Fjallkonan - 11.07.1908, Blaðsíða 1

JÓNATAN ÞORSTEINSSON
Laugavcg 31 Reykjavik.
Stæista og ódýrasta úrval af alls
konar h úsgögnum.
Skrifiö eftir vevðskrá með
myndum, sem sendist ó k e y p i s.
Baráttan fyrir jafnrétti kvenna
tfiir Jbnas'% Jónsson frá Hriflu.
,,Við því böli, sem fylgir ný-
fenguu frelsi, er að eins eitt
meðal til, og það er frelíið
ijálft. Ljómi þess getur í
fyrstu orðið þjóðuuum of'bjart-
ur í augurn, þegar þær koma
hálfblindar úr búsi þrældóms-
ins. Bn leyfum þeim bara að
líta upp, og gkjótt munu þær
sjá“.
Macauly
Hver öld og tímabil hefir sitt á
hugamái, sem setur merki á framþi ó-
unina. Nítjánda öldin hefir markað
kosningarrétt karlmanna og þingræð-
ið á fána sinn. Ýmislegt bendir á,
að tuttugasta öldin muni verða öid
kvennannu og friðarins. Sú spá miui
þeim mönnum þykja undarleg, sem
hyggja stöðu konunnar góða eins og
hún er nU. Og þó að sU skoðun beri
ekki vott um skarpa dómgreind, þá er
hUn eigi að siður afsakanleg.
Óátalin venja og gömul hefð villir
mönnum sýn, svo þeim finst oft hið
hróplegasta ranglæti eðlilegt og sjálí-
sagt, ef almenn viðtekt breiðir töfra-
JijUp sinn yfir það.
Við nánari athugun verður því þó
naumást neitað, að allmikill munur
er enn á réttarstöðu karla og kvenna
þótt hann væri meiri fyrrum. Stutt
er síðan, jafnvel í hinum frjálsustu
löndum, að konan var ómyndug alla
æfi, og það yfir erfðafé sínu. Svo
ramt kvað þó ekki að því með þræla
að þeim væri bönnuð öll séreign.
Erfðahlutur dætra var stórum minni
en sona1. Allir æðri skólar voru kon-
um lokaðir, og öll vandasöm og arð-
berandi embætti í þjóðfélaginu voru
þeim bönnuð. Löggjöíin svifti kou-
urnar þannig réttum erfðahlut, neit-
aði þeim um mentun á æskuárunum,
lokaði fyrir þeim flestum sjáiístæðum
atvinnugreinum á íuliorðinsárum —
og gerði þær ómyndugar alla æfi.
K o n a n var þannig dæmd til að al-
ast upp í fáfræði og lifa í niðurlæg-
ing. En til að sætta konurnar við
þetta hlutskifti, töldu karlmennirnir
þeim trú um að einmitt svona líf væri
samkvæmt eðii þeina ogboðum trUar-
innar. Konan ætti að vera auðmj'úk,
hlýðin, einkum þó við sitt „höfuð“,
eigiumanninn, draga sig i hié innan
----------- ' *
iþoss vegua köllurn við enu „bróðurpart",
þegar oiuhvor fcor meira eu lionum ber.
veggja heimilisins, og lifa þar fyjir
aðra í Sjálfsfórn og undirgefni.
Lagaboð og venjurmörkuðukonunni
þannig sérmálasvið — heimilið. í*ar
sem lnin rnátti beita kröftum sínum
undir yfirstjórn manns síns. En heim-
urinn alt í kring var henni lokaður.
Það eru því miður of mörg dæmi
þess, hvernig slik meðíerð fer með
þjóðir og mannflokka. Þegar öll for-
ráð og sjálísábyrgð er tekin aí ein-
staklingunum og þeir hafa ekki magn
til að hiista aí sér okið með opin-
berri mótstöðu, þá breytist lundaríar
þeirra þannig, að allir þeir eiginleik-
ar, sem hjálpa þeim til að ná tak-
markinu eftir krókaleiðum og gegn
um bakdyr, þroskast og styrkjast meir
en að tiltólu. F’eir verða meistarar
í að beita brögðum, verða undir för-
ulir, slægvitrir og tvöfaldir.
Enginn getur skaðalaust gengið
gegn um skóia kUgunarinnar, og
karlmennirnir mega játa með kinnroða
að foiræði þoiira hefir bor.ð þeim ávöxt,
eins og þeir höfðu sáð til. f’ví kon-
urnar hatá eignast nokkra af þeim
eiginleikum, sem mest ber á hjá
kUguðum og lítilsigidum þjóðum. —
Og þó verður ekki annaÖ sagt en að
öll þessi niðurröðun væri nokkuvnveg-
inn í samræmi við anda timans.
Réttur hins sterka hefir frá upphafi
vega og til skamms tima, verið iiinn
eini mælikvarði í heiminura og konan
heflr minni likamsstyrk en karlmað-
urinn. Þess vegria gat hann ráðið
yfir honni, lagt sverðið á metin og
sett kostina. Sömu meginreglu var
fylgt alstaðar. Með hólmgöngu var
dæmt um léttmæti sakar, fanginn
varð þræll sigurvegarans, smáþjóðin
skattskyld stórþjóðinni. Sjáiíu þjóð-
félagiim var skift í margar skai-plega
aðgreindar stéttir, en hver stétt fyrir-
leit og þjáði þá, sem voru henni
minni máttar. Þannig var hnofinn í
raun og veru á því nær öllum svið-
um æðsti dómari.
Svoua var ástandið í heiminum
þangað til byltingin mikla á Frakk-
landi brá upp nýju ljósi fyrir mönn-
ura. SU stund þegar þjóðfundurinn
viðurkendi „að allir mennfæðast
oglifafrjálsirogjafniraðrjett-
indum", flutti menninguna lengra
spor áfram en nokkur annar viðburður
hafði gert í 18 seinustu aldirnar.
Og þó voru þeir menn, sem viður-
kendu þossi sannindi ofháðir sínum
tíma til að skilja til fulls sínar eigin
kenningar. Peir viðurkendu að allir
menn væru frjálsiv og jafnir að rétt-
indum. En konurnar — þær voru
elrki menn. Skip frelsisins var of
hlaðið i það sinn til að taka konurn-
ar með. Pær urðu að bíða „blíðari “
tíma eins og byltingarmennirnir sjálf-
ir komust að orði. En þeir höfðu
samt liugsað hugsun, sem lifði og óx
þótt hægt færi. Hálf öld leið og
menn hins nýja tíma höfðu tvisvar
rykt í hlekkina, svo undir tók i hverju
byggðu bóli; þá skildu menn fyrst
að konan var maður, og þá byi-jaði
baráttan fyrir jafnrétti hennar, því
menn fundu, að hið þáverandi ástand
heyrði fortiðinni til engu síður en
pislartól og seiðmannabál.
Og forgöngumenn kvenfrelsisins fóru
sannarlega ekki fram á mikið. Kraf-
an var stutt en Ijós: A11 i r m e n n
konur og karlar skulu hafa
s ö m u r j e 11 i n d i o g s ö m u s k y 1 d-
ur. Þó varð baráttan iöng og hörð;
hUn hefir nii staðið í hálfa öld, og enn
þá hefir ekki mikið unnist á, en sigur
hins góða málstaðar heyrir framtið-
inni til.
Nokkur hin tilfinnaniegustu mein
haía þó veiið bætt. Erfða- og
eignalögum hefir verið breytt konum
í vil, nokkrir af hinum hærri skólum
og einstaka atvinnugroinar hafa opn-
ast þeim, en sjaldan með fullu jafu-
rétti. Það eru því nokkrar tiihliðr-
anir fengnar, en sjálf uudirstaða
ranglætisins situr enn bjargföst í hug-
um manna, í venjum, í heimilislífinu
og þjóðfélagsskipuninni.
II.
NU á dögum stendur aðalhríðin um
kosninganétt og kjörgengi kvenna i
sveita- og landsmálum. Pó er sá
réttur auðvitað ekki takmark þeirra.
En hann er dýrmætt og nauðsynlegt
vopn, þvi að eins með því að hafa áhrif á
löggjöf og landsstjórn geta þær orðið
jaíningjar karlmannannaáöllum svið-
um. Framgangur kvenna er í þessu
efni mesturá Norðurlöndum og i ensku
mælandi löndum, en lengst allra eru
finskar konur komnar. Yeldur því bæði
alþýðumentun Finna, sem er óvenju-
lega góð, en þó engu síður raunir
þjóðarinnar og drengileg hluttaka
kvenna í frelsisbaráttunni.
Samhliða því, að jafnaðarkenuingar
byltingariunar ruddu kröfum kvenna
braut, hafa framfarirnar í iðnaði og
uppgötvunum orðið til að auka þeim
trú á mátt og styrk sjálfra þeirra.
Karlmenn hafa lengi lítilsvirt heimil-
isstörf og hirðingu kvenna, af þvi
að sú vinna framleiddi ekkert. Kven-
fólk væri því oftast ómagar, sem
mættu una vel sæti á óæðra bekk.
Margvíslegar vélar vinna nú ýms
hin fornu heimilisstörf, einkum þó í
borgum, en hUsmóðirin og dæturnar
vinna aftur á skrifstofum, í bUðum
og verksmiðjum, og leggja launin tii
framfærslu fjölskyldunnar. Við það
óx konunum hugur, en karlmönnun-
urti sanngirni.
Og þó er, því miður, enn til fjöldi
manna, sem hvorki sjá né heyra, en
einblína skilningslaust á liðnar aldir.
Nokkrir þeirra verja forréttindi sin
með rökum, sem ætla mætri að undir
eins hlytu að koma þeim á alveg
gagnstæða skoðun. Kristindómurinn
og náunganskærleikurinn er undirstaða
allrat- breytni þeirra, en heilög ritn-
ing leiðarsteinmnn í hverri för. Og
„ritningin", segjaþeir, býður konunni
að þegja, draga sig í hlé og beygja
sig i auðmýkt undir vilja guðs og
karlmamianna, og að helga starf sitt
heimilinu; þar eiga þær að vera með-
hjálp mannsins. Er hægt að bíta
höfuðið af skömminni á viðbjóðslegri
hátt en að færa kenningu kristin-
dómsins fram til réttlætingar kUgun
og yfirgangi ?
Pó mega þessir menn heita sannir
englar í samanburði við þá eigingjömu
hræsnara, sein fara með rétt kvenna
sem sína eigu til að vernda sakleysi
þeirra. Pað má heita að engin tak-
mörk séu til fyrir þeim ódáðum, sem
unnin hafa verið undir slíku yfirskyni.
Til að verja saklaust fólk fyrir villu-
kenningum hafa valdhafarnir steikt á
teinum, brent, krossfest og liálshöggv-
ið ekki ailfáa af þeim mönnum, sem
hafa auðgað heiminn ineð mestum
sannindum. Jafnvel Danir strádrápu
forfeður okkar Ur huugri, bara af ein-
skærri löngun til að verja þá fyrir
syndsamlegum áhrifum annara þjóða.
NU er það kvenfólkið, sem þessar
sakleysishetjur vilja vernda „þær; eru
of góðar", segja þeir, „til að standa
í ryki og óhveininduni á kjörfundum
og í þinghöllum, og rifrildið spillir
mannshjartanu. En það eru einmitt
hjartansmálin, velgjörðir og líknar-
störf, sem konurnar eiga að stunda.
Ef til vill hefðu einhverjir trUað þess-
um falsspámönnum, ef þeir hefðu ei
barist með oddi og egg fyrir að hljóta
sjálíir þau gæði, sem þoir hyggja öðr-
um svo hættuleg.
Enn er til þriðja tegund manna,
sem óttast að aukinn verkahringur
muni gera konurnar „ókvenlegar" og
fjarlægja þær kvenfyiirmyndiuni. Sá
kvíði er víst óþarfur. Ef konurnar
breytast þá breytist smekkur karl-
manna. Kvenfyrirmyndin er líka
nokkuð breytilegt hugtak eftir tíma
og stað. Fyrir sálaraugum mann-
anna sona er hUn stundum dökk á
hörund, stundum rauð eða hvít, stUnd-
um máluð með sterkum litum, stund-
um í krínólinu og silkikjól, stundum
í selskinnsklæðum og með „lífstykki*.
Breytingarnar eru þamiig margar, en
eitt er fast og stöðugt, að karlnienn-
irnir á hverjum stað hyggja kouurn-
ar, seni þeir þekkja hezt, hinar sönnu
fyrirmyndir. En ef æíti að fara að
tala um verulegt „ideal", þá getur
það fyrst skapast, þegar konan fær
að þroskast eftir eðli sínu og sjálfa-
löngun. — Pótt Kínvejar misj vrmi
fótum kvenna sinna til að fegra þá,
þá eru þeir þó stórum hóflátari en
þessir fagurfræðingar nUtimans,
sem vilja afmynda og spilla bæði lík-
ama og sál á helming mannkynsins,
af því þeir hyggja sig færa um að
endurbæta verk náttúrunnar.
Pað var fynum höíugvígi kvenfjand*