Heimskringla - 14.03.1889, Blaðsíða 2

..Heimstriuela,”
An
Icelandic Newspaper.
Pf'BLISHED
eveiy l'nursday, by
The Heimskringla Pbinting Co.
AT
35 Lombard St.......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year...........................$2,00
6 months........................... 1,25
3 months............................. 15
Payable in advance.
Sample copies mailed free to any
address, on application.
Kemur út (að forfallalausu) á hverj-
um flmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St.......Winnipeg, Man.
BlaðitS kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuði
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upplýsingarum verð á auglýsingum
í „Heimskriaglu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk
um degi frá kl. 9 f. m. til hádegis og frá
kl. 1,30 til 6 e. m.
(Sp Cndireius og einhverkaupandiblaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn að
senda hina breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
verandi utanáskript.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Heimakringla Printing Oo.,
35 Lornbard Street, Winnipeg, Man
Utan á brjef til blaðsins má og
skrifa 1 stað strætisins:
O. Box 305.
Kaupendur blaðsins geri svo vel að at
huga, að peir sem borga 3. árgang blaðs-
ins að fullu fyrirSl. yfirstandand marz
mdn., fá áraanginn fyrir $1,75.
Á aðal-atriði f>essara greina í
uHkr., um fttfiutninga og um bæn-
arskrána, minntist uLiigb.” ekki, pau
atriðin setn sje, að vjer sjeum mót-
fallnir þessum ofsagangi með að
flæma fólkið vestur um haf, sem nft
er að byrja. Af hverju það kemur
er óvíst. E>ess er f>ó liklega ekki
tilgetandi, að ritst. uLögb.” undir
niðri viðurkenni að Uuppblásturinn’
sje orðinn í ineira lagi, og að hann
vildí gjarnan að hann hefði aldrei
skrifað undii bænarskrána, en sem
jafn heitur maður fyrir málefninu
og hann er hefur f>Ó sjálfsagt
gert? I>að er ástæða til að geta
f>ess til. Það er fullkomin ástæða
til að skanimast sín, þegar menn
eiga að sendast fit til að snapa sam-
an gjafafje handa mans eigin f>jóð.
Hfin er viðurkennd að standa nokk-
uð lágt, f>egar samfjykkt er að f>að
sje nauðsyulegt að safna gjöfum
handa henni, tvisvarsinnum á sama
áratugnurn. t>að er að flestra áliti
ekki svo lítil uiðurlæging fólgin í
þvl fyrir einstaklinginn, að ganga
ftt um götur og torg og biðja bein-
inga. Sje nú svo, hversu miklu
meiri er þáekki niðurlægingin, þeg-
ar hvað eptir annað er beðið að gefa
heilli f>jóð? Ef að ekkert lægi fyr-
ir fólkinn í heilum sveitum eða
sýslum en hungurdauði, og nágrönn-
unutn ofvaxið að hjálpa, f>á vitan-
lega væri ekki um annað að gera
en að biðja erlendar og auðugri
pjóðir að gefa eða lána. Og væri
ástandið þannig, f>á stöndum vjer
við f>að—pó f>að sje Hklega eitt af
p\ í, sem aldrei verður lamið inn í
hauskúpu uLögb.”—, að aðrar f>jóð-
ir eru f>á skyldar að hjálpa án f>ess
um hjálp '»ri l eðið. E>að er sið-
ferðisleg skyldn, hvort heldur er
heillar þjóðar eða einstaklings, að
láta. enga deyja ftr hungri, ef í veg
fyrir f>að verður komið, hvert held-
sá nauðstaddi er ukristinn eða Gyð-
ingur, Tyrki eða heiðingi”, eða jafn
vel ritst. Lögb.” sjálfur. Að f>etta
er af ölluin menntuðum þjóðum
viðurkennt v-ita allir, að undantekn-
uin ritst. uLögb.”. Hann stendur
einn í |>ví, eins og sumu öðru.
Vjer höfum viðurkennt f>að áð-
ur og viðurkennum f>að enn, að f>að
hefur verið og er hart í ári á íslandi,
og oss dettur ekki í hug að nokkur
íslendingur inuni bera á móti að
svo sje. En er ekki hart I ári víðar
en á íslandi, alltaf ar.nan sprettinn ?
Hefur ekki verið fullkomlega hart í
ári á Englandi nfi um nokkur ár, og
víðar um Evrópu, í peim löndum,
sem auðugri eru talin en ísland?
Ef ekki, hvers vegna pá öll verka-
tnannaúpphlaupin, fundahöldin og
áskoranir til stjórnanna um at-
vinnu svo fólkið geti unnið sjer
fyrir brauði? Hefurekki verið nokk-
urn veginn htirt í ári einmitt hjer á
pessum stöðvum, og víðast hvar um
pvera og endilanga Ameríku pessi
síðustu ár, einmitt sömu árin sem
hörðust hafa verið á íslandi, frá pví
árið 1882? E>ví neita sjálfsagt fáir,
sem hjerhafa verið á pessu tímabili.
E>egar heilir hópar af sjálfseignar-
bændum, sitjandi á góðum bfijörð-
um í auðugum löndum, eru ár eptir
ár svo aðprengdir, að nærri liggur
að eignir peirra pá og pegar verði
seldar við hamarshögg, pá er greini-
legt að eitthvað gengur að. E>að
parf pess vegna ekki að draga fram
Island eitt. Það er hvervetna sama
sagan, að pað yrði erfitt að framfleyta
lífi sínu, pegar verzlunardeyfð og
óáran herjar á, ef ekki væru bankar
og aðrar uprívat”-stofnanir, er æfin-
lega eru ffisar á að lána peninga
gegn veði.
íslendingar vitanlega pola pessa
harðæriskafla ver, heldur en menn í
mörgum öðrum löndum, vegnafá—
mennis’og fárra og fátæklegra at-
vinnuvega, svo og vegna pess, að
peningaverzlun er engin í landinu.
Landsjóðurinn er hin eina stofnun,
er lánað getur peninga, en peninga
lagið í honum er sjaldan ýkja pykkt
par sem arðlitlir embættlingar eru
æfinlega við hendina, eins og hræ-
fuglar um æti, til að tína í sinn
sarp hverja ögn er samansafnast.
En prátt fyrir pettaeróvíst að fjöld-
inn heima bfii við mikið prengri
kost svona yfir höfuð að tala, heldur
en menn fit um landsbygðir í öðruin
löndum. Fæði, klæði og húsnæði
bændalýðsins, hvort heldur er í
Ameríku eða öðrum löndum eralveg
ekki framúrskarandi að gæðum yfir
pað heila tekifi. En bændalýfiurinn
í fitlöndum, hjer í landi að minnsta
kosti, leggur á sig mikið meiri
vinnu, en bændur á íslandi almennt
gera og framleiðslan 5 hvaða myiid
sem hfin er, hlýtur pví að verða tals
vertmeiri jafnvel pó bfijarðir beggja
væru jafngóðar. Því rneiri hlýtur
pá munurinn á efnahagnum að verða,
sem meiri er munur á landgæðum,
og pví meiri ástæðan fyrir pann, er
megurri bfijörð byggir, að vinna að
minnsta kosti eins mikið eins og
bóndinn á betri bfijörðinni. Að
koma slíkum kappgirnisanda inn hjá
hinni íslenzku pj ð, að hjálpa
leiguliðunum heima, til að ná rjetti
sínum, svo að til einhvers sje fyrir
pá að vinna, að hjálpa peim til að
pokast uáfram og upp á við”, en
ekki að draga pá aptur á bak og nið
urenn dýpraí vanmættis-foraðið, pað
ætti að vera ljfift skylduverk hvers
ærlegs manns. Að vinna að pvf er
lfka drengilegra heldur en að út-
hrópa sína eigin pjóð sem allslausa,
ósjálfbjarga auiningja, sem ekki geti
haldið lífi nema stórpjóðirnar hlaupi
nfi til og gefi fitvöldum óskabörnum
uíslendingafjelagsins í Manitoba”
atvinnu við að flytja hana af landi
burt,. Heiður pjóðarinnar ætti að
vera hverjum einasta íslendingi of
kær til pess að vilja heyra pau um-
mæli, að hfin haldi áfram að vera
til, að eins fyrir molana sem hrjóta
af allsnægta borði annara pjóða.
Ef pessir fyrirhuguðu sendi-
mer.n til Evrópu hefðu verið kjörnir
til að safna saman fje í pvf augna-
iniði að hjálpa áfrarn sjálsforræðis-
máli Islendinga, og á pann hátt
stuðla að efnalegri framför pjóðar-
innar, eins og írar hjer f landi gera
fyrir sína pjóð, pá hefðum vjer ekki
haft eitt orð að segja á móti fyrir-
tækinu, mikíu fremur viljað hjálpa
pví áfram. En að senda fit menn
til að snapa saman gjafir útumEvr-
ópu, kornhári hjer og grjónahnefa
par, pað getum vjer ekki samþykkt
fyrr en ekki er annars firkostur. Og
ef til pess kemur, er pað œtlan vor,
að eins miklu fje mætti safna hjer í
Ameríku, eins og við er að búast í
Evrópu, og pað án pess að eyða svo
mikið sem einu púsundi dollars í far-
areyrir.
Eins ocr nú er komið sýnist
O J
líka pýðingarlítið fyrir Íslendínga í
Manitoba að vera að pessu bramli.
Kirkjufjelag vort er bfiið að aug-
lýsa pað á tveimur tungumálum, að
aðfarir/>?’eFf>yíerí-fm-kirkjuniiar neyði
pað til að sporna á móti innttutningi
hingað, í pennan liluta landsins. ís-
lendingar, sem hjer eru búsettir,
mega ekki lengur safna að sínu húsi
ættmönnum og vinum af íslandi,
pó peir vildu gera pað. Þeir, sem
að heiman koma, verða framvegis að
gera sjer að góðu að fara pangað, er
kirkjufjelagið ákveður. Þettahefur
pað fjelag auglýst. Ef peir bræður
Jónas, Lárus, próf. Bryce o. fl. sýna
sig líklega til að gera framhaldandi
áhlaup, ætlar pað fjelag að vera til-
bfiið að taka á rás af vígvellinum
undir eins og í fjarlægð liillir undir
fylkingar fjanduiannanna. Það ætl-
ar sjer að eiga fótnrn sínu m fjör að
launa.
Kirkjufjelagið er lang-stærst og
sterkast allta vorra fjelaga hjer vestra,
og ftr pví pað einu sinni ákveður
að takast útflutninga-agents-stöðu á
hendur, pá >ná ganga að pví vísu að
eitthvað gengur undan pví. Og par
sem pessir grefils presbyterlanar eru
eins og mý á mykjuskán um allt
Canadaríki, er auðsætt, að ekki verða
peir bræður, Jónas og Lárus, um-
flfinir, pó farið verði fit fyrir landa-
mæri Manitoba að eins. Það liggur
pví ekki annað fyrir en flýja til
Bandaríkja. Þannig hefur pá kirkju
fjelagið kollvarpað pví fyrirtæki, að
flytja lslendinga til norðvesturlands
ins í Canada.
Um hrakyrði uLögb.” skulum
vjer ekkl verða fjölorðir. Allir, er
hafa aðra skoðun en pað mikla bluð,
eru að pess sögti lygarar, og að auki
vitleysingjar og varmenni o. íl. p.
h. Lögb.” verður aldrei orðfátt,
pegar kemur til að hreyta skarnyrð
um, um pað geta allir lesendur pess
borið. Ritst. pess virðist hafa lagt
sig fram til að læra pesskonar orð-
myndanir fremur öðrum listum, og
ætlar sjer líka að láta lífið verða
framhaldaudi skóla, að pví er pá
fræðigrein snertir, pað sýna hans
vikulegu lexíur. Vjer viðurkenn-
um ffislega, að vjer erum langt frá
jafnokar hans í peirri grein, nje
heldur í pví að rita uwhole-
sa/e”-íslenzku. Það hefur enginn
kostað upp á oss ærnu fje til
að sitja og usigta” á knæpum í
Höfn eða annarstaðar, og pess vegna
naumast sanngjarnt að krefjast pess,
að vjer kunnum að hauga saman
heilum dálkum svo, að par sje ekk-
ort annað en Wholesale-humbug til
uppfyllingur milli hrakyrðanna,—
ekkert nema eintómur hljóinur.
Hvað snertir pá ákæru uLög-
bergs”, að vjer tökum upp eptir
pví, og að ritstjórn uHkr.” sje að
allra dómi svo fátæk af viti, að
hfin sje neydd til að taka pað frá
öðrum, ef hún vilji segja eitthvað af
viti. Við pvi höfum vjer ekki ann-
að að segja en pað, að tíminn
leiðir í ljós hvert svo er. En hitt
megum vjer fullvissa ritstj. uLög-
bergs um, að vjer mundum sízt
allra mar.na vilja taka nokkuð upp
eptir honum. Vjer álítum líka að
pað væri að ganga í geitarhús til
að biðja um ull, ef einhver vildi
sækja vit í „Lögberg”. Það er
annars ekki ný bóla, pó ritst. uLög-
bergs” komi með slíka sakargift.
Það befur sannarlega komið fyrir,
aðheyrst hefur saina veinið, ýmistað
aðrir taki upp eptir sjer, eða honum
brío-slað um, að hann taki upp eptir
öðrum.
Að ritst. uLögbergs” hefur sett
uHkr.” í sama nfimer og Benedict
Gröndal er sannarlega pakklætis-
vert. Það er pað fullkomnasta
vottorð, sem fengist getur fyrir pví,
að uHkr.” sje gott og gagnlegt
blað. Þó Gröndal hafi gert glappa-
skot, pá dyrfist enginn að kalla hann
annað en nýtann og mikinn mann.
Jafn háu stigi og Gröndal nær
ritst. uLögbergs” aldrei, að minnsta
kosti ekki fyrr en geltinn rakki
verður viðurkenndur jafn eröfugt
dýr og Ijón.
FRJETTAKAFliAR
ÚR NÝLEN'DUNU.M.
MILTON, DAK., 4. marz 1880.
Umtalsefni pað, er mjer virðist
sti.nda efst á dagskránni hjá flestum,
bæði bænduui ogöðrum, er peninga-
leysi. Af pví leiðir deyfð í öllum
fjelagsskap og viðskiptum. En
pröng peninganna er eðlileg afleið-
ing af hinni rýru ogskemmdu hveiti-
uppskeru hjer í haust er leið hjá
öllum fjölda bænda. Vinna er par
af leiðandi heldur lítil, og ber einn-
ig venju fremur á óskilum, að pví
er snertir skuldagreiðslu.—Fáeinir
íslendingar hjer í byggðinni hafa
brugðið sjer norður yfir landamær-
in og gleymt að borga skuldir sín-
ar áður en peirfóru.—Nokkrir merk-
ir menn eru nú að selja jarðir sínar
hjer og hafa við orð að fara eitthvað
burtu, til að leita lukkunnar í ein-
hverju öðru nýju bygðarlagi, lík-
lega Canada-megin landamæranna.
—Heilsufar manna er yfir höfuðgott,
pó hafa smákvillar verið að stinga
sjer niður í stöku stöðum, einkuin
mislingar, hálsbólga og hlaupa-bóla,
en engir nafnkendir hafa dáið Svo
heyrzt hafi.—Skemtifundir hafa ver-
ið með fæsta móti í vetur, og flestir
peirra er hafðir hafa verið, voru und-
ir forgöngu kvennfjelaganna.
Renni maður huoanum yfir
stærra svæði í Pembina og Cavalier
Countíum, heldur en pað, sem ísl.
nýlendan liggur í (hún er öll innan
takmarka pessara tveggja hjeraða),
mun óhætt að fullyrða, að íslending
ar standa fullt svo vel að tiltölu
sem aðrir íbfiar hjeraðanna. Þetta
10—12 mílna breið belti, með fram
og í Pembina-hæðunum, frá Garðar
norður og norðaustur, allt til Pem-
bina, sýnist að jafnaði eins og bet-
ur lagað fyrir margbreyttan, farsæl-
ann framtíðarbúnað, ef vel er áhald-
ið, heldur en sljetturnar fyrir aust-
an og vestan. Þeir, sem stunda
margbreyttan bfinað, hafa mörgu að
rriiðla peim, er á sljettunum búa, og
sem eingöngu stunda hveitirækt, svo
sem, heyi, nautgripum og sauðfje,
eldivið o. s frv., auk pess, sem
peir sjálfir byrgja sín eigin heimili.
Að vísu færir petta ekki— sízt hin-
um fátækari—bændum jafnmikla
peninga upphæð í senn, eins og
hveitið gerir, pegar pað lánast vel,
en pað verða pó ekki svo litlir pen-
ingar, pegar saman keinur. En
pessi bfinaðaraðferð gerir lífið á
margan hátt pægilegra og bóndann
sjálfstæðari.
Fleiri mætti hjer telja landplág-
ur en frostið síðastl. haust, pó pær
sjeu pess eðlis, að engum ætti að
vera of vaxið að varast pær, Meðal
peirra má telja hestaprangarana frá
Minnesota. Þeir fara um byggðina
á hverju sumri, eins og logi yfir ak-
ur, og selja hesta, sem ekki eru all-
ir eins góðir og peir eru sagðir, fyr-
ir afarhátt verð—frá $400—500
hesta-parið—, með mörgum fagur-
yrðum um umlíðun á borguninni,
pó pví að eins, að peir fái marg.
faldan pant og hátt afgjald. Geti
menn einhverra hluta vegna ekki
staðið í skilum á ákveðnum gjald-
degi kveður við annan tón hjá
hestakaupmanninum. Allt, sem í
panti stendur, er pá selt hæstbjóð-
anda, sem optast er hestaprangarinn
sjálfur, eða hans agentar, og setn
optast fá eignirnar fyrir hálfvirði
eða minna. Eigandinn stendur pá
eptir allslaus og neyðist til að byrja
á nýjan leik. Það er ótrfilegt hvað
margir hafa orðið til að renna á
petta svikaagn, prátt fyrir fjölda af
ápreifanlegum dæmum, deginum
ljósari, til hvers pað leiðir, ef eitt-
hvað ber fit af. Það er heldur ekki
fitlit fyrir að petta (Ó)lukkuspil sje
á enda hjer. Það munu hafa verið
nær 80 en 20 pörum hesta, er ísl.
einir, og á litlu sviði bygðarinnar,
keyptu upp á pessa skilmála síðast-
liðið vor. Œtluðu peir að borga
mikið í peim í haust er leið með
hveiti sínu, en dæmið kom öðruvísi
út um haustið, heldur en pað var
reiknað uin vorið. E>að pykir mik-
ið sagt, en er ekki að síður satt, að
ótímabær hestakaup hafa fremur
öllu öðru staðið mörgum fyrir prif-
um i bfiskapnum í pessu byggðar-
lagi.
önnur landplágan og átumein-
iðeru bankarnir, sem ekki eiga skil-
ið að heita svo virðulegu nafni,
heldur okurbæli, er sjúga blóð og
merg úr öllum, sem neyðast til að
taka lán hjá peim. Formenn pess-
ara okurstofnana fara í kring og fót-
troða daglega gildandi lög, (er hóta
sektum, ef pau eru brotin), með pví,
ofan á lagarentuna, sem er afar-há
(12 af hndr.), að taka 12—25 af
hverjum $100, pegur lánsfjeð er af-
hent, en skrifa pó í skuldabrjefið
með fullum stöfum hundraðið og
lagarentuna. Tökurn dæmi: Maður
kaupir eitt par hesta fyrir $400, fer
svo á banka og tekur par peninga til
láns til að borga hestana. Til pess
að fá pessa $400 verður hann (auk
pess að setja margfaldan pant) að
skrifa sig fyrir $450 að minnsta
kosti og borga rentur af peim, eða,
ef bankinn tekur ársrenturnar líka
fyrirfram, fær lántakandinn máske
$400, en verður pá að skrifa sig
fyrir $500, er hann skuldbindur sig
til að borga að ári liðnu. Komist
bændur í pessar okraraklær, hafa
þeir selt fjárráðafrelsi sitt um lengn
eða skemmti tíma, og purfa meira
en litla inntekt til að rjetta við.
En furðulegast af öllu er það, að
svo margir skoða petta okur sem
sjálfsagðan hlut, er ekki geti verið
öðruvísi, pað sjeu sainningar, sem
engin lög nái yfir. En til hvers eru
pá lögin_ sem banna þetta, ef
samningar, svona fir garði gerðir,
eru gildir og góðir.
Mjer dettur í hug nýfeldur dómur,
par sem maður er stal tveiinur hæn-
um (50 centa virði) var dæmdur í 2
ára fangelsi. En peir, sem stela pús-
unduin, já hundruðum púsunda doll-
ars árlega á áður sagðan hátt, eru
hafðir í mestu hávegum. uEkki er
virt fyrir öllum eins, pó eitt verk
sje”.
1 af 18.
Ur brjefi frá Hamilton, Dak.,
dags. 5. marz: uTíðin er framúr-
skarandi góð. í grerdag (4. marz)
byrjuðu inargir bændur hjer um-
hverfis að sá hveiti, og er það ó-
munalega snemma. Sleðar voru
brfikaðir að eins tæpar 3 vikur í
síðastl. febrfiarmánuði, og var pó
ekki gott sleðafæri, pvf snjór fjell
aldrei nógur til pess að brautir yrðu
vel sljettar. Svona hefur pessi út-
rennandi vetur verið f pessu bygð-
arlagi”.
Úr brjefi frá Mountain, Dak.,
dags. 6. p. m. uAIlur snjór er nfi
um pað bil upptekinn, og sumir
bændur farnir að herfa akra sína.—
Mislingasóttin hefur stungið sjer
niður hjer umhverfis allvíða um
undanfarinn tfma, og hefur dregið
nokkur börn til bana.
uÚtilegumennina” er búið að
leika á 3 stöðum hjer í byggðinni í
vetur, að Hallson, Mountain og
Garðar, og allstaðar hefur hann
verið heldur vel sóttur.—Bindindis-
fjelagið uLeiðarstjarnar” hefur aug-
lýst, að undir þess forstöðu verði
haldinn grfmudanz hjer að kvöldi
hins 8. p. m. Verður pað hinn
fyrsti grímudanz, er íslendingar í
pessu byggðarlagi hafa haldið.
TownsMp-]&o&m\\srnT fóru hjerfrain
í gærdag. Veður var hið ákjósan-
legasta, hiti og sólskin, enda komu
allir atkvæðisbærir menn á kjör-
staðinn, með fram náske af pví, að
fleiri vildu komast f embættin en
fengu pað. Þessir hlutu kosningu:
Jóhannes Jónasson, oddviti, Bógi
Eyfjörð og B. T. Björnsson, með-
ráðendur, S. Guðmundsson, skrif-
ari, H. Fr. Reykjalín, fjehirðir,
Tómas Halldórsson, virðingamaður,
Fr. Björnsson, friðdómari, og M.
Stefánsson og Th. Thorlákson, lög-
reglupjónar”.
Hvergi fyrir vestan haf, eru eins
margir íslendingar saman safnaðir á
einn stati, eins og hár 5 Winnipeg.