Fjallkonan - 11.07.1908, Blaðsíða 2

110
FJALLKONAN
FJALLKONAN
kemur út hvern föstudag, og auka-
hlöð við og við Alls 60 blöð um
árið. Verð árgangeins 4 kr. (erlend-
is 5 kr. eða lVs dollar', borgist fyrir
1. júlí (ðrlendis fyrirfram). Uppsögn
bundin við áramót, ógild nema
komin sé til útgefanda fyrir 1. okt-
óber, enda sé kaupandi þá skuld-
Iaiis við blaðið.
Hnna, að sökum gáfnaleysis og kvik-
lyndis væru konur ófærar til alvar-
legra og vandasamra starfa. Sú á-
Btæða er sjaldan tilfærð nú a tímum.
Reynslau var þeirri kenningu alveg
gagnstæð. Einkennilegt er það, að í
ekki færri en fjórum af löndum Ev-
rópu hafa þeir stjórnendur, sem sýndu
mestan kjark og vitsmuni í stjórninni
verið konur. Meira er þó vert um
reynslu samtíðaiinnar. í þeim fáu
löndum, þar sem konur hafa jaínrétti
við karhnenn, hefir hluttaka þeirra í
löggjöfum verið sérlega lofsverð og
þýðingarmikil. fær hafa bætt hag
hinna umkomulausu og litilsvirtu,
sem löggjafarnir alt af hafa glaymt.
Á íslandi er alveg sérstök ástæða
til að verða fljótt og vel við jafnréttis-
kröfu kvenna. Af voldugri þjóðum
höfum við þolað mikinn ójöfnuð á
liðnum öldum, Minnumst þess nú
skynsamlega og verum ekki okkar
eigin böðlar. Hér höfum við alis
engin réttindi að gefa — alha sízt
af náð. fýfi og vánsfé skila menn
réttum eigendum, en gefa ekki, og
þannig ber okkur nú að skila hið
skjótasta þeim rétti, sem við höíum
óleyfilega haldið. Réttiætistilfinningin
ein væri auðvitað þúsundsinnum nóg
til að knýja okkur til að bæta gam-
alt afbrot, Og hún er fyrsta og helzta
ástæðan. En hér liggur meira við.
f>jóð okkar á örðugt hlutverk, er sett
á Úríasstöðvar. Fólkið er fátt, erfið-
leikarnir nvugir, Skynsamleg von um
framtíð iaudsirts hlýtur að byggjast á
þvi, að einstakiingarnir sýni dáðmagn
og andlegan þroska, en þeir eiginleikar
eru fátíðir hjá þeim, sem eru hind-
raðir í að neyta krafta sinna. Hvað
myndi hafa orðið úr Jónasi Hall
grímssyni, ef hann hefði verið svo ó-
gæfusamur að vera kona? Hagmælt
vinnukona, ef til vill, sem allir hefðu
skopast að fyrir að vera svo ókven-
leg, að gera vísu. Við megum ekki við
að kasta burtunýtum kröftum. Voldugir
getum við aldrei orðið, en réttlát og
myndarleg þjóð, ef við viljum. Og
fyrsta sporið til þess er það, að við
opnum upp á gátt allar hömlur, sem
nú hindra einstaklingana í að þrosk-
ast og staría eftir því sem þeir hafa
hæfileika og löngun til.
Hægt er undanhaldið,
Þetta virðast íslenzku nefudar-
mennirnir fljótt hafa fundið, meiri
hlutinn, þegar þeir fóru að starfa i
millilandanefndinni í vetur. Þeim
hefir ekki fundist það taka þvi, að
stríða mikið fyrir fögrum hugsjónum
og íullkomnu frelsi fósturjarðarinnar.
Auðvitað mátti slá fram í fyrstu
fylstu réttarkröfum þjóðarinnar og
bera sig borginmannlega, en sjálfsagt
nð vikja frá þeim óðar er Danir fóru
íram á það.
F’etta var fyrirhafnarminst. En
Sagan merkir alla slíka rnenn
með brennimarki heigulskapar og ó-
trúmensku.
Að það sé sannleikur, sem eg hér
segi um meiri hluta islenzku nefnd-
armannanna, geta menn sannfærst
um m eð því að lesa gerðabók milli-
landanefndarinnar og fylgjast þar
með starfsemi þeina frá upphafl til
enda.
Hér skal bent á örfá at.riði:
Á bls. 25 í gerðabókinni geia allir
íslenzku nefndarmennimir grein fyrir
þvi, á hvaða grundvelli þeir hljóti að
byggja alla sína starfsemi í nefnd-
inni. Þeir benda þar á það, að ís-
lendingar hafi sögulegan og laga-
legan rétt, til þess að vera frjáls
þjóð, sem ráði öllum sínum mál-
efnum einir með konungi sínum.
Þeir mótmæla því eindregið, að Danir
hafi nokkurn rétt til þess að skamta
okkur af náð sinni.
Þetta er fallega á stað íarið, og
fyrstu tillögur þeirra i nefndinni eiu
j fullu samræmi við þetta, ganga
eindregið í áttina að fullkomnu sjálf-
stæði.
T. d. má nefna uppkast það, sem
þeir leggja fram í nefndinni á fundi
21. marz. Þar halda þeir því fram,
að þegnréttur sé aðskilinn, að enginn
þjóðarsamningur gildi á íslandi nema
íslenzk stjórnarvöld samþykki —
þarna setja þeir sjálfir orðið „Sam-
tykke“, sem þeir llú hamast á móti
að standi þar! F>á halda þeir því
fram, að sjálfsagt sé að bæði löndin
hafi óskertan rétt til, eftir einhvern
ákveðinn tíma, að krefjast endur-
skoðunar á sameiginlegu málunum,
sömuleiðis íétt til að segja upp ein-
stökum liðum í þeim og öllum
i heild, (at opsige Fællesskabet om
disse eller enkelte af dem), ef endur-
skoðunin leiðir ekki til nýs samnings.
En su dýrð stóð ekki lengi.
Jíú fjandskapast þeir við að þetta
standi í samningnum. Þeir halda þvi
nú fram, að nokkrum þeirraskuli Danir
hafa öll yfirráð yfir um aldur
og æfi, en hin hafi konungur
að nok.kru leyti í hendi sinni.
Hvað segja menn um slika frammi-
stöðu sem þessa?
Alt stari þeirra í þessu máli er
samkvæmt þessu ; þeir hamast nú í
júlímánuði á móti þvi, sem þeir hétu
eindregnu íylgi sínu í marzmánuði
í vetur. Nefndarstarfsemi sinni luku
þeir með því að fella fyrir Skúla
öll ákvæði, er gáfu skýrt til kynna,
að ísland væri sjálfstætt ríki.
Hvers vegna voru breytingartillögur
Skúla feldar, þær, sem tóku svo vel
af öll tvímæli?
Stefán og Jóhannes sögðu í sam-
tali sínu við ísafold, að þeír með
því hefðu viljað varast sterk orðatil-
tæki, sem danska þjóðin væri hvimp-
in við, en meiningin í hinum orðun-
um, sem stæðu í Uppkastinu, væri
auðvitað sú sama.
Hvað er nu satt, í þessu?
Eg get ekki stilt mig um að taka
hér orðrótt upp úr gerðabókinni álit
dönsku nefndarmannanna um tillögur
Skúla, sem komu til umræðu á nefnd-
arfundi 5. mai.
í>að hljóðar þannig:
„Forbandlingerne drejede sig navn-
lig om dette Ændringsforsiag. Dette
blov fra dansk Side fra alle danske
Partigruppers Repræsentanter afvist
som ganske uantageligt og fandt
ikke heJl- r Stötte fra de islandske
Medlenmier . . . .
Á íslenzku er það þannig:
„Umræðurnar snerust einkum um
þessar breytingartillögur. Af Dana
hálfu var þeim vísað frá, af full-
trúum allra flokka, sem algerlega.
óaðgengilegum, og íslenzku nefnd-
armennirnir veitti þeim ekki heid-
ur fylgi sitt“.
Svo mörg eru þau orð!
Hvað er hér sagt? Ekkert annað
en það, að Danir taki ekki í mál að
samþykkja nokkuð það, sem bendi á
að ísland sé fullveðja riki ; en t.il
þess séu þeir þegar albúnir sem full-
trúar allra stjórnmálaflokka landsins,
að kveða niður öli slík ákvæði. Og
er þetta ekki eðlilegt, þegar þess er
gætt, að þeir neita þvi ailstaðar, að
vér höfum nokkurn rétt til sjálf-
stæðis.
Hér standa íslenzku nefndarmenn-
irnir verjulausir uppi sem víðar.
Þeir hafa sagt ósatt um ástæð-
urnar fyrir því, að breytingartillögur
Skúla voru feldar, auðvitað til þess
að breiða yfir skömm sína, en
„Ósóminn er orðinn ber,
þó ofan á hann sé mokað“.
Fyr rná nú rota en dauðrota!
Margur rnundi ætla, að aumingja
mennimir sæju þetta og sárskömm-
uðust sin fyrir írammistöðuna. Nei,
rieí, það er annað en svo sé. Þegar
þeir hafa litið yfir verk sitt (Uppkast-
ið) og sjá, það er harla vont, þá
taka þeir það óyndisúrræði, að hafa
íslenzku þýðinguna á þessu afkvæmi
sinu ónákvœma og það í afarþýðing-
armiklum atriðum í ósamræmni
við frumtextann.
Og svo þegar þeim er rekin í nas-
ir ósamkvæmnin í þýðingunni, þá
segja þeir fullum fetum að íslenzka
þýðingin verði jafngild frumtextanum,
— og þetta segja þeir án þess að
roðna — þó að í fundargerðinni í
„Bláu bókinni" írá 13. maí standi
að íslenzki textinn sé settur til a t-
hugunar jafnhliða frumtextanum,
en teldð skýrt fram, að íslenzku
nefndarmennirnir hafi t.ekið ábyrgð
á því, að islenzki textinn væri sam-
hljóða hinum danska (for hvis Over-
ensstemmelse med den aí Komrnis-
sionen vedtagne dariske Tekst de is-
landske Medlemmer af Koramissionen
paatog sig Ansvaret).
Það er lúaleg framkoma þetta í
jafn þýðingarmiklu máli og hér er
um að ræða. Hvað getur afsakað
slíkt ?
Hjá hverri vakandi þjóð mundu
slikir menn vera dauðadæmdir sem
leiðtogar og þjóðarfulltrúar.
En látum nú vera um þessa 6 nefnd-
armenn, sern gengið hafa af hólrni!
Ýmsir aðrir, sem menu báru traust
til að væru einlægir frelsisvinir,
hafa brugðist, þegar mest lá við, og
gengið i þjónustu innlimunarmanna.
Hugsum okkur roann eins og Jón
sagnfræðing! Hanu kvað nú standa
allframailega í fylkingu Uppkasts-
rnanna, hann, sein svo mikið hefir
ritað um frægð og fegurðarljóma
gullaldarinnar — þjóðveldistímabilið
— hann berst nú fyrir því, að við
verðum ósjálfstæð undirlægjuþjóðDana.
Svona hausavíxl á réttu og röngu
gengur fram úr öllu hófi, og hastar-
legt er að bregðast svona góðum
málstað.
Ekki verður því neitað, að kynleg
ér ffamkoma sumra manna.
Það er ofureðlilegt, að menn skift-
ist í flokka með mjög mísmunandi
skoðanir í hinum margbreytilegu
innanlandsmálum, eri hitt e1- óskiljan-
legra, hversu mislagðar okkur eru
hendur þegar erlenda valdið vill 'ræna
okkur gimsteininum dýrmæta —
frelsinu — þá stöndum við tvískiftir.
Þá ættum við að standa sem einn
maður og gleyma öllum undangengn-
um deiluefnum, og það eru til, því
fer betur, svo þroskaðir menn að
þeir meta gagn fósturjarðar sinnar
meira en blint flokkshatur og mat-
fylli í soltinn kvið-]
Það er ómaksmiruia að yfirgefa
okkar góða málstað, hætta að stefna
að takmarkinu margþráða, og ganga
á mála hjá Dönum, verða þeirra
undirlægjur, en getur nokkur óspiltur
sonur fósturjarðarinnar hugsað til
slíks ?
Nei, það eitt sæmir öllum óspilt-
um íslendingum, að berjast fyrir
góðum málstað, þar til sigur er
fenginn.
Ferðalangur.
--------------
Dómur þjóðarinuar.
í síðasta blaði var get.ið um ófarir
Uppkastsmanna á Stokkseyrarfundin-
um. Síðan hafa borist fréttir af hin-
utn fundunum 4 og eru þær lítt
hjartastyrkjandi fyrir Uppkastsmenn-
ina.
Þingmálafundinum á Húsatótt-
um lauk svo, að þar urðu 20—30
samhljóða atkv. móti Uppkaktinu,
en ekkert með því.
Líkt er að segja af fundi, sem
haldinn var að Vatnsleysu í Biskups-
tungurn dagirm eftir. Hann sóttu
30 kjósendur af 50 alls á kjörskrá,
og greiddu flestallir atkv. mótí Upp-
kastinu, en enginn með því. Fáeinir
greiddu ekki atkv.
Fjórðifundurinn var á Stóruborg
í Grímsnesi á miðvikudaginn 1. júlí.
Þar urðu enn um 20 atkv. móti
Uppkastinu, en 6 með.
Þá var síðasti fuudurinn á Sel-
fossi 2. þ. m. Þar mætti ráðherr-
ann og með bonum spánnýr liðs-
maður Jón Jónsson sagnfræðingur.
Töluðu þeir af miklum fjálgleik um
ágæti frumvarpsins. Jón kvað, að
sögn, alt fengið með Uppkastinu,
sem vér hefðum sögulegan rétt til
að fá, og ráðherrann hafðí ósköp vel
beðið menn að láta ekki leiðast út
á villigötur i þessu máli. Auk þing-
mannaefnanna talaði Bjarni Jónsson
frá Vogi á móti frumvarpinu.
Eftir larigar umræður fór atkvæða-
greiðsla frarn, og urðu þá 13 atkv.
með Uppkastinu, 26 á móti því —
Fjöldi rnanna var genginn af fundi.
Svona fór um sjóferð þá!
4'r Mýræsýslu hafa komið þess-
ar fregnir til blaðanna ísaf., Ingólfa
og Þjóðólfs: