfðingjar frá British
- Columbia eru á leiðinni til Englandsj
ætla að kæra áleitni hvítra manna fyrir
Játvarði konungi.
Frá Sain. gufuskipafélagiuu
Esbjerg kom þ. 14. þ. m. með vörur
frá útlöndum og lagði af stað þ. 18. til
útlanda.
Eriðþjófur kom frá útlöndum þ. 15.
með kol handa skipum félagsins.
Lára kom frá útlöndum að kvöldi þ.
18. með marga farþega. Þar á meðal
voru: mag. Guðm. Einnbogason, cand.
juris Bjarni D. Johnson, stúdentarnir
Georg Ólafsson, Ólafur Dorsteinsson og
Ólafur Lárusson, Richard Jensen verzl-
unarm., Páll Steingrímsson póstafgreiðslu-
maður og um 20 útlendir ferðamenn.
Erá Vestmannaeyjum meðal margra fleiri
Aage Petersen verkfræðingur, með konu
og börn og Dórður Oddgeirsson stúdent.
Bæjarfégetinu,
Halldór Daníelsson, kom með Tryggva
kongi úr útlandaferð sinni á síðustu
helgi, ásamt konu sínni, og hefir fengið
mikla heilsubót við hvíldina.
Fjárkláðiun.
Stjórnarráðið hefir ritað sýslumönn-
um tilmæli til landsmanna um að
baða á sinn eigin kostnað alt fé úr
tóbaksbaði í haust til áréttingar á
útrýming fjárkláðans. En eftir er
að vita, hvernig við þeirri málaleitun
verður snúist, þó að vonandi sé, að
henni verði vel tekið. Hvernig sem
bændur kunna að taka í málið, mun
vera sá hængur á, sem vitanlega má
við gera samt, að mikið vantar á, að
nóg sé til af böðunarílátum til þess
að böðun geti farið fram á öllu land-
inu sama haustið.