Heimskringla - 21.07.1887, Blaðsíða 2

„Heimsirinila”
kernur út (að forfallalausu) á lirerjuin
fimmtudegi.
Skrifstofa og rrentsmiðja:
16 Jaines St. W........ ..Winnipeg, Man.
Útgefendur : Prentfjelag Heimskringlu.
BlaSit! kostiir : einn árgangur í‘2,00;
hálfur árgang r $1.25; og um 3 mánutii
75 cents. Borgist fyrirfram.
Smá auglýsingar kosta: fyrir 1 pl.
um 1 mánuð $2,00, um 3 mánufil $5,00,
um 6 mánuði $0,00, um 12 mánuKi
$15,00.
Þakkarávorp, grafminningar og eptir-
mseli kosta 10 cents smáleturslinan.
Auglýsingar, sem standii í blaSinu
skemmri tíma en mánuð. kosta: 10 cents
línan í fyrsta skipti, og 5 cents í annaS
og priSja skipti,
Auglýsingar standa í blaSinu, pang-
aS til skipaS er aS taka pœr burtu,
nerna samiS sje um vissan tíma fyrir
fram.
Allar auglýsingar, sem birtast eiga
i nœsta blaSi, verSa aS vera komnar til
ritstjórnarinnar fyrir kl. 4 e. m. á laugar-
dögum.
Shrifstofa bla'Ssins verSur opin alla
virka daga frá kl. 11 til kl. 12 f. h. og
frá kl. 1 til ki. 2 e. h. nema á miSviku-
dögum.
ASsendum, nafnlausum ritgerðum
verður enginn gaumur gefinn.
LAGAlKVAliÐANIR VIÐVÍKJANDI
FRJETTABLÖÐUM.
1. Hver maSur, sem tekur reglulega
móti blaSi frá pósthtísinu, stendur í á-
byrgS fyrir borguninni. hvort sem hans
nafn eSa annars er skrifaS utan á blaSiS,
og hvort sem hann er áskrifandi eSa
ekki.
2. Ef einhver segir blaSinu upp,
verSur hann aS borga allt, sem hann
skuldar fyrir þaS; annars getur títgef-
andinn haldiS áfram aS senda honum
blaSiS, þangaS til hann hefur borgaS
alit, og títgefandinn á heimting á borg-
un fyrir allt, sem hann hefur sent, hvort
sem hinn hefur tekiS blöSin af pósthiis-
inu eSa ekki.
3. pegar mál koma upp tít al' blaSa-
kaupum, má höfSa máliS á peim staS,
sem blaSiS er gefiS tít á, hvaS langt
burtu sem heimili áskrifandans er.
4. Dómstólarnir hafa úrskurSaS, aS
paS aS neita aS taka móti frjettablöSum
eSa timaritum frá pósthúsinu, eSa flytja
burt og spyrja ekki eptir þeirn, meðan
pau eru óborguS, sje tilraun til svika
(prima faeie of intentional fraud).
ffvað getur kirkju/jelagifi gert
til afi mennta Menskan almenning.
* ' *
Eins ojr getii) var uin í 27.
Iilaði uHeiinskringlu” butlu fulltrfi-
ar safnaðanna á kirkjufjelagsfunil-
inum síðasta Islendinguin á fund til
Jiess að ræða um Jietta mál. Um
ræðurnar byrjuðu firiðjudagskveldið
21. júní og Jieim var lialdið áfram
á timtudagskveldið 23. júní. For-
seti kirkjufjelagsins, sjera Jdn
lljarnason, stýrði umræðunum. Hús-
ið var troðfullt af áheyrendurn bæði
kvöldin, og fólk hlustaði á ræðum-
ar með mestu athygli. Vjer setjum
hjer útdrátt úr umræðunum, eins og
lofað var í siðasta blaði.
Ólqfur ólafwon.: Kirkjufje-
lagið getur gert stórmikið, til þess
að efla andlega menntun íslendinga
í Vesturheimi, og það er ætlunar-
verk J>ess, að vinna að þvi. Ilíkið
annast í þessu landi andlega inennt-
lin unglinga, aðra en trúarbragða-
rnenntun, en reynslan sýnir. að
inenntun sú, sem J>að gefur þeirn,
•er ónóg. Sunnudagaskólar kirkju-
fjelags vors ættu að takast á hendur
að kenna uiiglingum auk kristinna
fræða, vísinda greinir, sem geta
menntað og betrað [>á og lypt huga
Jieirra upp. Kirkjan á að breiða út
vængi sína, safna undir J>á ungling-
unum og auðga andlegan styrk
Jieirra. Til þess að sunnudagaskól-
arnir geti þokað biirnuin, ungling-
um’og jafnvel fullorðnum áfram og
upji á við, juirf að breyta fyrir-
komulagi þeirra og stefnu. Dað
]>arf að útvega hæfa kennara og
•róðar bækur; og þessar bækur
þurfa kennararnir að lesa með nem-
endunum, svo þeir læri að lesa
góðar bækur sjer til sannra nota.
Vísindalegar bækur og fræðibækur
þurfa að komast að sunnudagaskól-
unum jafnhliða trúarbragða kenn-
ingunni.
Einar Hjörleifsaon ljet í ljósi
ánægju sína yfir þvf, að kirkjufje-
lagið hefði vakið máls á J>essu;
hann skoðaði það sem byrjun frá
kirkjufjelagsins hendi til að rýmka
um sig, til að vinna með fleirí
mönnuin og hafa áhrif á fleiri menn
til góðs, en það gæti með kristin
dómskeniiingunni einni saman* *. Við
víkjandi kennslu almennra fræða í
sunnudagaskólum, áleit hann að hún
mundi vafalaust geta orðiðtil gagns,
svo frainarlega sein hægt væri að
koma lienni við, og frjálslega væri
að henni farið. Hann vildi sje
staklega ininnast á lestrarfjelög og
bókasöfn; og hann taldl öldungis
víst að J>au mundu koinast á, þvf
það væri óhugsandi, að menn ent
ust til að vera svona bókalausir
um aldur og æfi. En svo kæmi
spursmálið um, hverjar bækur ætti
að velja á [>au söfn. Þar sem þæ
bæknr mundu verða meginhluti þess
sem almenningur læsi, og þar sem
fátæktin væri öðrum megin, en bóka
grúinn hinum megin, þá væri það
auðsætt, að þetta væri ein sú þýð
ingarmesta hlið á menntunarspurs
málinu. Viðvíkjandi því, hverjar
fræðigreinir ætti að leggja mesta
áherzlu á í vali þess konar bóka
hjelt hann fram mannkynssögu og
skáldskap; ímannkynssögunni kæmi
skýrast fram reynsla inannkynsins,
og skáldskapurinn væri, að undan
teknum trúarbrögðunum, bezt fall
inn til að konia mannúðarhugmynd
unum inn í Tnenn, eins og líka
engin grein mannlegrar hugsunar
kæmist jafnvel að þvf að skýra fyr
ir inönnum mannlega sál. En þá
væri að velja sögubækur og skáld
skaparrit. Ræðum. bentiá að heim
spekingurinn Comte hefði valið fyr
irmyndarbókasafn handa þeim mönn
um, sem aðhylltust hans heimsspeki
legu lífsskoðun, og á þess háttar
væri full þörf, ef menn ættu ekki
alveg að villast í bókmenntunum
Ef kirkjufjelagið vildi hvetja menn
til að lesa, þá yrði það jafnframt
að gefa almenningi einhverja hug-
mynd um, hvaða bækur hann ætti
að lesa, því það er nóg til af bók-
um, sem gera menn vitlausari í stað
þess að gera menn vitrari. Við-
víkjandi skáldritum vildi ræðumað
ur sjerstaklega benda á þá höfunda,
sem allur hinn menntaði heimur
hefði viðurkennt sem mestu meist-*
ara. Almenniiiíri væri -allt af talin
trú um, að hann gæti ekki skilið
þessar bækur; það væri ein sú skað-
legasta hjátrú, sem liægt væri að
koma inn í menn. Helztu menn
að útrýma þessari skoðun, ef Jieir
reytidu J>að, því þeim tryði almenn
ingur bezt. En færu menn að gera
sjer það að reglu, að lesa beztu
bækurnar, [>á yrðu menn lika að
gera sjer það að reglu, að lesa [>ær
öðruvlsi en menn almennt lesa bæk-
Þá gætu helztu menn kirkju-
fjelagsins líka leiðbeint. Og gæti
kirkjufjelagið á unnið þetta tvennt:
fengið menn til að velja sjer bæk-
ur með einhverju viti, og fengið
menn til að lesa Jiær vel, J>á ætti
J>að líka skilið virðing allra húgs-
andi manna, livort sern þeir væru
J>ví að öðru leyti sammála eða ekki.
tSjera 'Friðrik Bergmann lýsti
ínægju sinni yfir þvf, hvernig mál-
inti hefði þegar verið tekið af þeim
sein talaðhefðu; tókfrain, að kirkju
fjelagið, jirestur þess og kennarar
ættu mikið og h&leitt verk fyrir
höndum við [>að, að mennta lands-
menn vora og hefja þá til andlegs
atgervis. Prestamir eiga ekki að
eins að kenna kristindóm, heldur
einnig annan þann fróðleik, sem
rnaðurinn [>arf að nema, til þess
hann* geti orðið góður og ínikill
maður. Ræðum. fór nokkrum orð-
um um það, hvernig hann vissi til
*) og þar sem kirkjufjelagið væri paö
langsterkasta fjelag meðal íslendinga
vestan hafs, pá væri auðvitað, að pað
| gæti liaft mikil áhrif, og hlyti að liafa
inikil áhrif.
að skólarnir væru hörmulega Van-
ræktir af Islendingum. Erindsrek-
ar kirkjufjelagsins, sem nú eru hjer
ættu að stuðla að því af alefli, að
fslendingar noti sem allra bezt þá
skóla, sem þeir geta náð til hjer í
landinu. Landar vorir ættu auk
þess að ganga í fjelög, til þess að
mennta sjálfa sig, t. d. ineð því, að
sjá um að fróðlegir og góðir fyrir-
lestrar verði haldnir, og að andleg
samvinna aukist og eflist meðal þeirra.
Allt þess háttar gæti kirkjufjelagið
stutt margvislega og að mjög mikl-
um mun.
Sigtrgggar .Tónasson áleit að
einmitt kirkjufjelagið ætti að taka
as sjer menntainál íslendinga hjer
vestra. Það væri hið lang-sterkasta
íslenzkt fjelag í heinisálfu þessari,
eins og sæist af því, að það nú sendi
26 fulitrúa á fund, sem þýddi það,
að í fjelaginu hlytu að vera nálægt
3000 niaiins. Hann áleit að það
væru að eins tveir vegir opnir til
að hafa nokkur veruleg og varanleg
áhrif á menntun íslendinga hjer;
annar væri sá að halda úti vísinda-
legu tímariti, svipaðs efnis og hin
frægTi mennta-rit á enskri tungu t.
d. „Fortnightly Revew”, uAtlantic
Monthly”, Ilarpers ritin o. s. frv. T>6
fyrirlestrar væru góðir og gagnlegir
[>á hefðu slík rit varanlegri álirif á
menntun manna, enda næðu þau til
fleiri manna en fyrirlestrar. Hinn
vegurinn og aðal vegurinn væri, að
koma á fót íslenzkum lærðtim skóla
hjer í Winnipeg; liinir ensku lærðu
skólar hjer væru ónógir, því í þá
vantaði alveg íslenzkar og norrænar
bókmenntir. Ef hið íslenzka kirkju
fjelag kæmi á fót slikum slyila, fet-
aði það að eins í fótspor annara
kirkjufjelaga hjer í Norðvestrinu;
þau hefðu komið á fót þeim helztu
lærðu skólum, sem hjer væru; þess
ir skólar nytu nú styrks úr fylkis-
sjóði og engin ástæða væri til að
neita íslenzkum skóla um hið sama.
Nemendur yrðu aðborga fyrir sig á
enskuin lærðum skólum, og [>að væri
ekki verra að borga á Islenzkmn
skóla. t>essu skóla ináli hefði áður
verið hreift, en hingað til hefði
mannfæðar og fátæktar vegna ekk-
ert verið gjört. En nú áleit hann
tíma kominn til að gefa málinu al-
varlegan gaum, og vonaði að þegar
kirkjuþingið næst kæmi saman í
Winnipeg yrði málið svo komið á
veg, að hyrningarsteinn húsnæðis
hins íslenzka lærða skóla yrði þá
lagður.
iSjera Jón Bjarnason:
Eitthvert sterkasta afl vorrar
aldar almenninofi til menntunar eru
blöð og tímarit. Með þeiin er unnt
að ná til allra, sem annars eru læsir,
iíii lieztu blöð, sem til
>ví tungumáli, er menn geta
kirkjufjelagsins gætu mikið gert til °S Þau hafa fran' -yfir bækur;
hversu góðar sem eru Jið brennandi
spursmálum hins yfirstandandi tíma
er þar stöðugt haldið áfram. Án
tímarita er eigi unnt að fylgja með
tímanum. Vil ekki að J>au tvö tíina
rit, sein út koma nú á meðal íslend-
nga hjer í landi, hætti að vera það
sem þau eru. Kirkjulegt og kristi-
legt tímarit verðum vjer að hafa, og
eg vil engu öðru blanda þar inn í
Sameiningin”. Blað fyrir almenn-
ar frjettir og pólitísk mál (eins og
tiHeimskringla” á að vera) er og al-
veg ómissandi. En vjerþurfum þar
fyrir utan eitt tíinarit niánaðarrit
eða árs fjórðungsrit—til að gefa
fóiki voru leiðandi ritgjörðir út af
merkilegustu framfaramálum nútíð-
arinnar. Slíku tímariti ættum vjer
að koma á fót hið fyrsta, og kirkju-
íjelag vort gæti gjört mikið til þess
að tryggja tilveru þess, J>ó það eigi
legði beinlínis fje fram til að kosta
>að.—En svo er að fá fólk til að
lesa blöð og tímarit, og lesa J>au
með nokkru viti. Eins og stendur
hættir almenningi við að lesa helzt
í blöðunum hið ómerkilegasta, og
>etta gildir eigi síður J>á, sem lesið
geta blöð á ensku og dönsku (norsku),
heldur en hina, er að eins geta lesið
íslenzk blöð. Leiðandi ritgjörðir
um alvarleg efni lesa margir aldrei;
en það sem J>eir lesa helzt, er hinn
sundurlausi frjettasamtíningur, um
slys, manndráp, ^skandala’ sögur o.
frv. Og í stað þess að kaupa
og lesa landsins eða heiinsins beztu
blöð takamenii vanaleoablaðskekkl-
O
ana, seni út koma næzt þeim, hversu
óinerkilegir sem þeirkunna að vera.
Það þarf að fá J>á, er ensk blöð geta
lesið, til að útvega sjer einhver
helztu og beztu stórborgablöðin. Og
má sjerstaklega benda á hina merki-
legu útgáfu af u London Times".
Að lesa ljeleg blöð eða blöð
tneð illri stefnu er að sínu leyti eins
háskalegt eins og að lesa Ijelegar
eða illar bækur. Sumir góðir en
þröngsýnir menn af vorri J>jóð liafa
óbeit á blöðum, þeir vita, sem er,
að heilmikið af blaðasæg j>eim, er
breiddur er út tneðal almennings,
er ómerkilegt og illt, og fyrirlíta
svo alla blaða tiliteratúrina”. En
slíkt dugir ekki. Menn kenni fólki
voru að velja sjer góð og uppbyggi-
leg blöð,
eru, á
lesið, og menn kenni almenningi
að lesa bliiðin öðru vísi en þau opt-
ast eru lesin nú, að inenn læri að
veiða rjómann ofan af því, sam
blöðin hafa frain að bera.—En því
gleymi menn ekki, að eigi íslenzkt
tímarit að geta ]>róazt hjer hjá oss,
J>á mega menn ekki, til að spara
sjer útgjöld, halda þau í fjelags-
skaji, fleiri menn imi eitt exemplar,
[>ví mannfæðin iijá oss er enn svo
mikil, að ekkert tímarit ber sig,
nema nær því hvert fullorðið maniis
barn kaupi það.
Jón Jidtus áleit að fátæktar
vegna mundi hepjtílegast að fvrir-
lestrar yrðu haldnir í söfnuðunum,
og að kirkjufjelagið stuðlaði að
því. Fyrirlestrarnir, sem jirestam-
ir liafa haldið, hafa gert meira gagn
en skýringar þeirra á biflíunni. Hann
áleit að nýtt rít ætti ekki að fara
að gefast út, [>ar á móti ætti að
auka svo , Saiiieiiiininina”, að fleira
gæti komist þar að, en það, sem að
eins snerti trúarbrögð. .lafnframt
ætti að fá fasta menn, auk ritstjór-
ans, til þess að rita í blaðið. Bóka-
söfn ættu að vera að ininnsta kosti f
tvenrnii SToöiini meðal Islendinga.
Ræðum. áleit þó ekki óhugsandi að
ungmenni kynnu að koma að vetr
arlagi, og (lvelja um tíma J>ar, sem
bókasöfnin væru, til þess að fá færi
á að hagnýta sjer J>au.
ÞorlAkur Jónsson talaði hm
sunnudagaskóla, og inælti fastlega
fram ineð J>eim. Hann sýndi fram á
í langri ræðu, hvað fáfræðin og hjá
trúin hefði verið mikil á Islandi, og
lagði fast að kirkjufjelaginn að sjá
sem mest og bezt um menntun ung-
meniianna.
Sigurbjörn StefAnsson sagðist
ekki hafa trú á að sunnudagaskólar
gætu orðið að miklum notum sem
inenntastnfnanir, kvaðst ekki bera
það traust til kirkjuniiar, að hún
mundi vera svo frjálslvud, að inn-
leiða á [>á nokkuð það, seni sönu
menntun mundi fólgin í. í sam-
bandi við bendingar E. H. um bóka-
söfn, og að almennt skyldi lögð
mest stund á sögu og skáldskap,
sagði hann : Því ekki hafa náttúru-
visindin með ” ? sjerstaklega að því
leyti, sem þau gætu orðið siðferði
inaima til ujipbyggingar. Dau væru
auðvitað örðug viðfangs, en mögu-
legt mundi J>ó að rita um þau svo,
að skiljanlegt yrði. Fyrirlestrar,
einsogsra. F. B. hafði bentá, mundu
verðagagnlegir þeim, sem á [>á gætu
hlýtt, en það yrðu jafnan fáir, sem
gætu hlýtt á sama manninn.—Gagn-
legt væri að tala um fleira en yfir-
láttúrlega hluti. Hann áleit að
prestar ættu að læra vísindi (mann-
fræði), til J>ess að þeir gætu lagt
grundvöllinn til ujijibyggingar mann-
fjelagsins. Þá fyrst verðskuldi þeir
tiltrú ; þá fyrst eru ]>eir verðir laun-
anna. Dar sem S. J. hjeldi því frain,
ah íslendingar ættu að stofna lærðau
skóla, og það lielzt undir stjórn
kirkjunnar, þá væri það tómur barna-
skajiur, að tala um [>að, á meðan
allt vantaði til alls í efnalegu tilliti.
Slík hugmynd væri að niinnsta kosti
langt of snemmbær, og inundi frem-
ur hindra en greiða fyrir framföruni
kirkjufjelagsins. Þar sem sra. .1. B.
og .1. J. hefðu mælt mest með góð-
um blöðum og tlmaritum, þá að-
hylltist ræðum. þeirra hugsun helzt,
því að leiðandi blöð og tímarit væru
ódýrust og öflugustu leiðtogar lýðs-
ins. Það mundi því vera það mesta
og bezta, sem kyrkjufjelagið gæti
gert til að efla menntun íslendinga
hjer vestra að koma upp góðu tíma-
riti svo framarlega sem kirkjufjelag-
ið hefði það sjálfstraust, að J>að þætt-
ist eiga nokkurn leiðandi anda innan
vebanda sinna.
Sra. F. Bergmunn lænti á að
söfnuðirnir ættn að fá mann til að
halda skóla vissa tíma að árinu, og
sagðist vera E. H. samþykkur í j)ví,
að sem undirstöðu undir J>á kennslu
ætti að hafa mannkynssögu og skáld-
skap. Ekki svo að skilja sein hann
væri hræddur við náttúruvísindin,
eða vildi amast við J>eim. En ætti
sú þekking að verða að nokkru gagni,
þá þyrfti J>ann ógna tíma og enda
kostnað til að ná henni, að það væri
óhugsandi að almenningur manna
gæti orðið hennar aðnjðtandi, eptir
því sem enn stæði á. Viðvíkjandi
æðri skóla meðal íslendinga, þá væri
J>að rangt gert, að draga úr ]>eirri
hugmynd, þó djarfleg væri. Deir
menn, sein hjeldu djarflegum hug-
myndum fram, ættu miklu fremur
J>akkir skilið, og [>að yrðu þær, sem
þokuðu oss áfram, en ekki smámuna-
semin og Iiræðslan við það, sem
einhverjum örðugleikuni’er bundið.
Auk þessara tóku þeir herrar
Eiríkur H. Bergman, og Fr. B.
Anderson J>átt í umræðunum, en þá
var o^lið svo áliðið, að inntakið úr
ræðum [>eirra var ekki skrifað upp.
Radfliralmmiiip.
[Ititstjórnin dbyrgist ekki nieiniugar
f'ier, er frnm koma í „röddum almenn-
ings”.]
Winnipeg, 11. júlí 1887.
Herra ritstjóri uHeimskringlu” !
Þjer hafið tekið í blað vðar,
dags. 30. f. m. alllanga grein ejitir
tíigurbjorn stefanssoii, sem vel ættí
við að kalla har/nagrAt, þvf höf-
undurinn virðist gráta af harmi yf-
ir J>ví, hvað íslendingar í Winni-
peg í lieild sinni og meðlimir ís-
lendingafjelagsins sjerstaklega sjeti
heimskir og þýlyndir, heimskir, þar
þeir þykist vera frjálsir, af því þeir
tgeti hlaupið sinn í hverja áttina’,
þýlvndir, af því þeir láti leiða sig
á klafa o. s. frv. Að öðru leyti
gengur greinin út á að sýna, hve
ófrjálsleg sje grundvallarlög íslend-
ingafjelagsins, og hve mikla harð-
stjórn forseti þess við hatí á fundtim.
Hvað það snertir, er Sigurb.
beini«t að mjer sem forseta, liggur
mjer í Ijettu rúmi, og jeg hefi eng-
um neina fjelaginu reikning af því
að stauda, en ]>ar sein fjelaginu og
limum þess er niðrað og verið að
reyita að gera J>»ð, lög [>ess og
stjórn ískyggilegt I augum almenn-
ings, úlít jeg skyldu mína að taka
til máls, þar enginn annar gerir það,
og vona jeg J'jer takið llnur ]>ess-
ar í næsta nr. blaðs yðar.
Svo hver og einn geti sjálfur
dæmt um, hvort grundvallarlög ís-
lendingafjelagsins eru ófrjálsleg eða
ekki, sendi jeg yður samrit af þeim
eins og þau voru sam[>ykkt af fje-
lagslimum og löggilt af Manitoba-
stjórninni, og vona jeg þjer einn-
ig birtið J>au í blaði yðar í næsta
nr. í þessu sambandi skal jeg geta
þess, að allir fjelagsmenn, sem á
fundi voru greiddu atkvæði með
lögunum að undanskilduin Sigurb.
Stefánssyni, sem gekk af fundi í
fólsku sinni, J>ar enginn vildi sinna
heimskuþvættingi hansum að lögin
væru óhafandi. Enn fremur skal
jeg benda á, að grundvallarlögin
eru að öllu leyti sniðin eptir því fyr-
irkonnilagj, sem á sjer stað með til-
liti til lögbundinna fjelaga, hver-
vetna í hinu enska ríki. Það eru
vissar ákvarðanir í lagaboði því,
sem lög fjelagsins eru löggilt und-
ir, sem ekki var hægt að komast
út yfir, nema með sjerstðku laga-
boði frá J>ingi, en fjelagsmönnuni
sýndist, að fjelagið gæti unnið ætl-
unarverk sitt undir þessum löguin