Heimskringla - 05.12.1889, Blaðsíða 2

„Heimstmila,”
An
Icelandic Newspaper.
P-'Bi.rstrED
eveiy 'I nursday, by
Thk Heimskhingla Printing Co.
AT
35 Lombard St.........Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year...........................$2,00
6 months........................... 1,25
3 montlis............................ 15
Payable in advance.
Sample copies mailed khke to any
address, on application.
Kemur át (að forfallalausu)á liverj-
um fimmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St........Winnipeg, Man.
fltaðið kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25; og um 3 mánutii
75 cents. Borgist fyrirfram.
Upplýsingarura verð á auglýsingum
„Heimskringlu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk
um degi (nema laugardögum) frá kl. 9
f. m. til hádegis og frá kl. 1,30 til C e. m.
Á laugardögum frá kl. 9 til 12 liádegi.
wu ndireins og einhverkaupandiblaðs-
ins skiptir um bústað er hann beðinn að
seuda hirui breyttu utanáskript á skrif-
stofu blaðsins og tilgreiua um leið 1yrr-
verandi utanásk ri pt.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Jfeimskringla Printing Co.,
35 Ltmbard Street, Winnipeg, Man . eða
O. Ilox 305.
Kaitpcndum u///r.” I Dakota
kunnoerist hjer með, að hr. Berg-,
sveinn M. Lona hefur umboð frá
prentfjel. uHkr.” til að innkalla <3-
goldið andvirði blaðsins í peirri ný-
lendu og trefa móttökuvottorð fyr-
ir í nafni prentfjel.
Vjervæntum svo góðs af skuldu-
nautum vorum, að peir geri sitt
ýtrasta til að greiða götu umboðs-
manns vors, svo að ferð hans verði
ekki til ónýtis. Hverjum einum er
skuldar oss er og lang.pægilegast að
borga, pegar móttökumaðurinn er á
staðnutn og gefur hverjum einum
lögmætt móttökuvottorð.
Prentfjel. uHkr.”.
Nokkrir bœndur” í Dakota eru
bálvondir yfir pví að uIikr.” skyldi
gefa Asgeiri J. Lfndal tækifæri til
að svara ritstjóra • t[Lögb.”. Þeir
látapaðgreiuilega í ljósi í langri gre'n
í 44. og 45. nr. p. á ítLögl).”, segja
að ttHkr.” ijái honum dálka sfna til
að svívirða og ófrægja heila byggð”
m. m. pvílíku. Þeir eru óskifp reið-
ir, aumingja mennirnir.
En hvnða atriði eru pað nú í
grein Asgeirs í t Hkr.,”semum verð-
ur farið svo sterku orði, að pað sje
heilli bvggð til svívirðíngar? Að
pví er vjer framast sjáum eru pað
ekki nema 3 atriði í hermi, sem pað
orð verður brúkað um, svo framar-
lega, sem peir sjálfir ekki vilja vera
álitnir eins frekju og öfga fullir og
peir álfta Asgeir hafa verið. Iín
pessi 3 atriði eru:
1. Um fjóíhaugana;
2. Uin fátækrastyrkinn;
3. Um strokuinenn úr bygðinni.
Hvað 1. atriðinu viðvíku r, pá
má vel vera að p ir sjeu öfgar hjá
Ásgeiri; um ]>að skulum vjer ekkert
segja. Þeir inenn, sem liafa ritst.
Hkr. á hendi, liafa ekki ferðast um
bgggð íslendinga í Dakota og geta
pu'ekkert uin petta atriði sagt. En
mikið uiá paðvera—og íslendingar
eru pá langt á undan tnörgum hjer-
lendum bændum—, ef hvergi eru
haugar æði nálægt fjósdyrum og
pað ár eptir ár Ef pað reyndist
nú ekki alveg tilhæfulaust að svo
væri, pá er ekki ofhermt í grein Ás-
geirs nema að eins pað, að dæmi sje
j ifnvel til. ,að fjósiri hafi verið færð
úr stað af peirri ástæðu”. Bænd-
urnir segja afdráttarlaust að petta
sje ósatt, og vjer efum ekki að peir
hafi, eins og Ameríkanar segja, haft
nefið f hverju fjósi og hverjum
haug í allri byggðinni um pað bil,
sem peir voru að sækja í sig veðrið
með að rita. Gangi maður pá út
frá pví sem sjálfsögðu, að petta sje
of hermt, en að pað sje líklega pað
eina í pessu atriði greinarinnar, sem
blandað sje öfgum, tínnst pá bænd-
um ekki saint að pað sje nokkuð lft-
ilfjörlegt atriði til að stökkva jafn-
heljarlega upp á nef sjer, eins og
peir gera? Kða pekkja peir ekki
til öfga í riti, pegar mönnum hitnar
sem jafnist á við pessar? Ef peir
inuna ekki eptir pvf, skulum vjer
með vinseind leiða athygli peirra að
grein nokkurri alllangri í ttLögb.”,
sem undirrituð var af uokkrum bænd-
um ónafngreindum í Garðar-byggð
(í Dakota). Setningin í peirri grein,
sem vjer vilduin benda peim á (án
pess pó að ganga f valið) er ofar-
lega í 0. dálki á innsíðu í ltLögb.” í
45. nr. p. á., og er pannig:
ttStefna pess (líeirmkrinylu) er
nú orðin sú, að styrkja mál peirra,
sem vilja ófrægð fólks vors hjer í
landi f öllu”.
Að undanteknu orðinu innan
svigaeru pessi orð öll í nefndri grein.
Álíta nú ekki bændurnir, pegar bet-
ur liggur á peim og pegar pcir
skoða niður í kjölinn, að paó sje allt
að pví eins miklar öfgar í pessari
s’etningu, eins og í setningu Ásgeirs
Aðsvo er hlýtur að ligg'ja opið fyrir
jafn-pennafæruin mönnuin og peir
eru, og pað lilýtur einnig að liggja
opið fyrir peim, að pessi setuing
peirra innibindur miklu meiri og
pyngri meiðyrði en setning Asgeirs?
Og pó kemur oss ekki í hug að fara
að reiðast peim fyrir, heldur látum
vjer sögn peirra pjóta um eyrun,
eins og hver önnur örvita orð.
Hvað hið 2. atriðið snertir, pá
getur pað naumast náð pví nafni að
teljast byggðinni til svívirðingar.
Ásgeir segir ekki að byggðin (p. e.
jörðin) sje svo hrjóstug að memi
geti ekki framfleytt sjer, og pví síð-
ur segir hann íbúa hennar pá slóða
að peir af peim ástæðum parfnist
styrks af opinberu fje. Hann segir
bara að svo margir hafi beðið um
styrk, og á móti peirri tölu er ekki
borið í vottorðunum. Vottorð pessi
eru frá bæði fyrrverandi og núver-
andi Countj/ Commissioner og í peiin
er tala hjálparpurfa alls ekki tiltek-
in—-nema hvað E. H. Berornann til-
O
tekur hana f Garðar-fovmship einu,
sem er minnstur hluti nýlendunnar—
og sögn Ásgeirs pess vegna óhrak-
in enn. Vottarnir segja að eins, að
aðrir piú'gi ekki styrk en peir, sem
elli eða heilsulasleika vegna geti
ekki unnið fyrir sjer, og sem ekki
eigi neina að, er megnugir sjeu að
hjáljia. Ásgeir segir hvergi í grein-
inni í t(Hk.”, að aðrir piggi sveitar—
styrk. Detta atriði getur pví ekki
tali/t byggðinni til svívirðingar eða
ef pað hefur verið pað einu sintii,
pá er pnð svo pann dag f dag, prátt
fyrir stóru greiti bændauna og með-
fy Igjandi vottorð.
t>á er 3. atriðið, um strok manna,
eða leynilegan burtflutning úr bvgð
inni. Dað atriði gefur bændunum
ekki minnstu ástæðu til að verða
vondir. Fyrsf og frernst mun pað
ekki ósatt, að pó nokkrir menii í
peirri byggð hafi flutt paðan, án
pess að opinbera pá fyrirætlan sína
fyrirfram, og svo er hitt, að Asgeir
gerir ekki Dakotamenn frumkvöðla
peirrar hugmyndar, heldur bendir á
að sú hugmynd hafi fyrst rutt sjer
til rúms í Nýja íslandi, á fyrstu ár-
um peirrar byggðar.
Að öllu samtöldu er ekki sýr.i-
legt að í grein Ásgeirs sjeu nokkur
pau atriði, er svfvirði byggðina,
nema ef pað skyldi vera í ofsögn um
stærð fjóshauga. En að gera pað
eitt að ástæðu til að verða svona
vondur af, sýuist æði sinásálarlegt.
Grein pessi frá Asgeiri var yfirveg-
uð áður en henui var ljeð rúm í
blaðiuu, og vjer gátum ekki pá,
fremur en nú, sjeð pær öfgar í
henni, er svívirt gæti eina eða aðra
byggð íslendinga, nema ef pað væri
í peirri áminnstu sögn og sáum pess
vegna enga brýna ástæðu til að
rita gegn henni, pað pví síður sem
greinin var svar til eins manns
gegn ópörfum ónotum. En pað er
satt, að pað eru vandlætingar í
grein Asgeirs, og pó fremur í peirri
grein lians, er birtist í ttLögb.”.
Og sannleikurinn er, að vjer álít-
um ekki Dakotameiin fremur en
aðra íslendinga hjer í landi, svo
fullkomna að peir sjeu upphafuir
yfir aðfiimingHr. Saiinleikurinn er
líka sá, að pað er látiðmikið meira
yfir efnahag manna heldur en að
má. Efni ísl. eins og annarra h jer
veste.r f yngri ríkjunum er meiri í
orði en á borði, í pvf, að vona svo
og svo góðs til framtíðarinnar. Og
vjer álítum að ekkert sje unnið með
pví að flytja aldrei annað en ein-
tómt hrós um nýlendurnar og of-
sagnir um efnahag fbúanna. Dað
er ekkert á tnóti að pað sje gert
fyrstu árin, pegar hver einn gerir
pað máske eins vel í pví skyni að
hughreysta sjálfan sig á frumbýlings-
árunuin, eins og mcð nokkrum öðr-
um tilgangi. En pegar framlíða
stundir, pegar veruleg fótfesta er
fenoin og ýmiskonar stofnanir
komast uj>p, sem fæða af sjer
ýmiskonar almenn málefni, pá er
sannarlega kominn tími til að skoða
ástæður vorar í pessu landi öldung-
is eins og menn skoða ástreðurnar á
íslandi, pað er að segja, eins og
pær bera fyr>r augun í sínuin hvers-
dags búningi. Og sjeu vandlæting
ar nauðsynlegar fyrir bræður \ora á
íslandi, hljóti þær að vera pað öld-
ungis eins fyrir oss sj.ilfa, pó aldrei
nema vjer sjeum búsettir í hinni
framfaramiklu Ameríku.
í greinum Ásgeirs er auðvitað
yfir liöfuð litið á svörtu hliðimi á
búskap Islendinga hjerá landi frein-
ur en á pá björtu, og allt of lítið
gert úr framförum nýbyggjanna.
t>ví pað sjer hver heilvita maður, að
annar eins hópurmanna og hingað er
kominn af íslandi, og hingað kom-
inn með jafnlítil efni og hann er,
hefði, ef hann undir söinu kringum-
stæðuin hefði flutt til Islands frá öðr
um löndum, annaðtveggja verið
koininn ofan í jörðina, mestmegnis
fyrir fóðurskort, eða verið kominn á
sveitina. Annar eins hópur af alls-
lausum innflytjendum á íslandi hefði
ómögulega getað unnið önnur eins
tiltöluleg stórvirki og hann liefur
gert hjer í landi á jafnfáum árum.
Eigi að síður hefur til pessa verið
viðhafður allt of mikill gullhatnra-
sláttur um efnahag manna hjer, og
sem líka var nauðsynlegur fyrst í
stað, á meðan allirstóðu sem maður
svo segir á brauðfótum, og liver
purfti annars hughreystingar við. En
sem sagt, peSs konar glamurer ekki
lengur nauðsynlegt; pað ineira að
segja erekki lengur sæmilegt. öun-
ur eins yiesatWMAÍa-skoðun, eins og
Asgeirs, gerir engu byggðarlagi
minnsta mein, svo fremarlega sem
hún veiður ekki altnenn, og pað er
ekki minnsta hætta á að hún verði
almenn h já ísl. hjer i landi.
Osanninda samsteypu bændanna
uin Hkr., að pví er kirkjumálin
snertir, skulum vjer ekki elta ólar
við að svara. Sú klausa er augsýni-
lega angi af lygavefnum, sem upp
hefur verið festur á öðrum stað, og
sem óvíst er að verði eíns haldgóð-
ur og vefararnir gera ráð fyrir. Vjer
viljum að eins benda pessiuu bænd-
um á, að pað er máske ekki sem
smekklegast að veraí einni andránni
að.jagast út af fjóshaugum og í hinni
út af kirkjumálum, alltí sömu grein-
inni og með fárra lína millibili. Og
svo að bæta gráu ofan á svart, með
pví að segja, að pað standi ttauð-
sjáanlega í sambandi hvað við ann-
að”, áileilur blaðsins ágerðir kirkju-
pings, og flutningur pess á grein,
sem ber bænduin á brýn að peir
hagnýti sjer ekki taðið úr nautum
sínum. I>essi tvö inál eiga allsendis
ekkert sammerkt, livað svo sem
ttnokkrir bændur” segja um pað. Oss
liggur við að segja, að petta smekk-
leysi ttætti að útiloka” pessa bænd-
ur (tfrá pví að geta tekið pátt í uin-
ræðu almennra mála fyrir komandi
tíma”,
BÓKAFREGN.
TlMARIT CM Ul'PELDI
OG MENKTAMÁL. Útgefend-
ur: Jóhanties Sigfússon, Jón Þórar-
insson, ögmundur Sigurðsson, Rvík,
ísafoldar prentsmiðja.
Af pessu riti eru nú útkoinin 2
liejiti—1. og 2. ár. Ilið fyrra hefur
meðferðar ritgerðir C/n Lestur, ejitir
Jón Þórarinsson, Um keni/araskCda
á Einn/andi, ejitir öginund Sigurðs-
son. Iáetn atriði'/m/ meðferð uttg-
barna, ejitir J. Jónassen dr. med.,
Ei/rirlestiir x/m áhrif kennara á
uppeldi barna, eptir Jóhannes Sig-
fússon, Löfjgjöf vm barnauppfrwð■
ing á Islundi, eptir .1. Þ., Skýrsla
um barnaskóla 1SS7—188S, ejitir
J. L>.
í öðru heptinu (öðru ári—út-
komnu síðastl. sumar) er efnið: Um
stafsetning, eptir dr. B. Ólsen,
lJrœðrahúsið i Reutlingen, ejitir J.
Sigfússon, Cin landafrœðis kennslu,
ejitir ö. Sigurðsson, Heilrceði ti.l
barnakennara, stefjamál, eptir G.
Hjaltason, Stotnað tje/ag með ís-
lenzkum kennitrum, Aðal-tundur
hins ’tslenzka ken.narafjelags.
Af skýrslunni um barnaskóla 1887
til 1888 sjest, að pá liafa verið á
öllu íslandi uin 30 barnaskólar, og
pó óvíst að kennsla liafi farið fram
á peim ölluin veturinn næsta á und-
an. Nemenda tala á pessuin skól-
iiin var alls uih 400, eða rúmleiía 15
á hverjinn einum nð jafnaði. Það
sýnist.æði-lttiil hójuir af ölluin uiig-
iiiennum á laudinu, en aðgætandi er,
að pað er minnstur hluti barna, sem
nýtur kennslu á pessum skólum,
heldur njóta pau tilsagnar umferðar-
kennara, sem nú eru að tiðkast svo
heima. Um ujijifræðing fjöldans
væri pví í hæsta máta ranglátt að
dæma eptir neinenda fjölda á pess-
uin 30 skólum. En furðuleg'a lítið
sýuist stjórn landsins leggja af
mörkum við pessa barnaskóla. Af
skýrslunni sjest að 10 skólum af 30
er veittur styrkur úr landssjóði, og
sá styrkur, er Jveir verða aðnjótandi,
er að öllu samlögðu 2,300 kr.
Fyrirlestur dr. Ólsens uin staf-
setning” er einkar fróðlegur og
ætti að lfkindum að aflasjer margra
vina hjer vestra, J>ar sein tækifærin
eru eim pá svo lítilfjörleg til að
læra íslenzkuna málfræðislega.
Helztu breytingarnar, er hann fer
fram á, eru:
ttl. Skrifa allstaðar i, Jvar sem nú
er skrifað y, og í par, sem nú er
skrifað ý.
2. Skrifa alstaðar s Jvar, sein nú
er skrifað z.
3. Skrifa einfaldan, en aldrei
tvöfaldan (tvítekinn) samhljóðanda
á iindan öðrum samhljóðaiida, uema
pví að eins að tvöfaldur samhljóð-
andi heirist glögt í framburði, t.
d. brendi (ekkibrenndi), bigði (ekki
byggði), en aftur á móti fullra, ör-
uggra- (ekki fulra, örugra).
Undantekning: Þegar firriliður í
samsettu oröi endar á tvöfðldum
sainhljóðanda og síðari liður byrjar
á samhljóðanda, skal tvöfalda sam-
hljóðandanii í firri liðnum sam-
kvæmt ujjpruna t. d. mannfall,
fjallgöngur.
4. Skrifa alstaðar f en ekki j) á
undan t, t. d. oft, skifta, keifti (ekki
opt, skipta, keipti)”.
í undangengnum greinum, sem
teknar eru úr fyrirlestrinum, sjá
menn hvernig íslenzkan tekur sig
út, Jiegar y-inu er útbolað.
Rit petta er í heild sinni mjög
fróðlegt fyrir pá, sem hingað til
lands eru komnir, og nauðsynlegt
fyrir alla J)á, er á nokkurn hátt
vilj'a fylgja alpýðumenntasögu
móðurjarðarinnar, menntasögu, er
einmitt nú er að byrja.
Hvort hepti er um og yfir 100
bls, í 8 bl. broti, kostar einungis
35 eents og á ári koma út í mesta
lagi 2 hejiti—til Jvessa að eins—svo
kostnaðarins vegna getur liver mað-
tir sem vi 11 verið með f Jiessu efni.
Prentfjelag ttIlkr.” tekur á
móti áskriftum að ritinu.
■K VENNAFRÆÐA FINN.
Samið hefur Elín Briem. Síðara
hepti. Um klæðnað, pvott, litun,
sauma, prjón m. m., Reykjavík,
Prentsmiðja Sigf. Eymundssonar, um
250 bls, 112 bl. broti. Kostar 75
atira á íslandi, í Ameríku 25 eents.
oíðara hejni pessaparflega kvenna-
rits er skijit 1 8aðalkafla: Uin lojit-
ið, klæðnaðinn, uiii pvott og með-
ferð á fatr.aði, um pvott og hirð-
ing á herbergjum, uin litun, um
fatasaiim, um prjón, og ýmislegt.
Það er um petta hepti tlKvenna-
fræðarans”, ekki síður en hið fyrra,
að margar íslenzkar konur hjer í
landi geta haft stór-mikil not af
pví, að ö11u samanlögðu, líklega
meiri en Jwí fyrra. Sjerstaklega
er Jrað fyrsti kaflinn í Jvessu hejvti:
um loptið, sein inniheldur óefað
mikið nveiri fróðleik, heldur en all-
ur porri kvenna, uppalinna í íslandi,
hefur átt kost á að aíla sjer.
PR.IETTAHK.IEF FUA ÍSLANDI.
Ur Skagaflrði, 14. október 1889.
\ eðiirblíttahefur verið liin inei-ta í allt
sumar og haust, frá júi.ímán, byrjun til
hessadags, að undanteknu allmiklu lireti
um 20. sej)t. Snjóaði pú talsvert sum-
staðar og fylgdi nokkurt frost, en stóð
stuttan tíina.
Grasvöxtur varð í betra lagi bæði á
tvínum og eingjum, og heyvlnna liófzt
með lang-fyrsta móti, almenut í 11. viku
suniars í \ atmdal í 1 í únav«tussvslu í 9.
viku—. AfbragtSs nýting var* á heyjum
víði st hvar, er spurzt liefur. Heyafli
(iíklegayflr li.nd allt) nuin pví með lanar-
nvesta móti.
Almenn heilbrjgði liefur hjálpað
fólki til að uota sjer hina liagfeldn veðr-
áttu. Fátt af nafukunnu fólki dáið.
Fiskatli lijer á SkagaflrSi var í sumar
nokkur eptir aS siáttur byrjaði. Á Eyja-
flrði og Húnaflóa var afli litill og pannig
hefur víðar að frjezt. Nú er fiskafli gótf-
ur bæði á Skagaflrði og Skagaströnd. Há-
karlsafli var góður í sumar og fuglaveiði
við Drangey allmikil í vor.
VöruverS lijer á SkagafirM í kauptíð-
inni í suinar var sem fylgir:
Útlend vara: Rúgur, 100 pd., 8 kr..
bankabygg 100 pd. 12 kr., baunir 100 pd.
10 kr., rúgmjöl 100 pd. 9 kr., hrísgrjón
(hálfgrjón) 100 pd. 12—13 kr., kaffl 1 kr.
til 1,05 pd., kandissykur 38 a. Iljá pönt-
unarfjelögum var verðið talsvert lægra.
Inulend vara: Ull hvít 70 a. pd.. mis-
lít ull 56 a.
Haustmarkaðir á sauðfje hafa veri-f!
með víðtækasta raóti; verfiið varð: á full-
orðnum sauðum 19—20 kr., tvævetrum
18—19 og veturgömlum 15—17 kr. Hinn
mesti fjöldi af sauðfje var í liaust seldur
til útlanda, en fátt af sláturfje til verzl-
ana, enda var verð á sláturfje lágt, kjöt
12—16 a. j)d., mör 25 a. og gærur kr 1,76
til 2,25.
Hrossamarkaðir voru hjer allvíða í
sumar. Verð á peim varlágt frainan af
sumrinu, en hækkaði er á leiö, Almennt
varð verðið: 3 vetra folar 60 kr., en 4—5
vetra gamiir 70—80 kr.
U'm alþiugi hi* siðasta er fátt að segja.
Þingtíðindin og blöðin munu- vera víð-
tækust og rjettorSust uin framkvæmdir
þess. En almennt nmn pað fá lítið lof
fyrir meðferðinaá stjórnarskrárbreyting-
armálinu. Svo sýnist og a* pað hafl unn-
ið þjóð sinni svo vel í haginn að sami
róðurinn verði endurtekinn á næsta
þingi um þetta mál, eins og á þeim v.nd-
angengnu. \ itaskuld er ekki að búast
við öðru en þessli, eins og öllum hin-
uin stærri niálum vorum, rei*i illa af.
Danskurinn heldur enn um endann og
segir iiei, þegar lionum svo sýnist.
Menntamál. Næstl. vetur tór Her-
mann búfræðingur, bústjóri á búnaðar-
skólanum á Ilólum, þess á leitvið Eyfirð-
ingaogÞingeyinga, að þær sýslur gengju
tsanivinnu við Skagflrðinga og Húnvetn-
inga me* aðduga búnaðarskólastofnun-
inni. Máli þessu varvel teki'5 af hlutað-
eigendum, ogmáli* rættá sýslufundum í
Húuavatns og Skagafjarðar sýslum, og
svo sent alþingi, sem átti að innsiglamál-
ið með liáviturleik sínum. Þegar málið
koin þanga'Sleizt ekki öllum eins á það.
Vildu sumir halda ii)i-f sameiningunni,
en þá voru aSrirá móti og var þar frerast-
ur (flokki Þórarinn prestur Böðvarsson í
Görðum, og með járnsleggju tókzt hon-
um að lemja frumvarpi'S í hel. Svoua
öfugt gat þetta þýðingarmikla mál staðið
í höfði þessa meuntamanns. Sameíning-
in er skilyrðið fyrir því, að skólinn kom-
ist í rjett horf, a* hann svari þörfumtím-