Fjallkonan - 20.04.1910, Blaðsíða 2

54
FJAIiLKONAN
þeirra á þekkingu á efnahag ein-
stakra manna þá er yiirlýaing þeirra
hin fullkomn tsta staðfeating á skýralu
rannsóknara um óreglu og vanrækalu
bankaatjórnarinnar.
Það má nærri geta. hvort Gliick-
stadt, þeaai aldavinur Tryggva, hefði
leyft þeim að gefa út yfirlýainguna ef
þeir hefðu ekki haft neitt annað fyrir
aig að bera, en umsögn ísl. rannsókn-
arnefndarinnar. Einkum þar sem
búið var að hálf-telja Dönum trú um,
að bankarannsóknin væri ekkert ann-
að en pólitíak ofaókn! — Nei, þeir
hafa áreiðanlega orðið að bera fram
eitthvað frá eigin brjósti. — Enda var
nóg til.
í>að er næsta broslegt, er Þjóðólf-
ur í eftirmála sínum segir að það
liggi í hlutarins eðli „að ef Land-
mandsbankinn hefði aama álit og
rannsóknarnefndin og áliti hann ó-
tryggan, þá héldi hann ekki viðskift-
unum áfrarn" ! Dönsku bankamenn-
irnir lýstu yfir að niðurstaða sín
væri ekki betri (þ. e.: verri ef ekki
sú sama) en rannsóknarnefndarinnar.
Og einmitt í þessu bréfi, sem Þjóðólf-
ur tekur upp, lýsir Gluckstadt því
yfir að það sé einmitt tapið sem við
sé átt. — Það væri nógu fróðlegt að
sjá, hvernig Þjóðólfur getur sýnt fram
á, að Landmandsbankinn hafi betra
álit á Landsbankanum en rannsókn-
arnefndin. — Rannsóknarnefndin seg-
ir heldur ekki að baukinn sé ótrygg-
ur, heldur þvert á móti. — Að eins
segir hún að tapið verði aldrei mikið
undir 400000,00 kr. — og það stað-
festir Landmandsbankinn samkv. hlut-
arins eðli sérstaklega bygt á því, í
hverri umhirðu útistandandi lán bank-
ans voru, er hann lét skoða hann, og
hve forsjál bankastjórnin hafði verið
í lánveitingum til vanskilamanna.
Úreltir greftrunarsiðir.
Stórfé á glæ kastað.
Allir kannast við frásögnina í forn-
sögum vorum um þann sið, sem sagt
er, að Bjarmar hafi haft í fornöld,
þegar göfgir menn vórn færðir til
moldar. Haugur var orpinn yfir þá
með þeim hætti, að „önnnr fló var
af moldu, en önnur af silfri“. Var
mikill hluti af fjármunum hins fram-
liðna látinn með honum í jörðina á
þenna hátt. — Þessi siður hefir ber-
sýnilega stafað af þeirri trú, að
mönnunum kæmi vel að geta gripið
til fjárins hinum megin grafarinnar,
þótt sú yrði oft reyndin á, að það
varð að ránsfeng norrænmn víkingum.
Þessir og þvílíkir fornmannasiðir
þykja nú, sem von er. mjög afkára-
legir og ern í skopi hafðir. Eo verða
ekki nútíðarmönnum álika víti, þótt
með öðrum hætti sé?
Er að réttu lagi hægt að kalla
kranzamergðina, sem nú fylgir hverri
kistu til grafar, annað en blindan
og skrælingjalegan vana, sem stefnir
æ að rneira og meira óhófi og sund-
ureerð?
Kransafárið er nú orðið svo mikið
í Reykjavík, að margoft er ekki
hægt að koma fyrir á kistunni nema
litlum hluta af öllum krönzunum,
jafnvel þótt hverjum sé hlaðið ofan
á annan, heldur þarf að bera þá á
rám eða stöngum suður í kirkjugarð.
Þar fara þeir í moldina og verða
ó 'ýtir og engn :i að gagni, nema j á
einstaki miðlu* ** gi ráðvimdum mönn-
um, s(-u: hafa 'iað *ð tek jugrein ».ð
b íupia i ikibo m n ug öðr í tliku,
sem þi- ni þyki - fémæ t
Það mun v^.rla o?sagt, að með
þessum fávíslega sið er kastað á glæ
mörgum þúsundum króna á ári í
Reykjavík. Áfur vóru kranzarnir
mest tilbúnir úr lyngi og þóttu bá
verða mikil ja ðspjöil að lyogrifinu,
eins og menn mun reka minni til
úr gömluin blaðagreinum, en nú eru
þeir keyptir dýrum dómum eða gerðir
úr útlendu efni.
Óhóf þetta er óðum að færast úr
kaupstöðunum upp um héruðin, og
fer að verða almenn landplága.
Ekki er því að neita, að kranza-
gjafirnar eru oft gerðar i góðu skyni.
Menn vilja prýða kistur vina sinna
með blómsveignm. — Um það er
ekkert nema gott að segja. En nú
er þetta orðið svo alment, að margir
þykjast siðferðislega skyldir að
gefa sveig, aðeins fyrir siða-sakir,
kunna ekki við annað af því að þeir
hafi eitthvað þekkt manninn o. s. frv.
Þá fer nú að verða minna í það varið,
þegar gjöfin er orðin einsog einhver
óþægileg skyldukvöð, sem almenn-
ingsálitið leggur mönnum á herðar.
Og þetta kostar svo afarmikið, að
hvern, sem hugsar um það, hlýtur
að undra, að þessi fánýti siður skuli
ekki fyrir löngu vera týndur og
tröllum gefinn.
Þorbjörg heitinn Sveinsdóttir varð
vist fyrst til þess hér að mæla svo
fyrir, að ekki skyldu gefnir kranzar
við útför hennar, heldur mættu þeir,
er það vildu gera, verja því fé til
þess að stofna sjóð handa fátækum
sængurkonnm. — Sjóðuriun var stofn-
aður og er þegar tekið að veita úr
honum styrk, þótt lítill sé.
Ein eða tvær aðrar konur hafa
farið að þessu dæmi, en þá er upp-
talið.
Með þessum hætti geta þeir, er
vilja heiðra minning vina sinna, gert
það á miklu tryggilegri og gagnleg-i
hátt, heldur en með kranzagiöfinni.
Það ér þó vitanlegt, að ómögulegt
væri að *tofna sérstzka miuningar-
sjóði eftir fjöld.- manna á þenna hátt.
Fíestir slikir sj ðir mundu verða ait
of litlir til þesf. að koroa að nokkru
gagni.
En fram úr j essu má ráða á &nn-
an hátt.
Nú er óðum verið að vekja áhuga
manna á nauðsyn sjúkrahæiiains og
safna fé til þess. Væri ekki vel til
fallið, að leggja sveigaféð í einn sam-
eiginlegan sjóð, til styrktar fátœkum
sjúklingum í Jiœlinu? — Til þess,
að nafn hvers manns vœri bundið við
sveigafé það, sem eftir hann værigef-
ið, mætti hafa bók á hœlinu, og skrifa
þar nöfn allra þeirra, sém gefið hefðu,
og tilgreina þá upphœð, er sveigafé
hans nœmi. Væri það ekki ánægju-
legra að vita sveigafénu varið á þann
hátt til gagns og hjálpar sjúkum mönn-
um og snauðum, heldur en láta það
fúna niður í moldina og fjúka út í
veður og vind?
Hvort sem menn fella sig við þessa
tillögu eða ekki, þá er nú mál til
komið, að skynsamir menn gangi
fram í því að gera sem bráðastan
enda á sveigahégómanum.
*
* *
Grein þessa skrifaði ritstjóri þessa
blaðs fyrir tveim árum og var hún
prentuð í ,,Þjöðvilj .num“ 13. april
1908. Tillaga lú. sam þar er fram
borin sýnist nú ætla að fara að kom-
ast í framKvæmd fyrir stboina hr A.
J. Jobnson’s í Chicago, eins og eftir-
farandi ritgerð ber með sér, »em
landlæknir hefir sent Fjallkonunni til
birtingar:
Ártíðas!>rá Heilsuhælisins.
Gjiif frá fslendingi vestan liafs.
Mimiiug'arg'jalir koma í stað „kransa“.
íslerzkur maður í Chicago, A. J.
Johnson að nafni, hefur sent mérað
gjöf skrautlega bók og fagra hug-
mynd framan við hana.
Hann hugsar á þessa leið: Það
er orðið alsiða að gefa kransa á lík-
kistur, í heiðursskyni við minningu
hins Iátna og samhrygðarskyni við
ástvini hans. Það er fögur venja;
en henni fylgir sá ókostur, að þar
fer mikið fé til ónýtis, í moldina.
Höldum því sem fagnrt er í þessum
sið, en forðumst hitt. Ráðið til þess
er það, að láta minningargjafir koma
í stað kransanna, svo að það fé, sem
nú fer til ónýtis, komi að einhverju
góðu gagni.
Bókin sem mér er send, heitir
Ártíðaskrá Heilsuhœlisins*. Það er
mikil bók, í vandaðasta bandi (al-
skinnuð), pappírinn af beztu gerð
strikaður til bægð&rauka og með
prentuðum fyrirsögnum efst áhverri
síðu. Er svo tilætlað, að blaðsíð-
urnar í vinstri hendi verði ártíða-
skrá, þar verði skráð nöfn látinna
manna, staða þeirra, aldur og dán-
ardæqur, einnig dauðamein, ef þess
er óskað. Á móti hverri því líkri
skrásetningu koma, á blaðsíðurnar í
hægri hendi, nöfn þeirra er gefa
minningargjafir, og til tekin gjóf
hvers þeirra.
Kransagjafirnar eru útlendur siður
og ný til kominn. Her í Reykjavík
eru kransarnir flestir gjörðir úr út-
lendum blómlíkneskjum; í þeim er
litaður pappi og léreft. Þessi erlendu
léreftsblóm fljúga út. Oft verða
kransarnir svo margir, að tugum
skiftir, og verð þeirra þá að saman-
lögðu yfir 100 kr., stundum laagt
fram úr, þvi.
Artíðaskrásetning er ramíslenzkur
siður og mjög gamaSl (frá bví á 12.
öld). Ég þykist því vita, að margur
muni verða til þess, að láta minning-
argjöf koma í staðin n fyrir krans —
gefa Heilsuhœlinu það, sem krans
myndi hafa kostað.
Ártíðaslcrá Heilsuhœlisins verður
geymd fyrst um sinn í skrifstofu
minni, Amtmannsstíg 1. Þar verður
hún tii sýnis á hverjum virkum degi
kl. 5—7. og mun ritari minn, J'on
læknir Rósenkranz, taka á móti
minningargjöfum.
Herra A. J. Johnson hefur einuig
gefið Holdsveikraspítalanum og Oeð-
veikrahælinu ártíðaskrár, og verða
þær afhentar læknum þessara sjúkra-
húsa.
Bækurnar eru nýkomnar*. Ég
kann honum beztu þakkir fyrir
gjöfina.
Heilsuhælinu haía þegar hlotnast
tvær minningargjafir, önnur frá John-
* Nafninu og gerð bókarinnar hef ég
fengið að ráða.
** Pappírinn sendi gefandinn mér, en
ég hef annast prentun og band fyrir bann,
á hans kostnað.
son sjálfum, til minningar um móð-
ur hans (50 kr.), hin frá Biarna
prófasti Simonarsyni á Brjánslæk;
hann kom til min, sá bókina og gaf
minningargjöf (5 kr.) til minningar
um barn, sem lézt fyrir tveim árum
í sókn hans.
Menn út um land eru beðnir að
senda minningargjafir handa Heilsu-
hælinu til J'ons læknis Rösenkranz,
sem er fulltrúi Heilsuhælisstjórnar-
innar.
Hverjum þeim er gjöf gefur, verð-
ur fengið eða sent viðtökuskyrteini.
Þau verða vönduð að útliti; bœjar-
búar geta sent þau i stað kransa, og
á þann hátt látið í ljósi samhrygð sína
þegar jarðað er.
Hvað sem öðrum líður — þegar
kemur að mér, vildi ég mælaat til
þess, að „kransarnir“, ef nokkrir
yrðu, væru látnir fara í Heilsuhælið
en ekki i gröfina mína.
O. Bjórnsson.
„Austri“ og „VestriM.
Á fimtudaginn var bauð Þórarinn
Tuliníus allmörgum bæjarbúum að
skoða strandferðaskipin nýju „Austra“
og „Yestra“. Skipin lágu sibyrt svo
að ganga mátti á miili. — Fagnaði
Tuliníus vel gestum sínum og va.r
þeim boðið að fulli í fyrsta farrými
„Vestrá“. Þar signdi Tuliníus full
íslands og Reykjavíkur, en Klemens
Jónsson svaraði og lauk lofsorði á
skipin og frágang þeirra og mest á það
að skipverjar,vórn flestir íslenzkir.
Um stærð skipa þessara og frá-
gang er getið í síðasta blaði og er
þar litln við að bæta. Þó var þar
ekki skýrt rétt frá burðarmagni
þeirra*). Eru þau 443 smálestir að
lögskráðu tali (R«gister Tons) og
bera þá um 500 smálestir.
Skipin virðast vönduð og hagkvæm
að mörgu leyti. Mestir yfirburðir
fram yfir gömlu strandferðabátana
eru kælirúmin. Umbót sú getur orðið
landsmönnum til mikiila hagsmuua.
Annað farrými tekur 34 menn, og
getur það stundum orðið helzt til
lítið. Þó er síður, að það verði að
baga, vegDa Suðurl&ndibátsiris, er
bætist við og flytur víst margt Sunn-
lendinga til Austfiarða og baðai aft-
ur hingað, en af þeim flutaingum
haust og vor hafa mest þrengsli
stafað.
Ókostur er það og á öðru farrými,
hversu rúmum er skipað. Efri rúmin
við súðina eru innar en hin neðri,
svo að rúmstokkur þeirra er yfir
miðju rúmi, þvi sem undir er. Gæti
það orðið ill vist þeim er neðar liggja,
ef sjóveikir menn eru í rúmunum
uppi yfir þeim.
Stjórnpallsþilfarið er mikið um-
máls og er farþegum fyrsta farrýmis
þar skemtileg vist í góðu veðri.
Halley’s halastjarna. Tveir þýzk-
ir fræðimenn komu hingað til lands
á „Vestu“ til þess að rannsaka áhrif
þau, er Halleys halastjarnan kann að
hafa á gufuhvolfið þegar hún fer
næst jörðu í vor (um 18. maí). Sagt að
þeir ætli að hafa aðsetur annaðhvort
á Snæfellsnesi eða vestur í Dýrafirði.
*) í nokkru af upplaginu hafði talan mis-
prentaBt