Fjallkonan - 29.06.1910, Blaðsíða 3

FJALLKONAN
95
G-jalddagi ,Fjaimonunnar‘ er 1. jiili Verð innanlanas 8 kr.
Vorö erlendis 4 itrómir
að árum, þegar þáverandi Rússa-
keiaari hrópaði: „Finis Poloniæ!“
Vouandi er þó, að sömu kjör bíði
ekki Finna, sem þau er Pólverjar
hafa átt við að búa.
Samþykt dumunnar hefir nú ver-
ið send til ríkisráðain*, og það hefir
einróma ráðið Zarnum að »amþykkja
hana. Má því búa»t við að innlim-
unin verði að lögum innan »kamm».
Pe»si nýju lög eru eiginlega úr-
akurður í aðalágreiningamálinu, um
hvort Finnland eigi að skoðast ajálf-
stætt eða ekki. Til þeas að þau
komist verulega í framkvæmd, þarf
duman, stjórnin og ríkisráðið að
semja ný lög, eða breyta hinum nú-
gildandi lögum Finna.
Stjórninni er því í ajálfsvald sett,
hvort hún vill láta kné fylgja kviði
og aviíta Finna atrax öllum réttind-
nm þeirra, eða hún velur þann koat-
inn að láta innlimunina amám aaman
komast á, og fara að öllu með hægð.
En eftir allri framkomu atjórnarinn-
ar er iítillar vægðar að vænta.
Hvernig Finnar bregðast við þeaau
er ekki gott að aegja. Að vísu er
kunnugt af varnarakjali finaka land-
dagains til Zarains, að Finnar líta
avo á, að lög þeási geti ekki gilt,
nema þeir aamþykki þau ajálfir. En
það atoðar lítið, því að Rúasar virða
alt alíkt að vettugi. Yerkföllog því-
umlegt geta heldur enga verulega
þýðingu Haft, því að Rúsaar hafa
nógum mönnum á að skipa, og það
mundi aðeina leiða til þeas, að Rúsa-
ar þyrptust inn í Finnland.
Fiunar eru því í aorglegum vanda
ataddir, og er það einna aorglegaat,
að þeir mega að nokkru leyti ajálf-
um aér um kenna.
Það sem heíir felt þá, er að þeir
hafa verið varnarlaus þjóð. Hefðu
þeir haft her, mundu Rúasar hafa
hugsað aig betur um áður en þeir
hefðu innlimað þá, þótt ekki væri
nema koatnaðarins vegna. Og Stoly-
pin notaði það sem aðaláatæðu fyrir
innlimuninni að undanþága Finnlands
frá herakyldu og herkostnaði væri
til tjóna fyrir ríkið.
Að sumu leyti hafa Finnar haft
gott af því að vera lausir við hern-
aðarakyldu. Þeir hafa getað lagt
því meira fé fram til alþýðumentun-
ar og uppeldis, svo að fullyrða má,
að þar atandi þeir meðal, frematu
þjóða heimsins. Og þrátt fyrir það
eru akattar hvergi svo lágir aem á
Fiunlandi, tæpar 33 krónur á mann.
En á vorum tímum er það ekki
nóg. Hnelinn, þjóðarþrótturinn er
þyngstur á metunum.
Finski herinn — þessi her sem
áður barðist avo frækilega fyrir ajálf-
stæði landains — var leystur upp
1809 um leið og Finnar urðu sjálf-
stætt atórhertogadæmi. Það var á
dögum Alexandera I. Hann var góð-
viljaður Finnum, gáfaður maður, al-
inn upp í áhrtfum upplýaingaratefnu
frönaku heimspekinnar. Meðal drauma
hana og atjórnartilrauna var sú, að
leggja niður vopnaburð og koma á
alþjóðadómatól, er skæri úr ágrein-
ingarmálum þjóðanna.
Hann gerði þá nokkurskonar til-
raun með Finnland, og Finnar vóru
þeas fúsir.
Nú hefir það orðið þeim að fóta-
kefli. Hervarnarþjóðirnar líta smá-
um angum á þær þjóðir, aem ekki
geta varið aig sjálfar — og mannúð-
in og samkendin eru verzlunarvara
eins og alt annað.
Þeaavegna þegja nú allar stór-
þjóðirnar — þegar hin gáfaða og
mentaða finaka þjóð er bæld undir
okið.
' Jónas Guðlaiu/sson.
Skilur haf
hjarta og vör.
Eftir Bjarna Jónsson frá Voiri.
Mötbárur og horfur.
Höfuðmótbárur manna móti stjórn-
málastefnu vorri eru þessar:
I. Svo smárri þjóð er ómáttugt
að standa ein.
Þar til svörum vér: Nú höfum
vér engan styrk neinstaðar að. Hins-
vegar hefir vanans afl bundið við-
skifti vor á óeðlilegum vegum. Þess
vegna má snúa viðbárunni við og
segja: Svo smárri ' þjóð er það
ófæra að knýta viðskifti sín við land,
sem framleiðir ekki vörurnar og'get-
ur því eigi verið annað en hundraðs-
gjalds-æta. Hún verður að vera
fullfrjáls og annast sjálf utanríkis-
mál sín. Hún getur eigi fengið full-
an þroska fyrr en hún starfar, á eig-
in ábyrgð, fyrr en hún má þakka
sjálfri sér höpp sín og hefir engum
öðrum um óhöpp sín að kenna. Þá
fyrst getum vér vænst þess að ná
þeirri karlmensku og þroska, sem
er afl þeirra hluta, sem gera skal.
II. Stórveldi nokkurt mundigleypa
Island, t. d. England. Sú er önnur
mótbáran.
Þessa mótbáru mætti ræða, ef
stefna vor væri skilnaður, en hún á
ekki við þá málavexti sem nú eru,
þvi að Danmörk gerir oss eigi minna
gagn með áliti sínu en nú, þótt rér
séum sambandsríki hennar.
IH. En það vill Danmörk eigi
gera. Hún mun banna konungi sín-
um að vera konungur Islands. Sú
er hin þriðja.
Þá kveða Danir upp úr með skiln-
aðinn. Þvi að vér höfum lagarétt
og sögurétt til konungssambands.
IV. Ónýtisrök — hér er margra
alda venja. Sú er hin fjórða.
Smáþjóðir mega eigi játa slik rök
rétt, því að þá mundu þær slá úr
sjálfs sín hendi sitt eina vopn. Venja
getur eigi svift neinn sjálfsögðustu
mannréttindum. Og jafnvel þótt
sagan væri oss andstæð, þá höfum
vér þó eðlisréttinn og um hann verð-
ur ekki þrætt.
V. En „meiri máttur“ spyr eigi
um rök, segja menn þá, en hann
hefir Danmörk.
En þetta siðasta er satt. En fram-
ferði Danmerkur hefir hingað til ver-
ið mannúðlegt i samanburði við
framferði annara þjóða, þar sem
líkt hefir staðið á. Þess vegna er
full ástæða lil að vænta þess, að
Danir haldi svo fram stefnunni, eink-
um fyrir þá sök að þeir hafa einsk-
is í að missa en mikið að vinna.
Þótt ísland fengi fullan rétt sinn i
konungssambandi við Dani, þá mundu
þeir einskis annars í missa, en drott-
invaldskendar þeirrar er nú hafa
þeir. En ef Danmörk færir nú sið-
fræðina inn i stjórnmálin, þá verða
Danir forgönguþjóð og hljóta í fyrsta
lagi heiður og viðurkenningu fyrir
göfugmannlegt verk. Því að viður-
kenna munu menn það hjá öðrum,
þótt þeir vilji eigi sjálfir vinna verk-
ið. I annan stað mundu þeir vinna
fulla vináttu Islendinga og þar með
máttuleik til þess að halda áfram
viðskiftum við oss, en þau hafa að
öðrum kosti litið við að styðjast.
Vér erum þess fullvissir að slík
aðferð væri hyggilegust og auk þess
i fullu samræmi við hugarfar dönsku
þjóðarinnar. Vér væntum þvi þess,
að ríkisþingið danska muni eigi að-
eins taka frumvarp Alþingis fyrir,
heldur einnig samþykkja það. En
ef danskir stjórnmálamenn mót von
fara aðra leið, þá munum vér skjóta
máli til danskra kjósenda. Þar eig-
um vér vísan sigur, því að Danir
eiga svo létt verk að setja sig í vor
spor. Hugsanlegt er að vér eigum
fyrir höndum langa baráttu við ráða-
menn og valdamenn Dana áður en
málið nær til þjóðarinnar.
Þess vegna er það að hyggju nú-
verandi meiri hluta lífsnauðsyn fyrir
Islendinga að verða og vera sam-
mála. Mótbárur þær, er nú taldi
eg, eru alþektar afturgöngur úr allra
þjóða sjálfstæðisbaráttu, því að ótíma-
bær ótti freistar hér sem jafnan að
stöðva allar góðar og drengilegar
hreyfingar. Þessvegna mun sam-
hygð Dana, Norðmanna og Svía
verða Islendingum mikilsverð sið-
ferðisleg stoð. Og þótt núlifandi
kynslóð hafi eigi sérstaklega til þess
unnið af þessum þjóðum, þá hafa
þó forfeður vorir gert það, því að
rekja má til fornrita vorra alla þjóð-
ernisviðreisn Norðurlanda.
Eg óttast enga mótbáru, þeirra
sem fram hafa verið fluttar móti
þeirri stjórnmálastefnu heima, sem
eg fylgi, þ. e. stefnu landvarnar-
manna. Stefnuskrá þeirra er: Kon-
ungssamband lægsta stig sjálfstæðis,
sem Islendinngar geti viðurkent. Eg
óttast þær ekki sakir þess, að eg
hefi tröllatrú á mannúð dönsku
þjóðarinnar.
En þótt alt yrði oss mótsnúið, þá
veit eg, að íslendingar munu halda
áfram baráttunni, drengilega og að
þinglögum, en fast og þéttan. Því að
sjálfstæðisþráin er runnin þeim í
merg og bein og er lífsskilyrði þjóð-
erni voru*.
V. kapítuli.
Þá er Bjarni hafði lokið máli sínu
og tók að sýna skuggamyndir frá
Islandi, þá var fyrst landið sjálft.
Þá stóð allur þingheimur upp og
söng við raust kvæði Muncks um
ísland: „Yderst mod norden der
lyser en ö.“ Hét Bjarni því að
flytja Islendingum þessar vinakveðj-
ur. Hann fór síðan víða um Noreg
og var hvarvetna vel fagnað. Síðan
hélt hann til Svíþjóðar. Kom hann
í þeirri ferð til Uppsala, þar sem
*Hér endar fyrirlesturínn.
Ragnar Lundborg býr, sá er mest
og bezt hefir ritað um réttindi Is-
lands erlendra manna á síðustu ár-
um. Gerði hann veizlu í móti
Bjarna og konu hans. Sátu þá
veizlu þrír tugir manna. Mælti
Lundborg fyrir minni íslands og
sendimanns þess. Fórust honum vel
orð og vingjarnlega. ÞaWiaði Bjarni
fyrir íslands hönd og kvað það sér
gleði og ættjörð sinni gagn, er svo
skörulega væri fagnað sendimanni
hennar. Haiði hann hinar beztu
viðtökur í Svíþjóð þar er hann fór.
Þaðan hélt hann svo til Danmerkur
á leið til Ítalíu. En þangað fór
hann í verzlunarerindum.
VI. kapítuli.
Það bar til tíðinda, er Bjarni var
í Miinchen á suðurleið, að hann
fékk fregnir um það frá Danmörku,
að árás hefði verið gerð á hann
á ríkisþingi Dana og bornar
þungar sakir á hann út af fyrirlestri
þeim, er hann hélt í ungmennatélag-
inu í Osló og prentaður er hér að
framan. Var sú fregn harla kynleg,
því að erfitt mun nokkrum mót-
stöðumanni verða að haga orðum
sínum hæversklegar en þar er gert.
En þá kastar þó tólfunum, er þessi
árás er lesin. Schack sjóliðsforingi
hélt svo látandi ræðu á ríkisþingi
Dana hinn 5. nóvember 1909: „Nú
hefir um nokkra daga verið talað
um stórmál vor heima fyrir. En
við breyting bráir af mönnum og
vil ea því stefna nokkru norðar. Eg
ætla um stund að fást við 25. grein-
ina, aitgjöld til íslands. Áður en eg
greiði þessum fjárveitingum atkvæði
mitt, vil eg biðja stjórnina um upp-
lýsingar um, hversu ástatt er á ís-
landi.
Síðan Alþingi lslendinga samþykti
í vetur lög um sambandið milli
íslands og Danmerkur hefir verið
hljótt um Islandsmálið hér neðra.
En málavextir á Islandi gefa þó ekki
ástæðu til þess. Mér var það gleði
að tslendingar samþyktu þessi lög.
Þó þótti mér ekki vænt um lögin,
þvert á móti, þau eru mjög kröfu-
frek. Eg gladdist af því, að nefnd-
artillögurnar urðu að engu þar með,
en annars var hætt við að þær
hefði gengið fram. Nefndartillögurn-
ar eru nefnilega að minni hyggju að
þvi er til ríkisréttar og stjórnmála kem-
ur vanvirða fyrir Danmörk og skað-
legar að því, er atvinnu og verzlun
snertir.
Sé nú leitað orsakanna til þessar-
ar sorglegu niðurstöðu — eg kalla
niðurstöðu nefndarsamninganna sorg-
lega — þá skal eg láta því óneitað,
að það hafi verið fyrir þá sök að
dönsku nefndarrnennirnir, auðvitað
ágætir menn með bezta vilja — það
vóru beztu menn ríkisins — höfðu
enga þekking á íslands málum,
hvorki á verzlun þess, landsmálum
né landsháttum, atvinnu né atvinnu-
málum þar efra, á geðblæ né ásig-
komulagi þjóðarinnar. Andspænis
þeim sat ílokkur ungra duglegra
íslendinga, eg segi „ungra“ í sam-
burði við nefndarmennina (dönsku?)
sem til hálfs voru milli sjötugs og
áttræðs — ungir menn með nákvæma
þekkingu á sínu landi og með þeim