Heimskringla - 08.11.1888, Page 2

„HeimUmiila,"
An
Icelandic Newspaper.
PUBI.ISHBD
eveiy lnursday, at
IIeimskrinoi.a Norse Publishino
ÍIOUSK
AT
36 Lombard St........Winnipeg, Man.
Frimann B. Anderson & Co.
PlUNTERS * PUBLISHERS.
T;m
Subscription (postage prepaid)
One year..........................$2,00
6 months.......................... 1,25
3 months............................ 75
Payable in advance.
Sample copies mailed frbe to any
address, on application.
Kemur dt (að forfallalausu) á hverj
um flmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiöja:
35 Lombard St.........Winnipeg, Man.
Blaðiö kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánuöi
75 cents. Borgist fyrirfram.
LEIÐRJETTING. í 43. tbl. „Hkr.”
S. bls. 1. dlk. 4. málsgr. 18. 1., menntun,
lefe: faenthtvm', sömu bls. 3. dlk. 2. málsgr.
reynir, les: nennir.
ÞJÓDMENNINGAR-
FJE LAGS-FUNDUR.
Meðlimir hins írlemka Þjóðmenning-
arfjeeAigs eru beðnir að mæta næsta mánu
dagskvöld kl. 8 í húsi ísl.fjel.
Vjer höfum optar enn einu
sinni æskt J>ess að kaupendur, sam
ekki hafa enn J>á bor^jað blaðið
JTeirmkringlu, • vildu f/reiða and-
virði J>ess setn fyrst. Hjer 1 landi
er ekki hin sama siðvenja og á ís-
landi, að útsölumenn standi í ábyrgð
fyrir andvirði blaðanna, heldur að
hver kaupandi borgi blað sitt fyrir-
fram, enda senda hinar stærri prent
smiðjur hjer í landi öðrum blöð sín
ekki. Reynslan hefur sýnt, að sú að-
ferð er heppilegust, J>ví bæði er
J>að, að skuldakröfur eru aldrei
skemmtilegar, en opt ógreiðar; og
lika hitt við, að hún er fyrirhafnar-
og kostnaðarminnst.
Eigi að síður höfum vjer fylgt
peirri venju að umlíða um borgun
blaðsins, J>ví vjer bárum J>að traust
til manna, að J>eir, sem skrifuðu
sig fyrir blaðinu, mundu ekki draga
að borga, f>ar til í ótíma væri kom-
ið.
Flestuin er kunnugt að J>að er
ekki gjört af engu að gefa út blað,
pó ekki sje stærra en Ifkr. og að
fæstir íslendingar gætu einir staðið
J>ann kostnað til lengdar. Enn
fremur, ef menn almennt finna pörf
á að hafa blað, og gefa í skyn að
}>eir vilji styðja stofnun J>ess, J>á
eiga J>eir að gjöra }>að, ekki einung
is í orði, heldur einnig í verki. Því
J>ótt nú sje um 10000 íslendingar í
Ameríku, J>á munu vart ineir enn
3000 fullorðnir, og J>ar af er varla
að búast við að meir en helmingur
eða um 1500 kaupi, sem gjörir að
eins $3000 um árið, ef allir borguðu
skilvíslega. Dað er pví auðsætt að
blaða útgáfa er ekki peningavegur
og ekki er líklegt að neinn gjöri
J>að í gróða- eða upphefðarskyni-
um hvorugt er að tala. En menn
halda blöð til að útbreiða J>ekking
og efla almenna framför. t>að er al
menningur, sem viðheldur blöðun
um eða fellir J>au. Blaðamenn eru
vinnumenn almennings, og nema
vinna J>eirra sje borguð, hljóta störf
f>eirra að hætta.
Dað virðist annars sem sumir gjöri
sjer ekki mjög ljósa grein fyrir
pvi hve gagnlegar blaðstofnanir
eru, og hvílík áhrif J>au hafa á hugs-
unarhátt manna, menntir og fram—
för yfir höfuð, ella mundu menn
almennt lesa meir og lesa betur og
fiuna sjer skyldara að viðhalda
J>eim.
Vjer efumst ekki um að marg-
ir hafi vilja á að viðhalda blaða-
stofnun pessari, enda hefur almenn-
ingur yfir höfuð sýnt velvild sína,
og kunnum vjer mönnum f>ar
f>ökk fyrir. En J>ví, miður, verðum
vjer að játa, að menn hafa ekki
borgað blaðið eins greiðlega og
vjer bjuggumst við; meiri hluti
kaupenda hefur enn ekki borgað, og
nú komið nærri árslokum. Samt
hafa nokkrir borgað, og sumir í
byrjun ársins; og pess iná geta, að
hinir ensku kaupendur hnfa, allir
horgab fyrirfram, sumir til tveggja
ára. Ef íslendingar fylgdu peirri
regiu að horga fyrirfram, yrðu
blaðstofnanir þeirra langlífari en
hingað til hefur verið, og blöð
J>eirra betri.
Detta seinlœti með að borga
get.urað nokkru leyti verið oss sjálf-
um að kenna, af J>ví vjer höfum
ekki getað fengið af oss að ganga
stranglega eptir borguninni. Ekki
getur það verið fátækt meðal
inanna að kenna, og þaðan af síður
illum hv’ötum; heldur mun helzta
orsökin vera vangá eða hugsunar-
leysi.
Vjer berum enn það traust til
iandsmaiina vorra, að þeir virði
blaðstofnun þessa svo mikils að við-
halda henni sæmilega, og vonum að
peir láti vilja sinn á sjást í verkinu.
ALSHERJ ARF.IEL AG
ÍSLENDINGA.
III.
Um fyiirkomulag fjelagsins
þarf hjer ekki að fara mörgum orð-
um, því bæði er það, að stjórnar-
skrá þess yrði að vera samin, á
almennum fulltrúafundi; og líka
hefur hugmynd vor um þetta efni
verið áður sýnd.
Til skýringar þessu máli bend-
um vjer lesendum á lög Djóðmenn
ingarfjelagsins, 11. tbl. Hkr., 2.
árg. í grundvallarlögnm þess eru
eptirfylgjandi atriði fraintekin:
3. gr. Fjelagifi skal vera í tveimmn
deilduin; atvinnudeild, er annistatvinnu-
mál, bókmenntadeild, er annist bók-
menntir. öll smærri fjelög, sem sam-
einast fjelaginu og deíldum þess, skulu
ásamt pví mynda eitt sambandsfjelag.
4. gr. Fjelagið skal hafa eina yfir-
stjórn, forseta, skrifara og fjehirðir, og
varamenn peirra. Og fyrir deildunum
skulu vera stjórnarnefndir: oddviti, skrif
ari og f jehirðir og varainenn þeirra.
5. gr. Aðal-stjórn fjí*lagsins skal hafa
framkvæmdarvald, deildarstjórnirnar lög-
gæzluvald, en fjelagsmenn löggjafarvald.
6. gr. Fjelagið og stjórn pess skulu
linfa umráð yfir öllum aðalmálum, sem
snerta fjelagið í heild sinni, hvort held-
ur þau viðkoma atvinnu, bókmenntum
e15a fjárhag þess; deildirnar skulu ann-
ast öll stnærri mál, er þeim einum viti-
koina, sömuleiðis skulu bandafjelög hafa
umráð yfir sínum eigin málum.
Ennfremur er J>ann;g ákveðið I
lögum deildanna:
LÖG
Bókmenntadeildarinnar.
í stjórnarnefnd deildárinnar
framkvæmdarvald, stjórnarnefndir
deildanna löggæzluvald og fjelags-
inenn löggjafarvald; að allir yfir-
boðara væru kjörnir til starfa sinna,
og yfirstjórn fjelagsins kosin á als-
herjarfulltrúafundi ár hvert; að
allir fjelagsliuiir, konur og karlar,
hefðu sömu rjettindi og frelsi; að
helming inngangseyris væri variðtil
að stofiia íslenzkan lærðaskóla og
bókasafn. Að fjelagið hefði sain-
band við fjeli'ig á íslandi og einnig
við skandinavisk fjelög, til að efla
sannarlegt gagn, einkuin bókmennt-
ir.
Flestir munu viðurkenna að
þörf sje á ahnennari og- fullkomn-
ari fjelagsskap en nú á sjer stað
á meðal vor. Og þó ekki væri
hægt að stofna alsherjarfjelag nú
þegar, þá er vonandi að menn láti
samt ekki hugfallast, því eptir því
sem framlíða stundir og mönnum vex
þekking og þrek, verður fjelags-
skapur fullkomnari og framkvæmd-
in meiri. Vjer getum undir öllum
kringumstæðum haldið þessari hug-
mynd lifandi þar til rjettur tími
er kominn til starfa og menn hafa
bæði viljan og máttinn til að fram-
kvæma. Vjer getuin lagt þann
grundvöll, sem meiri og betri
menn eptirkomandi tíma sjá sjer
skylt og sóma í að byggja ofan á.
Kæmist slíkt alsherjarfjelag á
fót, efldi það ekki að eins samvinnu
og framför á meðal vor hjer í álfu,
heldur gæti það haft samband við
inenntafjelög á íslandi og fjelög
meðal annara m-rðurlandaþjóða, og
pannig aukið samuinnn meðal vor
og frœndpjóba vorra í sarneiginleg-
um málum, einkum peim er að
mennturn lúta.
S V A R 1 I)
2. gr.
skulu vera oddviti, skrifari og fjehirðir.
3. gr. Deíldin skal fylgja lögum fje-
lagsíns, og liefur umráð í þeim málum, er
hána eina varfiar. bó skal hún á liverj-
um fjelagsfundi leggja fram sk}'rslur yfir
framkvæmdir sínar áumliðnum mánuði.
4. gr. 1 stjórnamefnd deildarinnar
skulu vera; oddviti, skrifari eg fjehirSir.
Verk oddvita skal vera að stjórna deildar
fundum og hafa umsjón yfir deiidinni og
verkum hennar. Skrifari skal annast rit
störf, svosem fundargerninga og brjefa-
viðskipti. Fjeliirðir hefur á hendi fjár-
vörzlu og bókvörzlu Meildarinnar, og
skal halda greinilegar skýrslur þar yfir.
LÖG
Atvinnudeildarinnar.
4. gr. í stjórnarnefnd deildarinnar
skal vera oddviti, skrifari og fjehirðir.
Verk oddvita skal vera, að stjórna deild-
arfundum og liafa umsjón yfir verkum
hennar. Skrifari skal annast ritstörf,
fundargerninga og brjefaviðskipti. Fje-
hirKir skal hafa fjárvörziu deildarinnar á
hendi og hulda greinilegar skýrslur þar
yfir.
gr. Deildin skal fylgja lögum fje-
lagsins, en liefur umráð \í þeim málum,
er liana eina varðar, þó skal liún á hverj-
um fjelagsfundl leggja fram skýrslu um
atgerðir sínar áhverjumliðnum mánuði.
Dannig er það þá álit vort:
Að fjelagið ætti að liafa fyrir
stefnu, verndun og viðhald íslenzks
þjóðernis og andlega og verklega
framför meðal vor; að fjelagið hefði
eina yfirstjórn, er rjeði þeim málum
sem suerta fjelagið í heild sinni, og
að hver deild hefði sína stjórnar-
nefnd, og hvert bandafjelag sjálfs-
forræði í sínum eigin málum; að
yfirstjórn fjelagsins hefði æðsta
Það er nú meir en mánuður síðan jeg
ritaði móti brjefi hra. Einars Hjörleifs-
sonar; Það var ekki nema sjálfsögð kurt
eisi við jafn-kurteisan maun og hann er,
atí láta hann í friði um hveitibrauðsdagana
Flestir mundu líka ætla, að ..á þessu
tímabili æfi sinnar væri herra Einar
Hjörieifsson betur upplagður fyrir ann-
að en að standa í ritdeilum; enda hefur
hann sýnt skaferli sitt ijóslega metí því
að láta blaí sitt vera sífullt af—óþverra-
skömmum.
Athugasemdanna i 37. og 38. tölubl.
„Lögb.” Jæt jeg hjer lítið getið, enda
sýna þær einkum bráðlyndi og barna-
skapur höfuudarins. Hann verður
gramur út af þvi að jeg lýsi herra Einar
Hjörleifsson höfund ritdóinsins um
Sálmabókina—„Kritik”! trúi jeg það
sje; þykir jeg óhreinka hendur mínar á
því að snerta við henni. Það má vera
að svo sje, en eigi að siður átti almenn
ingur að vita, liver liöfundur liennar er,
því sje hún til sóma, þá eiga menn atS vita
hverjum heiðurinn ber, en sje hún til
skammar, þá eiga menn að vita hverjir
saklausir eru. Eða vill herra E. H. ekki
kannast við ruglið úr sjer?
Nafnlausa brjefið: „Dyggur verka-
ma'Sur” er að eins nýtt lirútSur á lyga-
kýli ”Lögbergs”,að því ersnertir, að jeg,
staddur í New York í fyrra sumar, hafi
reynt að tæla íslenzka vesturfara frá ats
fara til Canada með ósönnum frásögn
um um land þetta, eða með annari 6-
ráðvendni. Þvért á móti reyndi jeg að
hjálpa þeim innfiytjendum er til borgar
innar komu melSan jeg ilvaldi þar, og
þeim sem til Canada fóru ekki sizt; enda
var þess ekki vanþörf, því þó umboðs-
maður Sigm. GulSmundsson gjörði sitt
ýtrasta með að nrSstafa þeim, þá lá við
að sumir yrðu sendir til íslands aptur.
í seinui tölublöSum hefur „Lögb.”
haldið stöðugt áfram naggi sínu, ekki
einungis um mig, heldur einnig um
blaðið lUinmkringlu, og gefitS í skyn, atS
jeg hafi enn þá ekkert lirakið af óhróðri
sínum, og ögra-JS mjer til andsvars, og
skal jeg nú þats eptir láta.
Srar móti tirjrfi ' K. U.
II.
Þá er nú þar til máls að taka, er áð
ur var frá horfitS, að framburður herra
E. H. í fundarmálinu var sýndur ósann
ur. En úr þvi sá liluti brjefsins reyndist
ósannur, þi. mietti samkvæmt hans rök-
leiðslu aðierð sýna, að allt hitt vœri einn
ig ósatt, þvi að tirúka (hans eigin orð;
„það er allt lijer um bil þessu líkt þegar
að er gáð”. Ekki þarf jeg heldur nauð-
synlega að verja gjörðir mínar, hvorki
fyrir Canadastjórn nje íslendingum,
allra sízt fyrir herra Einari Hjörleifssyni,
því það vill svo vel til, að jeg er engum
þeirra háður, og það er þeirra, sem á-
kæra mig, að sanna mál sitt áður enn
hægt er að áfella mig. Það eina sem jeg
er skyldur um, er, að sporna við út-
breitSslu ósanninda eptir megni, en ber
engaaðra ábyrgtS á áliti manna. Og því
meir sem jeg stoða þetta markverða
brjef hra. E. H. og áburð hans í því,
því betur sannfærist jeg um að það er
naumast svara vert. Því mets dálítilli
fyrirhöfn getur hver sannsýnn og skyn-
samur matSur sjeð, að það er sprottið af
óvild og byggt á ósannindum.
Eigi að sítSur er gagnlegt að skoða
þetta víðfræga brjef hans, því það sýnir
ágætlega hve sanngjarn og menntaður
maður herra E. II. er, hve viturlega
hann hugsar, og hve fagurt hann ritar.
Skal jeg því nú skoða þats, sem eptir er
brjefsins, eins nákvæmlega og mjer
fiunst ástæða til.
En svo lesendur geti sjeð, að jeg
ekki breyti meiningu greinarinnar,
vísa jeg þeim á brjefið sjálft í „Lögb.”
og skal þar að auki endurprenta hjer
helzta kafla brjefsins.
Ilerra E. H. lýkur víð fundarmálitS
með svolátandi orðnm:
„Jeg er fyrir mitt leyti hjartanlega
sannfærður um að mennirnir segi satt, og
eins um það að þeir hafi skilið yður rjett
—þ<> að þjer sjeuð nokkuð torskilinn
stundum—þar sem skilning þeirra ber
svona aðdáanlega saman. Og jeg er þvi
sannfæiðari um það, sem jeg hef meira
en grun um að þetta muni ekki vera í
það eina skipti, sem þjer liafið notað
tækifæri, sem boðizt hafa, til að spilla
fyrir Canada, síðan stjórnin þreyttist á
yður til fuils og fleygtSi yður i sorpið,
eins og hverjum öðrum handónýtum úr-
gangi”.
Hjer fylgir herra E. H. sinni vana-
vegu rökleitSslu-aðferð. Hann reynir að
sýna vitnisburtSinn, sem átti að sanna
hans eigin málstað, metS dylgjum
um að jeg hafi reynt að spilla fyrir Ca-
nada endranær, en með sömu aðferð
mætti sanna að hra. E. H. hefði skrifatS
Blbliuna, af því hann hafi eitt sinn
halditS fyrirlestur um hana, eða atS liann
hefði orkt Ilíóns-kviðu, vegna þess hann
hafl eitt sinn haldið fyrirlestur um skáld
skap, fyrirlestra, þar sem guðfræði og
guðleysingja-bull var soðiS og saltað
saman, þar sem níðskáldum var hœlt,
en stórskáldum niðrað; já, og miklu
fremur, því það er þó satt, að hra. E. II.
hjelt fyrirlestra eins og mörgum er
minnisstætt. En þótt jeg hefði nú reynt
að spillajfyrir Canada á öðrum stað og
tíma, væri þats þá sönnun fyrir því, að
jeg liofði á tilteknum fundi gjört það?
Eða sannar hann að jeg hafi reynt að
spilla fyrir Canada endranær? Alls
ekki. En menn eiga að gleypa við
því, af því hra. E. H. segist hafa ineira
en grun um það, og svo á það að vera
líklegra af því stjórnin hafi fleygt mjerí
sorpitS. Gæti menn núatS, að hra. E. II.
reynir að sanna fundarmálefni sitt með
vitnisburði annara, þann vitnisburts metS
sínu eigin áliti, og það álit með getgát-
um um breytni mína og Canadastjórn;
þ. e.: ats sanna fundarmáliö með sínum
eigin getgátum!
Enn frernur, í stað þess að
lialda sjer við efuið og færa
röksemdir fyrir því, flakkar hann frá
einu til annars, frá fundarmálinu til
breytni minnar endrarnær, og frá henni
til vitiskipta Canadastjórnar og mín; þá
I næstu málsgrein til bókar minnar um
Canada og starfa við innflutningsmál
yfir höfuð, þaðan til orðasafnsins, til
fyrri ritgjörða sinna, öfundar sinnar, ó-
fara minna, skemmtunar sinnar af vit-
leysum mínum, gremju sinnar yfir
þeim, ruusar umálit ísl. á Fróni og til-
raunir þeirra að niðra tslendingura
bjer, skólanám mitt, þekking á mál-
frætsi, bókmenntumsögu, veraldar-
sogu og skáldskap, spádóiua sína,
samvinnu, vMskipti mín og annara, fje-
Iagsskap íslendiuga, „kritik” sína og
áhrif hennar á almenning og mig; hnjóð-
ar í Benedict Gröndal—-því enn stendur
bitinn í Iljörsa. Og svo gaular hann Da
Capo allt upp aptur og spyr, hvað liann
eigi nú að sanna!!
Um það leyti er lesarinn kannske orð-
inn þreyttur á þessum skollaleik
við þats sem átti að sanna og
nennir ekki að elta það. Enda mun
hugsunin vera sú, ef liún er annars
nokkuð annað en höfuðsóttarringl, að
leiða lesarann frá einu til annars svo
fljótt, að hann ekki gæti ósannindanna.
Þannig gefur h. E.II. í skyn, aðí þessari
rollu styðjist hvað vitS annað, að fyrsta
setning sje sönnuð meti annari; önnur
með þeirri þriðju, þriNja með þeirri
fjórðu o. s. frv., ait infinitum. Þannig
byggist fyrsta setning á hinni seinustu í
keðjunni; en vel nð merkjn, seinasta
setningin kemur aldrei, þvi lýgin er
endalaus.
En það vill svo vel til, að þessi
keðja hans er svo úr garði gjörð, að
hverjum almúgainanni er lafhægt að leysa
hana sundur og skoða hlekk fyrir hlekk,
og þá koma ósannindin alsnakin í ljós,
Ekki einasta er þar engin röksemda-
leiðsla, ekki ein einusta setning, er rök-
seind (arguinentum) geti heititi í öllu
brjefinu, heldur rekur hver hugsunar-
villan aðra og hvert hugmyndaskrípið
aunað. Til að sannfærast um þetta þarf
lesarinn að eins ati yfirfara brjefið sjálft.
Hjer að framan hef jeg sýnt, hvern
ig liann fór að sanna fundarmálið; og
vil jeg nú leiða athygli manna að rök-
semdum hans i eptirfylgjandi hluta
brjefsins,
í málsgreininni „Og í tilefni af þessu
skal jeg benda yður á dálítið” o. s. frr....
„ofurlitla ögn”; berhann mjer á brýn að
jeghafi ritað „óstjórnlegt lof” um Canada,
„lifati á því að þykjast vera að vinna ati
innflutningsmálum” goskrifað „skýrslu
til stjórnarinnar”, og þess vegna eigi jeg
ati skammast mín fyrir ati hafa talað á
fundinum, eins og hann segir jeg hafi
talað; með öðrum orðum, jeg á að
skammast mín fyrir einn áburð hans
sökum annara!
í næstu málsgr. fárast hann um ati
jeg hafi gjört lítið ‘ úr ensku-þekkingu
sinni, segir hana minni en mína, vill þó
kenna mjer framburð ensku orðanna:
run og roll, en sýnir þó ekki þeirra
rjetta framburð (sönn, róVt). Þá kemur
ný útlegging yfir orðið Profestional lce-
lander, sem á einkar vel við hann sjálf-
an; þá meira enn hálfur dálkur til að
sanna að hann hali aldrei öfundað mig,
heldur kenni í brjóst um mig, og vitnar
til blaðsins Sun, máli sínu til stuðnings.
En hann segist hafa skemmtun af vitleys-
ummínuin, þá ati sjergremjist þær, vegna
þess sterkur flokkur á íslandi viljl gjöra
íslendingum hjer í Ameríku allt til
skammar. Þar við hnýtir liann meir enn
hálfum öðrum dálki, til að sýna hve
ómenntaður jeg sje, talar um skólanám
mitt og vankunnáttu í íslenzku og mál
fræði yfir höfuð, í bókmenntaBÖgu og
mannkynssögu, og færir því til sönnunar
tvö orts úr frönsku, þriggja skálda nöfn
og eina málsgr., og í hvert skipti hártog
ar eða rangfærir. Á skáldskap minnist
hann einnig, á heimsku og græningja-
skap, spáir síðan um styrjöld, þá uiu
sameining og fjelagskap, þá deilir hann
á almenning fyrir smekklevsi, ræðir um
þörf á „krítik” og hvílík áhrif sín „krítik”
muni hafa á menn yflr höfutS. Lengra
kemst hann ekki, en spyr hróðugur að,
hvernig liann eigi að sanna mál sitt.
öðruvisi en þetta!!
Þannig er þá sönnun hans fyrir því,
er hann áður bar mjer á brýn, viðvíkj-
andi fundinum, störfum mínuin og
stefnu. í stað þess að sanna eitt einasta
atriði, hröklast hann óðara frá því til
annars og setur hverja hugsunarvilluna
ofan í aðra.
Jafnvel hra. E. H. cand. phil. mun
geta sjeð, þegar hann gáir betur að
brjefi sínu, að það er fremur óþægilegt,
vitni gegn því að hann sje gáfaður og
velmenntaður maður. í öllu brjefinu
er ekki ein einasta gallalaus rökleiðsla
(syllogimi); ekkert hærra en hugsunar
laust rugl og afskræmdar hugmyndir,
allstaðar úir og grúir af fals
yrðum í framsetningu og efni (/«/
lacia in dictione et, extra dictionem), t. d. í
málsgreininni: „Og eg er því sannfærð-
ari” o. s. frv., rekur hvert falsyrðitS
annað, svosem: ignoratio elenchi, petitio
principii, non causa pro causa, argument
um ad homi/iem etc. En þatS tœki of
langan tíma ogof mikið rúm að telja upp
allar hugsunarvillumar í brjefi því. Yfir
það heila tekið virðist brjefið einkum
sanna, að^iöf. þess hra. E. H. hafi aldrei
lært, að hugsa skipulega nje rita af TÍti,
þvi brjefið er ein stór vitleysa.
(Niðurlag mest).