Fjallkonan - 27.03.1909, Qupperneq 1

Alþingi.
Aðflutningsbannið.
Nefndin í þvi máli hefir þrískiíst.
Hér kemur á eftir katli úr áliti stærsta
hlutatis. en i horium eru: Björn
JiSnsson. Björn Kristjánsson, Sigurð
ui Gunnarsson, Stefan í Fagraskógi.
Álit hitma var svo seint á ferli, að
ekki var unt að skýra frá því í þessu
blaði.
Vér undirritaðir nefndarmenn höf-
um eigi getað orðið sammála með-
nefndarmönnum vorum um þetta
mál.
Baráttan gegn áfengisbölinu hefir
nú verið háð með þjóð vorri um síð-
astliðna hálfa öld, eða meir, en þó
eigi með fullu fylgi nema síðasta
aldarfjórðung, eftir það er málið komst
í hendur Good-Templarreglunni. í
höndum hennar hefir málinu þokað
fram með sívaxandi hraða frá örlít-
illi byrjun. Ávöxturinn af starfinu
er sá, að stórmikill meiri hluti þjóð-
arinnar hefir gersamlega horfið frá
áfengisátrúnaðinum og sannfærst um,
að áfengið er ekkert annað en eitur,
er að eins á að vera til í lyfjabúðum,
sem önnur eitureíni; en hvar sem
það er notað til drykkjar, sé það
skaðlegt lífi og heilsu manna. Reynd-
in hefir og um allar aldir að undan-
förnu í sögu mannkynsins verið sú,
að bölið, sem áfengisnautnin hefir
valdið, hefir verið eitt allra sárasta
og átakanlegasta mein einstaklinga
og þjóða, stórvirkara en jafnvel drep-
sóttir og styrjaldir. Ávextirnir hafa
jafnan verið: heilsutjón, eignatjón,
stórbilun á siðferðislegu þreki manns-
ins, ásamt mörgu öðru sem óþarft
er hér að telja. Læknar vorir, ekki
sízt þeir, er framarlega standa í
sinni ment, staðfesta þennan vitnis-
burð um áhrif áfengisins ótvíræðlega.
Svo er og um allan hinn mentaða
heim.
Hvilikur gróði væri það þá eigi á
allan hátt fyrir oss og niðja vora að
losna við þennan þjóðaróvin, áfengið.
Hvílíkur sómi þjóð vorri að verða þar
á undan flestum öðrum þjóðum. Og
það vill svo vel til að lega lands vors
er oss i því efni til stórhagi æðis.
Vér hikum ekki við, að ráða al-
þingi voru íslendinga til að nota nú
færið til þess að samþykkja alger
bannlög gegn innflutningi áfengis, og
erum þess fulltrúa að þjóðinni muni
margfaldlega bætast víntollsmissirinn,
ekki í eina átt, heldur í margar áttir.
Vér færum þetta fram, ekki að
ins í voru eigin nafni, heldur þj óð-
a r i n n a r. Sé hægt að segja um
nokkurt mál, að það hafi verið ræki-
lega undirbúið, þá er það þetta mál.
Sé hægt að segja í nokkru máli:
„Fjóðin vill það“, þá er það í þessu
máli. í þessu efni skírskotum vér
til hinnar almennu atkvæðagreiðslu
um málið 10. sept. siðastl., þar sem
60 af hverjum 100 kjósendum, er
atkvæði greiddu, tjáðu sig fylgjandi
áfengisbatmlögum. En við þessa
tölu bannvina má bæta hinum fjöl-
menna skara íslenzkra kvenna, sem
í þessu máli, sem mörgum öðrum, eru
næntar á þjóðarsómann.
Enn má benda á æskulýð vorn,
sveina jafnt og meyjar, er áreiðan
lega, að stórmiklum hluta, fylgja af
alúð þessu máli.
í stuttu máli: áfengisbannlög fela
i sér ekkert annað en réttmæta sjálfs-
vörn gegn þjóðspillingu, og eru því
þjóðarsómi og þjóðarnauðsyn.
Af því sem nú hefir verið tekið
fram, má öilum vera Ijóst, að vér
föilumst í öllum aðalatriðum áfrum-
varp það um aðflutningsbann á áfengi,
er hér er til meðferðar. Hins vegar
höfum vér þó talið rétt, að gera við
það allmargar breytingar. Sumar
þeirra eru aðaliega orðabreytingar
eða miða að því, að gera ýms ákvæði
frumvarpsins sanngjarnari, og koma
meiru samræmi á þau.
——------------
Sóknartekjur.
Nefndin sem hafði með höndum
frumvarpið um breytingu á þeim,
hefir klofnað. Meiri hlutinn (Eiríkur
Briem, Jósef Björnsson, Sigurður Ste-
fánsson, Steingr. Jónsson) vill sam
þykkja frumvarpið; en minni hlutinn
(Jens Pálsson) hafna þvi. Hér birt
ast aðalatriðin úr nefndarálitunum.
Álit meiri hlutans Frumvarp
þetta er samhljóða frumvarpi því, er
milliþinganefndin í skattamálum samdi
og prentað er í tiliögum hennar. Það
fer fram á afnám allra hinna núver-
andi prests- og kirkjugjalda. Gjöld
þessi eru samkvæmt, nú^ldandi lög-
um 12 að tölu auk 5 niðurjafnana á
sérstökum kostnaði i safnaðar og
kirkjuþarfir.
Flest þessara gjalda eru afargömul.
Á sínum tíma voru þau góð og rétt-
lát gjöld, en nú verður það ekki sagt
um allmörg þeirra. Atvinnuvegir og
lifnaðar hættir þjóðarinnar, sem þau
í fyrstu voru miðuð eftir, hafa stór-
um breyzt. Nú koma þau óréttlát-
lega niður og um sum þeirra er orð-
in töluverð réttaróvissa.
Nokkur af gjöldum þessuin eru
eignarskattur, svo sem fasteignar- og
lausafjártíund til prests og kirkju og
kirkjugjald af húsum, önnur þéirra
mega teljast persónuleg gjöld, án
þess þó að þau nái til allra stétta, og
enn önnur mega fremur teljast kvað-
ir en gjöld í eiginlegum skilningi.
GjöJd þessi eru því orðin óþarflega
margbrotin, óviss og koma ójafnt nið-
ur, enda hafa óvinsældir þeirra
óðum aukist að undanförnu.
Fað ber þvi brýna nauðsyn til að
ráða bætur á þeim agnúum, sem orðn-
ir eru á gjöldum þessum.
í þá átt fer frumvarp það, sem hér
liggur fyrir. Samkvæmt því á að
steypa öllum þessum gjöldum saman í
tvö gjöld, prests- og kirkjugjald. Gjald
þetta á hvort íyrir sig að vera per-
sónulegt, jafnt á hvern safnaðarlim,
sem er 15 ára að aldri.
Pá aðferð mætti auðvitað hafa í
þessu máli, að því er til sóknartekna
prestanna kemur, að fella þær niður
án þess að láta nokkurt gjald koma
í þeirra stað. Prestarnir yrðu þá
launaðir beint úr landssjóði eins og
aðrir embættismenn landsins. En
bæði er örðugur fjárhagur iandsins
nú þessu til fyrirstöðu og svo litur
meiri hluti nefndarinnar svo á, að
embættisstörf prestanna í þarfir safn-
aðanna og samband þeirra og safnað-
anna sé þess eðlis, að persónulegt
gjald eigi þar betur við en þegar um
aðra embættismenn þjóðarinnar er að
ræða. Hann aðhyllist þar þá stefnu
frumvarpsins, að láta persónulegt gjald
koma í staðinn fyrir hin núverandi
prests- og kirkjugjöld. í fljótu bragði
virðist það ef til vill miður réttlátt,
að gjald þetta sé jafnhátt á ríkum og
fátækum, konum og körlum, en þeg-
ar þess er gætt, að allir hafa sama
rétt til prestsins og kirkjunnar, og
svo hins, að ailir fullveðja menn,
konur sem karlar, hafa atkvœðisrétt
í safnaðarmálum, þá virðist þetta
ekki ósanngjarnt. Fessi gjöld verða
og næstum einu beinu gjöldin, sem
mikill hluti safnaðanna innir af hendi
í opinberar þarfir.
Ágreiningsálit minni hlut
ans. Um það er eg háttv. meiri
hluta samdóma, að breytingartillögur
hans við frv. séu því til bóta.
Samdóma er eg og meiri hlutan-
um um, að hin fornu sóknargjöld til
presta séu að sumu leyti ójafnaðar-
gjöld og að öðru leyti úrelt vegna
breytts ástands, og að dagar þeirra
eigi sem fyrst að vera taldir.
Um önnur meginatriði málsins, að
því er til prestsgjaldanna kemur, er
eg meiri hlutanum ósamdóma.
Alt fram á yfirstandandi þing virt-
ist þjóð og þing og stjórn samdóma
um, að þetta þing ætti ekki að taka
tillögurmilliþinganefndarinnar í skatta-
málum landsins til meðferðar. Hafi
það verið vel og rétt ráðið, sem eg
tel vafalaust að verið hafi, þá verð
eg að telja fljótráðið, ef ekki mis-
ráðið, að slíta nú skattamál þetta,
þann veg sem meiri hlutinn ræður
til, út úr heildarsambandi því við
önnur skattamál landsins, sem það
var sett í, er það var lagt í hendur
miiliþinganefndarinnar, og ráða því
fyrirfram einu um sig til lykta með
persónuskatti, ei þjóðin hefir ekki
fengið ráðrúm til að ræða og láta uppi
álit sitt um.
Hinum eigi óverulega persónuskatti
(nefskatti), er farið er fram á, er eg
eindregið mótfallinn af ástæðum þeim
er eg nú skal telja:
1. hann er í sjálfum sér og út af
fyrir sig mesti ójafnaðarskattur;
er og
2. fyrir þá sök allra skatta óvinsæl-
astur og verst. fallinn til greiðslu
embættismannalauna, og mundi
sú óvinsæld gjaldsins bitna að ó-
sekju og ómaklega á prestastétt
landsins, og loks
3. yrði innheimtan afar-umsvifasöm
og dýr.
Fau tel eg aftur á móti hagkvæm-
ust og heppilegust úrslit þessa prest-
gjaldamáls, að prestsgjöld þessi (sókn-
artekjur) verði úr gildi feld, og upp-
hæð sú, er þau nema, c. 75,000 kr.,
verði ereidd úr landssjóði árlega i
prestlaunasjóð, og gangi þaðau til
að launa prestastétt landsins, — og
að þessi skipun komist á jafnframt
því er skattamálunum í heild þeirra
verður af nýju skipað með lögum.
Um hina nýju skipun kii kjugjalda,
er háttv. meiri hiuti ræður til, get
eg verið honum samdóma, að því er
bændakirkjur snertir.
Aftur á móti vil eg skylda söfnuði
til að taka lénskirkjur til umsjónar,
og gefa 8Óknarnefndum vald til að á-
kveða árlega nauðsynlega tekjuupphæð
til handa kirkjum þeirra, og sé þá
beitt sömu aðferð og reglum, sem
meiri hlutinn leggur til að beitt sé
við aukaniðurjöfnun gjalds til kirkju.
En þótt mig í verulegum atriðura
greini á við háttv. meiri hluta í þessu
máli, ber eg eigi að þessu sinni fram
sérstakt frumvarp né bieytingartillög-
ur, af því eg álít það eitt ráðlegt að
mál þetta bíði eftir aðgerðum lög-
gjafarvaldsins í skattamálinu í beild
þess.
FJárlögin.
Næstum viku stóð yfir 2. unnæða
um þau i neðri deild. Urmuíl af
breytingartillögum komu fram og
hreptu þær misjafnan byr. í þetta
sinn er ekki hægt að skýra frá þeim
breytingum, er deildin samþykti; enda
mun hún eiga eftir að breyta (rum-
varpinu þó nokkuð enn. —