Fjallkonan - 12.07.1907, Page 1

XXIV. árg.
Xr. 28
Reykjavík, 12. júlí 1907
Chr. Fr. Nielsen & Co.
Niels Julsgade 7
Köbenhavn K.
selur allar íslenzkar vörur yið hœsta verði og
útvegar allar útlendar vörur gegn lœgsta verði.
Sanngjörn umboðslaun.
Brynjólfur Björnss.
tannlæknir.
Heima kl. 1-2 og 4—6.
Þingholtsstræti 18.
Skirnir.
Timarit hins íslenzka
bókmentafélags, 81. ár,
2. hefti. Reykjavík 1907.
Ritstjóri Guðm. Pinn-
bogason.
Hér á landi druknar alt í blaða-
álóði |>ví hinu mikla, er nú flýtur yfir
landið. Blöðin eru orðin svo mörg,
að þau éta hvert annað upp, og ekk-
ert þeirra verður feitt af því. Gera
má ráð fyrir því, að allmikill hluti
'landsmanna lesi litið annað en eitt
eða fleiri blaðanna. Engin af blöðun-
um hafa þau skilyrði, sem þarf til þess að
geta jafnast á við blöð erlendis, jafn-
vel eigi hin lökustu erlendra blaða.
Mergðin veldur því meðal annars. Þau
hafa svo fáa kaupendur, að þau hljóta
að gefa lítið í aðra hönd, og einmitt
af þeirri ástæðu geta þau eigi verið
vel úr garði gjörð.
Þar að auki er efni blaðanna þann-
ig varið, að þau hljóta að verða mjög
einhliða. Þau geta ekki verið alment
fræðandi né heldur flutt tíðindi þau,
-.sem gerast í umheiminum. Efni þeirra
er jafnaðarlega einhliða pólitiskt. Tveir
flokkar eða fleiri heyja þessa sifeldu
hólmgöngu dag út og dag inn. Nú
.er því eflaust svo varið, að fremur
stefnir sú barátta í þá átt, að kald-
hamra einhverja skoðun, einhverja
staðhæfingu fram, en leita að því,
hvort sú skoðun eða staðhæfing bygg-
ist á réttum eða röngum grundvelli.
I pólitíkinni ræður tilfinning, hiti og
jafnvel hatur manna í milli meira en
skynsemd og róleg íhugun málsins.
Þessar skoðanir og staðhæfingar, sem
barðar eru blákalt fram í pólitíkinni,
sveiflast til og taka á sig ýmiskonar
gerfi, og það nærri daglega.
Blöðin hjálpa pijög tii að skapa
þessar pólitisku nýmyndanir. Þau,
eða réttara sagt blaðamennirnir, ganga
einatt á undan eða að minsta kosti
framarlega, þegar um myndun og
smíði pólitískra skoðana er að ræða.
Baráttan verður svo um þessar stað-
hæfingar allar saman. Af þessu hlýtur
það að leiða, að blöðin bjóða lesend-
um sinum venjulega andlega fæðu af
einni tegund — aðallega þau efni, er
æsa og örva, eins konar áfengi. Hin
efnin hafa þau lítt eða alls ekki. Um
fagrar listir eða visindi geta þau lítið
fjallað, enda munu flestir þeirrar skoð-
unar, að hlutverk þeirra sé eða geti
ekki verið að vera visindaleg, en þó
mundu þau geta meira gert að því,
að fræða fólk um ýmislegt, en þau
gera tíðast nú á dögum.
Þar sem þetta blaðaflóð með þessu
æina efni, pólitíkinni, streymir yfir
landið og ætlar að drekkja flestu öðru,
þá er ekki undarlegt, þólt sumum
þyki það gott, að fá við og við að
sjá eitthvert tímarit, sem fullnægir
fleiri þörfum, en blöðin gera nú á
dögurn. Ekki getur margt slíkra tíma-
rita hér á landi. Einu sinni gaf Páll
heitinn Briem hér út lögfræðilegt
tímarit (Lögfræðing) gott tímarit og
þasft, en það varð, því miður, að
deyja út af. »Freyr«,sem þeir Magn-
ús Einarsson, Eiríar Helgason og
Guðjón Guðmundsson gefa út er og
nýtilegt rit í sinni röð. »Eimreið«
dr. Valtýs hefir áður verið nefnd hér
í blaðinu. Hún hefir og flutt ýmis-
legt, sem vel hefir verið lesandi, og
á að vera eitthvað handa öllum, þótt
auðvitað sé þar sumt lítilsvirði, frá
hvaða hlið sem það er skoðað.
Bókmentafélagið ætti í þessu efni
að gera stærstar kröfur til sjálfs sín.
Það er, auk Sögufélagsins, eina félag-
ið, sem gerir kröfu til þess að kallast
vísindafélag, hefir enda gefið út all-
margt nm sögu Islands og fornfræði.
Tímarit þess, Skírnir, á að inna það
vandasama hlutverk af hendi, að vera
bæði alþýðlegt og vísindalegt. Til-
raunir Skirnis til þess að leysa þetta
verk af hendi hafa að sögn aukið út-
breiðslu hans að mun. Margra grasa
hefir í honum kent, og hefði betur
verið, að sumar síðurnar hefðu auðar
verið, en að það stæði á þeim, sem
þar hefir verið; en út í það skal eigi
meir farið hér, enda muno menn geta
sér til, hvað átt muni einkum vera
við. Það sem sérstaklega hefir auð-
kent Skírni eftir ummyndun hans, er
það, að hann hefir flutt mikið af létt-
meti, sem sjaldan hefir staðið í hálsin-
um á nokkurum manni. Það hefir
flestalt verið ofur auðmeltanlegt, sem
í honum hefir staðið hingað til. Af
þeirri ástæðu hefir hann eflaust feng-
ið alþýðuhylli þá, sem hann er sagð-
ur að hafa. Það er auðvitað gott fyrir
Bókmentafélagið, ef það getur grætt
á Skírni, en aðalmarkmið þess félags
ætti pað þó líldega ekki að vera.
í þessu hefti Skírnis, sem nýlega
er út komið, er fyrst fyrirlestur sá, er
Guðmundur Finnbogason flutti um
Tómas prest Sæmundsson á ioo ára
minningu hans. Þessi fyrirlestur er
létt og látlaust samin, en enga glöggva
mynd virðist hann gefa af manninum,
sem hann á að vera um. Heildar-
áhrif lesandans af Tómasi verða
engu ljósari af lestri fyrirlestursins i
Skírni. Hann er að nokkuru leyti al-
mennar hugleiðingar, sem í sjálfu sér
eru góðar og réttar, en við það skap-
ast enginn Ijós uppdráttur af Tómasi
Sæmundssyni. í fyrirlestrinum er
engin efnisniðurskipun, og verður hann
gagnsminni fyrir þá sök. Ef til vill
hefir höf. haft stuttan undirbúnings-
tíma til fyrirlestursins, og er það að
vísu afsökun.
Næst er ferðasága eftir Tómas Sæ-
mundsson, er nefnist frá »Róm til
Napóli«, er síra Jón Helgason hefir
látið prenta. Ferðasaga þessi hefir
lífsblæ og fjör yfir sér, sem auðkenn-
ir alt, sem Tómas hefir ritað, og
málið á henni virðist í betra lagi.
Annars hefir hún auðvitað eigi þá
þýðingu, sem önnur rit hans hafa,
að því er ísland snertir og úrelt nú
það ástand og atburðir, sem lýst er,
en þrátt fyrir það getur hún verið
fróðleg og skemtileg.
Indriði Einarsson revisor ritar um
þjóðleikhús á íslandi. Ræðir hann
það, hver skilyrði séu til stofnunar
slíks leikhús, bæði andleg og fjárhags-
leg. Of langt mál yrði það, að taka
hér til íbugunar alt það, sem til þess
þyrfti. Þó mun það ekki of mæit,
að skilyrðin brestur hér flestöll enn
þá, einkum þau, er fjárhagshliðina
snertir, ef þetta ætti að vera nokkurn
veginn sniðið eftir kröfum nútímans
í öðiurn löndum. Hvar er fé og
hvar er fólk til þess að halda slíkri
stofnun uppl ? Hitt er ánnað mál, að
það kynni að verða til nytsemdar og
gleði. Spurningin verður þó ávalt
þessi: Er ekki heppilegra að nota
það fé sem við höfum, til þess að
afla meira fjár, og gjöra oss á þann
hátt auðgari, og taka síðan til óspiltra
málanna?
Framhald af umræðumáfundifranska
heimspekifélagsins 1905 kemur næst.
Það er framhald af umræðum þeim,
sem birtust í næst síðasta hefti Skírn-
is. — Það er líkt að segja um þann
hluta þessarar ritgjörðar, er hér birt-
ist, sem það, er áður kom. Fáir einir
munu hafa hennar not hér á landi.
Þá er hugvekja um barnsmæður
eftir frú Björgu Þ. Blöndal. Sú grein
er lýtalaust rituð, lítilsháttar yfirlit yfir
löggjöf vora um mæður svo kallaðra
óskilgetinna barna. Málið er þó ekki
krafið mikið til mergjar, enda hefir
það líklega ekki verið tilgangur grein-
arhöfundarins, enda að eins tekin ein
hliðin á málefninu, framfærsluskylda
föðursins. Þetta mál má þó taka frá
fleiri hliðum, t. d. ræða um erfðarétt
barnanna eftir föðurinn, foreldravaldið
yfir bömunum, hvort gera eigi
nokkurn greinarmun »skilgetinna«
og »óskilgetinna« barna yfirleitt,
eða hvort rétt sé að skipa »óskil-
getnum« börnum í tvo eða fleiri
flokka o. s. frv. — Öll þessi atriði
tekur löggjafarvaldið^ líklega innan
skamms til athugunar.
Kvæði er þar þýtt eftir Steingrím
rektor Thorsteinsson, bréf frá Konráð
Maurer til Sighvats fyrv. alþingis-
manns Arnasonar, erlend tíðindi eftir
Björn Jónsson.
Mannalát.
Dáinn er, 28. þ. m., af ellilasleika
Jón dannebrogsmaður Jónsson í Skeiða-
Háholti, á 93. aldursáii. Hann var vit-
ur maður og vel að sér og tók mik-
inn þátt í almennum málum: var um
hríð vara-þingmaður Arnesinga, og
mjög lengi hreppstjóri, sýslunefndar-
maður og hreppsnefndaroddviti Skeiða-
hrepps. Mátti kalla það »þegjandi sam-
þykki« Skeiðamanna, að láta hann einan
öllu ráða í sveitamálum þeirra. Var
hann þó enginn »grjótpáll«, heldur
rnanna hóflátastur og friðsamastur.
Silfursmíði hafði hann lært, en stund-
aði þó meir búskapinn: bjó hann
fyrst í Kýlhrauni og síðan lengi í
Skeiða-Háholti. Og eftir að hann brá
búi dvaldi hann þar til æfiloka hjá
Bjarna breppstjóra, syni sínum. Fram
að niræðu var hann ern og heilsu-
góður og þá er hann var hálfníræður,
veitti hann forstöðu endurbyggingu
Ólafsvallakirkju og fórst það vel.
— Kona hans, Þórdís Bjarnadóttirr frá
Laugardælum, dó löngu á undan hon-
num. Synir þeirra eru þeir Bjarni
hreppstjóri og Guðni verzlunarmaður
á Eyrarbakka. Br. J.
„Ceres“ ícr á rr.iðvlkudaginn
10. til útlanda. A kenni tck str ír.r
Lir.ar Hjöilesisscn rthcfcndnr ti. Vest-
urheims. Ætlar að sögn að halda
fyrirlestra nm bygðir Vestur-Íslendínga
í sumar.
Konungsmóttðkunefndin.
Þórhallur Bjarnason lektor og síra
Ólafur fóru um helgina síðustu aust-
ur til undirbúnings konungsmóttök-
unni, líta eftir vegum, að sögri.
Klemens Jónsson landritari og
Axel Tulinius sýslumaður fyrir aust-
an í samskonar erindagjörðum.
Komnir aftur.