Heimskringla - 03.01.1889, Page 2

„Heimskrinila,”
An
Icelandic Newspaper.
PunMSHKD
eveiy lliursday, by
Thb Hkimskkingla Printixg Co.
AT
35 Lombard St......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year...........................$2,00
6 montlis.......................... 1,25
3 nionths............................ 75
Payable in advance.
Sample copies mailed fuee to any
address, on applicatkm.
Kemur út (a5 forfallalausu)á hverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiSja:
35 Lombard St........Winnipeg, Man.
BlaSitS kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuhi
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upslýsingar um verð á auglýsingum
í „Heiinskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk-
um degi frá kl. 9 f. m. til hádegis og frá
kl. 1,30 til 6 e. m.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Heimtkringla Printmg Co.,
3ö Lombard Street, Winnipeg, Man
Fyrir eimi eiista DOLLAR
(reta knupendvr uHeimskringlu”
hjer í landi féngið aukaárgang af
blaðinu til að senda vinum og ætt-
ingjum á íslandi. Vjer sendum
blaðið til íslands sjálfir fyrir þetta
verð, og setjum f>á skilmála einung-
is, að árgangurinn sje að fullu borg
aður fyrirfram.
Þetta biðjum vjer vora heiðr-
uðu viðskiptamenn að taka til greina
Vjer höfum fengið pann fjökla af
spurningum um petta úrýmsum átt
um, að oss vinnst ekki tími til að
svara hverjum einum prívatlega.
Fyrir 4 KRONBR
geta og allir, sem búsettir eru á ís-
landi, fengið blaðið heim til sín frá
upphafi pessa árgangs, án nokktirs
a ukakostuaðar.
Með pví að kaupa aHeims-
kringlu” tryggja peir sjer greini-
legri og áreiðanlegri fregnir af
löndum sínum lijer í landi og af pvl
sem gerist í pessu landi yfir höfuð,
heldur en peir fá i nokkru öðru
frjettablaði. < )g um verðið, einar
4 krðmtr, dregur ósköp fáa.
Kaupið pví aHeimskringlu”,
hið t'rjettafróðaeta og orðflesta blað,
sem út kemur á íslenzkri tungu.
Sendið fáeinar línur á pöstspjaldi
beint á skrifstofu vora, og pjer fáið
blaðið með næsta pósti. Utanáskrift
in er ekki vönd, að eins pessi:
uHeimekringIa"',
Winnipeg, Man.
< 'anat/a.
HKIMSKIiTXGT. I” Jbyrj-
ar pá sitt 1). ár með pessu númeri,
og útgefendurnir efast ekki um, að
hinir mörgu kaupendur hennar fagna
henni eins vel nú og pegar hún
fvrst hóf gönguna. í efualegu til-
liti hefur hún átt örðugt uppdrátt-
ar allt til pessa, eius og lesendum
hennar er ekki að öllu ókunnugt.
()g ef maður tryði, að málsháttur-
inn gainli: Betri er húsbruni en
hvalreki á fyrsta ári” hefði nokkurn
verulegan sanuleik að geyma, pá
væri afsakandi pö menn einnig
trvðu að hún ætti eptir inörg ár ó-
lifuð. Kn hvað sein nú átrúnaði á
sannleikann í málshættinum líður,
pá höfum vier pá von, að hún sje
ennpá langt frá sínu banadægri.
t>á von liyggjum vjer á pví, fyrst
og fremst, að fjárhagur blaðsins er
nú dau frá deoi að batna, og í
öðru lagi á pví, að Heimxkringla
pegar í upphafi ávann sjer alpýðu
hylli. Og peirri alpj'ðuhylli heldur
hún euu og engu síður nú en á hin
um fyrstu mánuðum æfi sinnar.
Útgefendurnir munu og kappkosta
að gera blaðið svo vel úr garði, að
pað framvegis eigi skilið pessa al-
pýðu hylli, og leggja sig fram til
pess að pað geti orðið framhaldandi
á meðan peir hafa umráð pess. Með
samvinnu almennings getur hvort-
tveggja tekist; fjárhagurinn orðið
góður og alpýðuhyllin haklist, og
pá er allt fengíð, sem útheimtist til
pess að blaðið lifi. Og eptir pessari
samvinnu alinennings vonum vjer,
vonurn að kaupendernir vinni sinn
part, sem fólginn er í pví, að peir j
greiði andvirði blaðsins skilvíslega
og I tíma—áður en árgangurinn er
allur kominn út.
Ef vjer sæum oss fært að selja
blaðiðá $1 um árið myndum vjer
ekki hika við pað hið allra minnsta.
En eins og vjer höfðuin getið um
áður sjáum vjer engan möguleika
á pví fyrst um sinn. Það, sem vjer
sjáum pví til fyrirstöðu. er fyrst og
freinst pað, að kaupendafæð ís-
lenzkra blaða í samanburði við
frjettablöð flestra annara pjóðflokka
hjer í landi er fjarska mikil, og verð
ur pað æfinlega. t>að sjá allir, að
pað er hægra að selja pau blöð á
$1 um árið, sem hafa frá 15000 ti!
50000 og jafnvel 100000 kaupendur
heldur en pau blöð, sem að eins
liafa 1000 til 1500 eða 2000 kaup-
endur. Verkið við að koma blað-
inu út er jafnmikið, hvort sem blað-
iö hefur 1500 eða 15000 kaupendur.
Aiikakostnaðurinn við fjölkeyptara
blaðið liggur að eins í pappírnum
og í pví að skjóta blaðinu gegnum
prentvjelina, og sá kostnaður er sem
ekkert í samanburði við annan
kostnað. Ilið annað, sem eins doll-
ars blaði er til fyrirstöðu er pað,
að prentkostnaður hjer er tiltölulega
inikill, prentáhöld eru í háu verði
og kaup peirra sein að prentun
vinna tiltölulega hátt í samanburði
við kaup á íslandi. En prentverk
auk blaðanna verður fyrst fram
eptir lítið hjá íslendingum. Væri
svo og svo mikið um að gera af
öðru og arðsömu prentverki, pá
væri öðru tnáli að gegna, en um
pað er ekki að tala nje verður
fyrst um nokkur ár.
l>egar pað er atliugað að litlu
vikublöðin á íslandi Ut>jóðólfur”
og jísafold”, sem eru tveimur pört-
um minni en „Heimskringla”
°tr uI-ögberg”, kosta 4 krónur uin
árið (er nærri pví jafnast á við $1,
10 I hjerlendum peningum), pá
hlýtur líka hver sein hugsar út í
málið að sjá, að pað er undravert
ef hjer (svo langt^vestur í Ameriku,
par sem allt er svo dýrt), er hægð-
arleikur að gefa út vikublað fyrir
$1 um árið. í Reykjavíkur-blöðun-
uin eru tiltölulega eins miklar aug-
lýsingar eins og í íslenzku blöðun-
uin í Winnipeg, eins rniklar eins og
í Jleimskringlu” að ininnsta kosti.
í prentsmiðjunum i Rvík er meira
prentað af bókum og ýmiskonar
smáritum, heldur en líklega verður
nokkurn tíma i íslenzkum prent-
smiðjum, hvort heldur í Winnipeg
eða annars staðar í Ameriku. Prent-
kostnaðurinn í Rvík mun að öllu
samtöldu lítið meira en einri fjórði
hluti pess sem hann er í Winnipeg.
< )g pað er enginn ástæða til að
ætla að prentsmið jueigendurnir í
Rvík ekki ætli sjer tiltölulega eins
mikinn ágóða af hverju sínu dags-
verki eins og prentsmiðjueigendurn-
ir i Winnipeg ætla sjer af sínu
dagsverki hjer. I>að er pó ekki
sýnilegt að blaðeigendunum í Rvík
finnist peir ætla að verða of ríkir,
pó peir fái 4 kr. eða $1,10 á ári
fyrir vikublöð sín, jafnlítil og pau
pó eru í samanburði við hin tiltölu-
lega litlu íslenzku blöð í Winni-
peg. Ef tnenn nú virða petta fyrir
sjer, atlmga, að blöðin eru mikið
tninni, að prentkostnaður allur er
par mikið tntuni, og að annað prent
verk -tiltölulega eins arðberandi og
menn geta vænt eptir hjer-—er par
inikið meira, pá hljóta inenn að
komast að peirri niðurstöðu, að pað
sje eitthrað almenningi óljóst, sem
veldur pví, að hægt er að selja ís-
lenz.kt vikublað í Winnipeg fyrir
einn dollar um árið. Að gera pað
gengur næst pví er Gröndal segir í
uHeljarslóðarorustu”: að kaupmenn
hafi gefið aleigu sína til pess menn
keyptu að peim!
Yjer gátum pess áður að (lHkr.”
hefði átt örðugt uppdráttar í fjár—
muualegu tilliti allt til pessa. Að
svo hefur verið sýnir ekki einungis
uppihaldið á útkomu hemiar á fyrsta
árinu, heldur einnig miklu fremuf
hin sífelda eigandaskipti á prent-
gmiðjuiini. Sá inaður, sem byrjar
á útgáfu blaðs í peim tilgangi að
gera sjálfum sjer atvinnu af og al-
menningi gagn, selur pað ekki svo
að segja strax, ef fjárhagur pess er
góður, og pað pví síður sem blaðið
hefur almenna hylli kaupendanna.
Að uHeimskringla” liafi alpýðu
hylli, um pað efast víst fáir, sem til
pekkja, og um pað, að eigandaskipti
hafi orðið á henui efast víst engir
af lesendum hennar Af hverju kom
pá pessi slfelda breyting? Kom
hún máske af pví að útgáfa hennar
hefði meiri peninga t för með sjer
en svo, að einn maður vildi eiga pá
alla? Nei, pað verða fráleitt marg
ir, sem pað ætla, enda naumast
hugsandi á pessari gróðans og sjálfs
elskunnar öld, að nokkur rnaður
sje svo mikill manuvinur að hann
kasti frá sjer tækifæri til að verða
flugrlkur. Eða kom hún til af pví
að blaðið væri svo óvinsælt, að pví
bærust uppsagnir á viðskiptum með
hverjum pósti? Nei, enn sem kom
ið er verður 'pað ekki sagt um
Heimskringlu. Ef pað var nú hvor-
ug hin áðurgreindaástæða, pá ligg-
ur líka næst að ætla, að fjárpröng
hafi valdið eigendaskiptunum.
Mönnuin kann að vísu að
pykja ótrúlegt, * að pað hafi verið
fyrir fjárpröng, af pví einstöku
menn hafa sýnt svo lofsverða iðju-
semi í pví, að glósa með einhvern
inikinn stjórnarstyrk, setn uHeims-
kringla” hafi átt að pyggja. Raun-
ar vita pessir menn, að útgefendur
blaðsins hafa ekki fengið svo mikið
sem eins cents styrk frá sambands-
stjórninni eða nokkuri anr.ari stjórn
en pað gerir nú minna tíl. I>að
sýnist vera orðin tizka að ímynda
sjer að allflestir hafi matarást á
stjórninni í pessu landi, sein ef til
vill kemur til af pvi, að til eru
menn, sem mættu liafa matarást á
einstaklingnuin, ef ekki á stjórn.
Lögberg” hefur og endur og
siniiuin stungið pessu að uHeims-
kringlu”. Og í 50.tbl. sínu keiriur
pað enn með pessa stjórnarstyrks-
söffu. Vill með pví sýna, að fyrir
pann styrk ætti oss að veita ljett
að gefa blaðið út fyrir $1 um árið.
.lafnframt getur pað samt pess, að
uppihald hafi orðið á úgáfu uHkr.”,
og segir um pað á pá leið, að ujipi-
hald á útgáfu blaða komi vanalega
ekki af öðru en fjárpröng. Hvar
var pá stjórnarstyrkurinu? Almenn-
ingur eflaust sjer dálitla ósam-
kvæiiini í Jiessu, Jió uLögberg’ at-
hugi |>að ekki. Almenningur ef-
laust veit að það er satt, að uppi-
hald hefur orðið á útgáfu tlIIkr.”,
og hann er líklegur til að trúa pví
einnig, að pað liafi stafað af pen-
ingaskorti, eins og uLögb. ’ segir.
En að almenningur geti sainrýmt
[iá sögu við hina um stjórnarstyrk-
inn, pað er ekki eins vist.
Jú, ef útgefendur tlHkr. 1 fengju
svo og svo mikinn stjórnarstyrk,
mundu peir sjálfsagt geta staðið
sig við að sel^. haua á eiun dollar,
og Jiað er nú sannast að segja ekki
djújit tekið í árinni. Vjer mundum
J>á ef til vi 11 geta staðið við að
selja hana á 50 cents eða minna.
En pað er nú að gera við [>ví sem
er, að vjer fáum engan J>vílíkan
stjórnarstyrk. Það stendur hvorki
stjórn nje stórríkt(?) fjelag á bak
við t Hkr.” til að halda henni út.
hvort setn nokkur vildi eiga hana
eða ekki. l>að eru kaupendurnir
einir og almennir viðskiptamenn, er
auglýsa störf sín og varning sinn í
blaðinu, sein útgefenduruir treysta
á til að lialda l(Hkr. lifandi. Og
á meðan almenningur er ár.ægður
með hana sein frjettablað, á meðan
kaupendur hennar halda áfram að
fjölga eins og peir hafa gert um
síðastl. mánaðartíma, hafa útgef-
endurnir alveg enga ástæðu til að í-
mynda sjer að peir treysti á veika
stoð. Vitanlega getum vjer ekki
sagt að kaupendur tlIlkr.” hafi á
[>essu tímabili fjölgað eins stórkost-
lega og hifa kaupendur (lLögb.”,
að pess eigin sögusögn, enda voru
kaupendur hennar ekki svo fáir áð-
ur, að peir á mánaðar eða 6 vikna
tíina gœtu fjölgað uui J>riðjung.
Kaupenda fjöldi hennar fyrir J>ann
tíina og fjöldi íslendinga í landinu
gera svo mikinn viðauka alveg ó-
mögulegan á jafnstuttum tíma. Eii
sein sagt, vjer eruin í hæsta máta á-
nægðir með fjölgunina ápessumund
an farna mánuði, og með kaupenda
tölu blaðsins yfir höfuð að tala. Og
á [>essu nýbyrjaða ári vonum vjer
staðfastlega eptir að kaujiendur
hennar eigi eptir að fjölga stórum,
vonum að við næstu áramót verði
hún ineðal hinna útbreiddustu
frjettablaða á íslenzku máli. Rit
sfjórn uLögb.” hefur og allra mildi-
legast auglýst, að peir sem vilji
megi kaupa ttHkr.”. Fyrir pessa
einstöku náð erum vjer pakklátir,
og efuinst ekki um, að tilvonandi
kaupendur vorir hafi sömu tilfinu-
ingar, par peir mega nú óhræddir
skrifa sig fyrir blaði voru pessvegna,
að Lögberg” hefur lofað að svipta
pá hvorki fje nje fjöri fyrir!
ÍSLANDS-FRJETTIR.
REYKJAVÍK, 10. nóvember 1888.
FræKslusjóður fátækra ung-
lingaíUeykjavík. 13. p. m. boð-
a!5i alpingismaður Jón Ólafsson til al-
menns borgarafundar hjer i bænum, til
að ræða uin að gera eittlivað annað til
nytsemdar og gagns í minningu um 25
ára ríkisstjórnarafmæli konungsins held-
ur en að uppljóma bæinn meK kertaljós-
um, eins ogbæjarstjórnin hafði sampykkt
Fundurinn var haldinn í Qood-Templara-
luísinu og var efalaust hinn fjölsóttasti
fundur, sem haldinn hefur verið um
langan tíma hjer i bænum, alveg húsfyll-
ir, svo margir, sem staðið gátu inn í hús
inu, liklega nálœgt 500 manns, mest úr
flokki sjómanna og iðnaðarmanna, bæði
karlar og kouur, en margir urðu frá ».ð
hverfa sakir rúmleysis...Fengust á
fundintim loforð fyrir rúinum 3(K) kr.
Var síðan kosin nefnd (Eir. Briem, Guð-
laugur Guðmundsson, sjera Hallgrímur
Sveinsson, Jón Ólafsson og Þorleifur
.Jónsson) til að semja skiiiulagsskrá fyrir
sjóðinn. í dag verður haldinn annar
fundur me5al gefendanna til að sam-
hykkja skipulagsskrána.
23. nóvember.
Þess var getið í síðasta blaði, livað
gerðist á Jfundinum 13. p. m.—Aptur var
fundur haldinn 16. p. m. meðal gefend-
anna til sjóðsins. Alþingisma5ur Jón
Ólafsson var kosinn fundarstjóri, en yflr-
rjettarmálaflutningsmaður Páll Briem
skrifari. Eptir nokkrar umræður var
sampykkt svohljóðandi
„SKIPULÁGSSKRÁ
fyrir Vrteðsluttjóð fíitakr/i unglinga, í ltoik:
1- gr.
Sjóður þessi, sem stofnaður er með
samskotum í minningu um 25 ára rikis-
stjórnarafmæli Hans Ilátignar Kristjáns
konungs hins níunda, skal nefnast
„Frtrðxlusjóðue fdtakra unglinga í lteykja-
rík frd tti. nóc. 1888".
2. gr.
Innstæða sjóðsins skal lög5 í aðal-
deild Söfnunarsjó5s íslands; fjórðungur
vaxtanna skal ávalt lagður við höfuðstól-
inn.
3. gr.
Þeim liluta vaxtanna, er eigi cr lagð-
ur við höfuðstólinn, skal á ári hverju var
ið til fræðslu fátækum unglingum í
Reykjavík innan 15 ára aldurs, samkvæmt
þessari skipulagsskrá.
4. gr.
Stjórn sjóðsins og úthlutun á þeim
vöxtum, er varið skal arlega, er falin
þremmönnum: dómkirkjuprestinum og
tveim mönnum, er kosnir sjeu á liverju
hausti úr flokki iðnaðaimanna og tómt-
húsmanna, og sje hvorugur þeirra bæjar-
l’ulltrúi; þá kj's sóknarnefndin í Reykja-
vík, eða ef söfnuðir eða kirkjufjelög
ver5a lijer fleiri, þá sóknar- eða forstö5u-
nefndir þeirra báðar eða allar.
5. gr.
A5gang að styrk úr sjó5i þessum
eiga börn innan 15 ára aldurs, ef forsjár-
menn þeirra eru löglega heimilisfastir í
Reykjavík, eru fátækir og hafa ekki á
annanhátt orSití iiðnjótundi nauðsynlegs
slyrks til að veita börnunum almenna
unglinga fræðslu, án tillits til þess, livar
börnin e5a forsjárinenn þeirra eiga sveit
festu.
Styrknum skal úthlutaX eptir skrif-
legri beiðni lilutaðeiganda í byrjuu
kennsl utimans á liverju liausti.
6. gr.
Á skipulagsskrá þessari skal leita
konunglegrar staðfestingm”.
Skagatjarðarsýslu, 10. nóv.. .. llelstu
frjettir hjeXan eru, að gnfuskip Knud-
sens Lady Bertlia, strandaði á Sauðár-
krók 23- f. m. með allmiklu af vörum;
talsvert af vörunum náðist óskemmt, eu
allmikið skemmdist, af því, að skipstjór-
inn hleypti sjó inn í skipið, þegar þnð var
komið upp í sand, til þess, að varna því,
að það færi á liliðina. Hinar skemmdu
vörnr voru seldar 0. þ. m. við n,,pboð
og fóru í afarverð, jafnvel þó að þær ept-
ir læknis áliti væru seldar með þeim skíl-
mála, a* þær mrettu að eins notast sem
skepnufóður, svo voru þær skemmdar.
Anuað gufuskip Knudsens lá á liöfninni
í sama mund og sakaði ekki; er vou á því
aptur núna um miVjan mánuðinn, til að
sækja hross og nokkuð af sauíuin, sem
það varð að skilja eptir um daginn. Eru
skepnurnar farnar að lirakast fjarska
mikið, svoað ekki getur hjá því farifí,
að á verslun þessari verði stórskaði, enda
býst enginn við framhaldi hennar. Apt-
ur á móti eru menn farnir að liugsa til
vörupöntunar og fjársölu fyrir eiginn
reikning á líkan liátt og Þingevingar o.
fl.; á að verða fundur því viðvíkjandi 4.
des. á Sauðárkrók”.
Ve»tur-8kaptafell»»ýslu, 2. nóv...
„Aðfaranótt 26. f. m. fauk skip, 6 æring-
ur, í Vík og brotnaði i spón, enda var
þann dag og nœsta dag ofsastormur. í
veðri þessu eyðilagðist en að nýju nokk-
uð af Meðallandi af sandfoki. Slýar og
Eystri Lyngar, þar sem prestur okkar
(sjera Jón Straumfjörð) er enn til heimil-
is, sukku í sand, svo að skríða verður út
úr húsdyrunutn, og gluggum verður
ekki uppi haldið, svo að dimmt er ílnís-
um um bjartan dag. Jafnóðum og sand-
urinner moksRur i*rút hrynm lianil nptUr
að, og hvenær sem gustur er, kemur
sama moldviðrið”.
Dýradrði, 2. nóv.... u23. f. m. hleypti
i norðaustankafaldshyl með afspyrnu
veðri. 24. f. m. fóru 2 menn á báti ytir
Arnarfjörí í Mordalinn, a5 flytja fóAur-
lömb prestsins frá Rafnseyri, en á leið -
inni til baka hvolfdi bátnum; drukknaði
annar maðurinn, Bjarni að nafni, vhinu-
maður prestsins, en liinn komst á kjöl
og náðist,-—27. f. m. sneri aftaka veður
Rafnreyrarkirkju af grunnmúrnum, svo
að dyrnar snúa nú í norður, eri kórinti í
suður, en ekkert brotnaði; bátar fuku
sumstaðar og kindur drápust á stöku
sta5”.
(Þjóðólfur).
REYKJAVÍK, 28. nóvember 1888.
Korður-Múlaeýslu (Vopnafirði) 23. okt.
. „Nóttioa milli 9. og 10. þ. m. gekk
bjer í fjarskalegt norðanveður, með
fannkomu, svo fje fenti á stöku stöðum,
reif þök af húsum og heyjum lijer og
hvar. og liátar fuku. Siðan liefir verið
besta tið, allgóður afli þegar gefur að
róa”.
Sihnu ttýslu (Langanesströndum), 24.
„í efnaiegu er hjer hið bágasta ástand,
nýbýli öll komin í eyði og sum lögbýlin,
fólkið hópum saman flúiS til Vestur-
heims”.
Húnamtnseýelu, 23. okt. „Tíðin á-
gæt, haustverslun í betra lagi. ískvggi-
lega !íst mönnnm á versluu Knudseps og
eru hræddir um afl liann þoli ekki það
áfall, sem hann lieflr beði5 í sumar og
liaust. Kostnaður ’úð hestageymslu
hans lieflr sjálfsagt orðið á 2 þúsund kr
Skagafjr.rðarsýsln, 7. nóv. „Tíðin
góð, en gæftir bó stopular til sjávarins,
en afli hefir verið nokkur er gefið hefir.
Vörurnar af gufuskipinu „Lady
Bertlia”. sem strandaði á Sauöárkróki,
voru seldar skemdar við uppboð meS af-
arverði. SkipiS sem er alveg óskemt,
verfiur ekki selt að sinni, Ilitt skip
Knudsens fór lilaðið um 100 hrossum og
um 2000 sauðfjár, og er von á því brá5-
um að sækja fje, er Knudsen á í geymslu
til og frá”.
Barðastrandasýsln (Arnarflrði), 9. nóv.
l(28. f. m. brast á norðangarður og hjelst
nær því viku. Hvassast var veðri5 27.