Heimskringla - 07.04.1894, Blaðsíða 1

VIII. AR
WINNIPEG, MAN., 7. APRlL 1894.
NR. 14.
Fresturinn lengdur.
ÚtR. Hkr. hata fengið leyfl til að
taka á móti pöntun myndasafnsins til
loka yfirstandandi mánaðar. Peir sem
vilja ná í þetta fallega safn þurfa nú að
gefa sig fram strax, því mánuðurinn
líður fljótt, en lítil von þess að nýr
frestur fáist.
Hýðing Gísla.
Sér ferðamenn flýta’ eftir völlurn,
þeir fara med hlátri og sköUum
hann Gísli fram götuna beina
þar geysar með fjöruga sveina.
Ei fótlipru fákarnir hika,
og foringjans skrautklæði blika ;
þeir látast ei leiðinni kviða,
með látbragði flysjungar ríða.
En dáðleysið dregur af gaman
ef dugur og glens fer ei saman,
og mannskræfur mæta oft föUum
því margt getur dulist í fjöllum.
Og Grettir úr bælinu brunar
í brekkunni grjótskriða dunar,
sem reiðarslag ræðst hann á Gísla
svo rauparinn fær nóg að sýsla.
Af hestunum hraðir þeir stíga
og hræddir sér raða til víga.
en fljótlega faUast þeim hendur
°g finna að ljónið þar stendun.
Hið skjótasta skjálfandi’ af ótta.
þá skrumarinn rennur á flótta ;
því liddan, þó lítil sé hreysti,
á langstígu fæturnar treysti.
En hetjan samt gortarann grípur
hann Gísli til jarðar þá krýpur;
og hrísvöndur húðinni’ af flettir,
þvi handmjúkur ekki var Grettir.
Og bakhlutinn blæs upp og tútnar,
af bólgu og meinsemdum þrútnar;
það fór svo um aftari endann
að aldrei fyr Gisli svo brendi’ ’ann.
Það tjón er, að Grettir er genginn;
ei greitt mun hans jafningi fenginn;
en gorturum gjarnan má svíða
Og Gísla þarf árleg^^ð hýða.
S. 8. ÍSI'ELD.
FRÉTTIR.
DAGBÖK.
Laugaiídaö 81. Mauz.
Dáinn er í Lundúnaborg Baron
James Hannen, 73 ára gamali. Hann
var forseti dómnefndar þeirrar, er
1889— 90 rannsakaði og útkljáði málið
gegn Ch. S. Parnell. Hann var og
einn af dómurunum í Bæringssunds-
málinu síðastl. sumar.
Gull og sUfur er fundið, þó ekki
enn i stórum stíl, umliverfis DevUs
Lake í North-Dakota.
Dáinn er í St. Paul, Minn., Anson
Northup, einn af frumbyggjum Minne-
sota-ríkis, 83 ára gamaU.
Bandaríkjastjórn heflr veitt nær
*18 milj. til vatnsvegabóta á næsta
fjárhagsári. AUs var beðið um ná-
lega §39 milj. til þess.
Bingforseti Crisp í Washington,
bauðst sæti í efrideild þingsins, í stað
Colquitts senators frá Georgia, en hann
hafnaði boðinu. Demokratar vUdu ckki
missa hann úr forseta-sætinu.
Innan skamms er ráðgert að grafa
vatnsleiðsluskurð frá St. Louis River
til Duluth, í því augnamiði að knýja
verkstæðisvélar mcð vatnskrafti. Skurð-
Ur þessi verður alls um 33 mílur á
lenSd og er áætlaður kostnaður um
milj.
AJlrniklar óeirðir eiga sér stað á
Samoa-oyjunum, sem spretta af aðgerð-
um Eandar£].jamannS) Henry Ides, sem
þar settur yfirdómari. Eru allar líkur
til að brieina stjórnin — England,
Bandaríkin 0(a- þýzkaland — megi sker-
ast í lcik og búa fietur um hnútana.
Fregnir fra Hawaii-eyjunum segja
pólitiska útlitið alt breytti Fy
rver- j
andi drotning er sögð sannfærð um
ómöguleik cndurreisnar sinnar til valda,
og' kvað nú vinna að innlimun jeyj-
anna í Bandaríkin, 0g þy er þag um
leið almennur vilji innfæddra eyjabúa.
Drotningin vonast eftir ríflegri þókn-
un frá Bandaríkjastjórn, 0g þag vog-
ur á móti tigninni, sem drotningar-
Uafnið gefur.
79. afmæli Bismarks var haldíð
hátiðlegt í dag, af því afmælisdaginn
r^tta bar í þetta skifti upp á sunnu-
(laKi en karl er stífur með helgihaldi
sunnudagsins.
1 dag gekk í gildi samningut milli
Bandaríkjanna og Newfoundlands á-
hrærandi bögglaflutning með pósti.
Flutningurinn kostar 12 cts. pundið.
Á fyrstu þrem mán. yfirstandandi
árs hafa nær 18,000 íærri innflytjend-
ur komið til New York, en á.sama
tíma í fyrra.
Verzlanahrun í Canada á síðastl.
ársfjórðungi hafa verið talsins 585, og
voru skuldir þeirra samtals 86,515,000.
Á sama tíma í fyrra votu verzlana-
hrunin 526, og skuldirnar þá tæpar
$5 milj.
Ráðanejdið í Ottawa hefir geflð
Ný-íslendingum enn meiri frest til að
taka odda-lotin í nýlendunni sem heim-
ilisréttarlönd.
Manudag 2. Apríl.
Útför Kossuths fór fram í gær.
í likfylgdinni voru um eða yfir 300,000
manns, tók yfir fulla breidd stræt-
anna er hún fór um og var 5 mílna
löng.
Þrír þingmenn Breta, er vænta
eftir að skipa sæti í efri deildinni,
hafa samið frumvarp til laga þess efn-
is, að lávarðar sem eru þingmenn
þegar erfðarétturinn knýr þá í hóp
lávarðanna, megi eftir sem áður halda
sæti í neðrimálstofunni, ef þeim svo
sýnist. Jafnframt rita þeir og undir
nöfnum sínum um þetta mál í út-
hréiddu merku tímariti, og þykir rit-
gerð sú sterk viðurkenning þess, hve
lítið er orðið álit lávarðadeildarinnar.
Segja þeir í greininni,* að sumstaðar
í Austurlöndum sé það siður, að taka
stórglæpamenn af dögum með því að
múra þá inni. Lávarðarnir segja þeir
séu einnig múraðir inni, en glæpa-
mennirnir eystra beri þó betra úr
býtum, því þeirra klefi sé svo þröngur,
að þeir kafni strax, þar sem lávarða-
æfiu öll só eintómt dauðastríð í þeirra
rúmmeiri klofa. Grein þessi heflr vak-
ið almenna eftirtekt, og báðir stór-
flokkarnir pólitisku eru einhuga í því,
að jnði frumvarpið lögleitt, svipti það
lávaröaueildiná ollúm þeim mönnum,
sem nokkur dugur er í.
Ríkisstjórinn í South Carolina heflr
kallað út herinn til að kefja uppreist í
tveimur counties í ríkinu. íbúar þess-
arra tveggja héraða búa til og verzla
með vin i leyfisleysi, og neita að viður-
kcnna vald stjórnarinnar til að hindra
þá, og hafa ráðið nokkrum lögreglu-
þjónum hennar bana.
Lo Caron, njósnarmaður Breta
moðal íra í Ameríku og nafnkunnur
fyrir afskifti sín af Parnell-málinu um
árið, lózt í Lundúnaborg 31. Marz.
Professor Robertson Srnith, yfir-
bókavörður í Cambridge á Englandi er
dáinn, 43 ára gamall. Síðan 1881 var
hann einn af ritstjórum Encyclopedia
Britannica.
Þriðjud. 3. Apríl.
10 000 iðnaðarmenn í Chicago hættu
vinnu og heimta hærra kaup'.
Póstmálastjóri Canada segir að
stjórnin hafl engin ákvæði gert áhrær-
andi niðurfærslu bréfaburðargjaldsins.
Nafn De Lesseps hefir verið strikað
út af nafnaskrá heiðursfylkingarinnar í
Frakklafldi. Panama-málið varð karli
kosthært að öllu leyti.
Fjórir Manitoba-menn útskrifuðust
sem læknar af McGill-háskólanum í
Montreal.
Ontario-fjdkisþingið hefir ákveðið
að skipta Toronto í 4 fylkiskjördæmi.
Hafa verið 3 tií þessa.
Ontario-fylkisstjórnin hefir verið
beðin um styrk til að bj’ggja járnbraut
frá Port Arthur vestur að Skógavatni.
Mibvikudag 4. Apríl.
Uppástunga um að gefa Skotum
löggjafarþing var viðtekin á þingi
Breta í gær með 180 atkv. gegn 170.
Skotlandsraðgjafinn gerði þá athuga-
semd það mál ahrærandi, að stjórnin
gerði ekki meira í þvf máli í þetta
skifti en að fjdgja uppástungu frá
honum sjálfum áður framkomin —
um að skipa standandi nefnd til að
athuga það mál.
Frumvarp tíl gjaldþrota-laga var
lagt fyrir Ottawa-þingið í gær, og er
mjög ólíkt þeim lögum sem nú eru
í gildi. Samkvæmt frumv. geta verzl-
unarmenn engir gerst gjaldþrota ó-
tilkvaddir, en það geta bændr og
menn í öllum öðrum stéttum.
Vínsalar í Ontario hafa aðal-fund
í Toronto í dag, Mæta þar um 1,000
fundarmenn.
Ráðherra akrjrrkjumálanna á Eng-
landi neitaði í gær að verða við á-
skoran nefndar, er bað að lifandi
peningi fluttum til Englands frá Út-
löndum yrði slátrað undireins á lend-
ingarstaðnum.
Maður var tekinn fastr í Toronto
með fulla vasana af fölskum silfur-
peningum. í húsi hans fundust áhöld
til að móta peninga.
Fi.utudag 5. Apríl.
Dynamite-kúlu sprengdu anarkist-
ar í gluggkistu í matsölubúð í París-
arborg í gærkveldi, Þrír menn meidd-
ust.
Kólera er sögð skæð á Póllandi.
“Friðar-her” Coxey’s er nú í Pitts-
burge, Pa., og hafa 30 “hermenn”
verið handteknir, eins og almennir
flækingar.
Herskip frá Portugal er á leiðinni
til Argentínu hl að sækja Brazilíu-
uppreistarforingjana og flytja þá til
Portugal.
Á árunum 1885 til 1893 hafa
Canada menn drepið 115,775 seli í
Bæringssundi og voru skinn þeirra
81.256,497 vii'ði.
Hluthafar í gamla Panama-félag-
inu hafa ákveðið að mynda nýtt fél-
og að ljúka við skurðinn. Þeir sem
á fundi mættu til að ræða ujn þetta
lofuðu 20. milj. franka.
Aftökudegi Prendergasts, morð-
ingjans í Chicago, hefir verið frestað
til 2. Júh næstk.
Föstudag 6. Apríl.
Charles Meunier hinn alræmdi
franski anarkisti var handtekinn í
Liverpool á Englandi í gærkveldi.
Njósnarmenn hafa verið að leita að
honum í 2 ár.
Formenn Man. og Suðaustrbrautar-
fél. eru komnir að austan og segja að
brautin verði bygð undír eins, ef fylk-
isstjórnin vill gera betr en hún bauð um
daginn.
Frumvarp um að lögleiða úrskurð
Bæringssunds-nefndarinnar var sam-
þykt á Washington-þingi í gær. Enn
er það ekki samþykt á þingi Breta, en
verðr gert pessa dagana.
ORÐABELGRINN.
Hugvekja
Út af því sem nafni minn “Annar
Agnostic” sagði í 10. nr. Hkr.
Herra ritstjóri.
Af því nafni minn skýtur því að
mór, að ég sitji rétt hjá úrlausnum hei-
lagrar kyrkju, ætla ég að lofa honum
að heyra stöku atriði xir þeirri ræðu er
ég heyrði þar fýrir nokkru.
Presturinn lagði f.yrst; út af því. að
syndaþungirm hefði verið svo mikill, að
Jesúshefði ekki getað frelsað alla, og
því til stuðnings tók hann söguna um
sáðmanninn. Eftir þessu að dæma
fannst mér ekki séi'leg vissa fj'rir sálu-
hjálþinni jafnvel þótt ég hefði verið bú-
inn að boiga fimm dollara í kyrkjufé-
lagið, eða finnst þér ekki það, nafni ?
En seinna fór hann að ininnast á, hve
miklar þjáningar frelsarinn hefði orðið
að líðá, því liann hefði borið allar ver-
aldarinnar tyndir. * en svo liefir honum
víst ekki dottið í hug, að einhver gæti
hugsað að frelsarinn sem ódauðlegr guð
hefði tæplega tekið mikið út með því að
(ieyja, þá bætti hann við þeirri skýr-
ingu, að hann hefði lagt frá sér guð-
dóminn meðan hann dvaldi hér á jörðu.
Er þetta ekki snildarleg presta-logik ?
Var hann þá ekki maðr ? hugsaði ég,
eða er það líklegt að guð geti 'lagt frá
sér guðdóminn fremur en maðrinn get-
ur hætt að vera maður þótt hann vildi ?
En þessu verður ef til vill svarað á þann
hátt, að guð geti gert alt er liann vilji,
honum só ekkert ómögulegt, því prest-
arnir lialda því alt af fram, að það sem
guði viðkemixr só ekki bundið neinum
reglum, og að allir hans vegir séu í
rauninni óskiljanlegir. En því eru þeir
þá að leitast við að útskýra það er þeir
sjálfir játa, að þeir ekki skilji? Það
þarf heldur ekki lengi að hlusta á þá til
að sannfærast um að svo er. Þegar ég
hugsa um þessa guðdóms kenning eða
holdtekju drottins, sem það er kallað á
tungumáli hinna sannkristnu, þá finnst
mér það svo undur líkt hngmjmdum
Grikkja, er þeir ímjmduðu sér guði sína
ganga í bardaga á jörðunni nær sem
þeir vildu, en þó er þess aldrei getið, að
þeír hafi dáið.
Svo fór presturinn að leggja út af
greininni “mitt ok er sætt og mín bjn-ði
lótt”, og um leið að fræða menn um, að
þetta orð væri kornið úr hebresku og að
þetta ok hefði verið brúkað i austur-
löndum á vinnudýrum, og væri altað
einu eins og okið, sem menn ‘brúkuðu á
uxunum sínum hérna í Dakota. í sam-
*) Þetta sýnist nú ef til vill mót-
sögn, en slíkt er alvanalegt hjá bless-
uðum prestunum.
bandi við þetta var hann náttiirlega að
hvetja menn til að taka á sig Krists ok
og bera það með þolinmæði (líklega eins
og nxarnir bera sitt ok), og ég legg það
svo út, að hann hafi átt við hið prest-
lega og kyrkjulega ok, því það er aldrei
hægt að skilja, að menn geti borið
Krists ok öðruvísi, en hafa presta og
kyrkjur.
Þá mundi hann eftir greininni:
“Hann hefir birt smælingjum það sem
hulið var vitringum og spekingum
þessa heims”. Þá setning þj'kir prest-
um einkar vænt um, en hvað er meint
með þessum smælingjum? Eru það
ekki fáfróðír og umkomulitlir menn,
eins og fiskimennirnir í Gj'ðingalandi
voru, og eru ekki einmitt þessir smæl-
ingjar meðtækilegastir fjTÍr alls konar
hindrvitni og hjátrú, þar sem aftur á
móti liinir • vitrustu menn hafna öllu
þess háttar og reyna að brjóta það á
bak aftur.
Hvernig skyldi standa á því að
hinir vitrustu og göfugustu mena skuh
ekki vera meðtækilegir fyrir þetta svo
kallaða lífsins orð ? Hvers vegna valdi
guð eltki einmitt þá menn til að út-
breiða sitt orð ? Voru ekki hinar mestu
hkur til að það hefði hin mestu áhrif?
Eg læt almenningi eftir að svara þessu,
það hljóta ahir að sjá, aðhér liggur ein-
hver fiskur undir steini. Þessi grein er
hin lævíslegasta af öllu því er kyrkjan
lieldur á lofti, að liæla þeim fáfróðu og
þeirn sem eru fljótastir á að gleypa við
ölluúi kenningum og telja þeim trú um,
að þeir séu vissir með að öðlast eilífa
sælu. Vitaskuld þurfa þeir að vera
þögulir, auðsveipir og þolinmóðir eins
og veltamdir uxar. En hinir sem vé-
fengja og bj'ggja skoðun sína á frjálsri
rannsókn, þeim er liulið þetta hfsins
orð og þar af leiðandi geta þeir eigi orð-
ið aðnjótandi þeirrar sælu, aðfá að leika
á hörpu í himnaríki. Að eins einn vís-
indamann tilnefndi hann, er kjrkjan
hefir ekkert á móti; það er Newton.
Hann tók æfinlega ofan þegar hann
heyrði guð nefndan, sagði prestur.
Aftur á móti gat hann ekki verið að
nefna Darwin eða Huxley. Þeir hafa
víst aldi'ei tekið ofan!
Af þessu vona ég að nafni minn
sjái, að úr þessum stað or ekki mikill-
ar úrlausuar að vænta á þeim spurn-
ingum, sem hreyfa sér í mínu vantrúar-
fulla hugskoti, það er að segja, ef marg
ar ræður í þessari k.yrkju eru líkar þess-
ari einu. Þess vegna áleit ég, að ef ég
birti spurningarnar á prenti, þá mundi
kannske einhver fróður guðsmaður
svara, máské Jón Einarsson, ef ekki
vildi betur til. En ef það hefðist ekki
upp úr því, þá áleit ég að það gæti vak-
ið einhvern til umhugsunar, því ég áht,
að spurningar geti fult eins vel unnið
að því eins og áðrar ritgerðir. Ég skal
fúslega kannast við, að það sé reynt
eftir föngum að vekja almenning til um
hugsunar, og til þess að brúka skyn-
semina meii’a en áður. Einkum kvað
að fvrirlestri Jóns Olafssonar * í þá átt,
en mcðán prestarnir halda áfram með
að hvetja menn til blindrar trúar á orð
það, er þeir flytja, á meðan mega ekki
þoir er opnað hafa augun fj-rir fánýti
þessarar blindu trúar, draga af neinu
því, er þeir rnegna til að opna augun á
fleirum, og þessu verða þeir að halda á-
fram, þar til skynsemin bygð á vísind-
um og reynslu drottuar livervetna og
hefir eyðilagt aha páfa og blindtrúar-
kennendur, en í þess stað fært blessun
þá er fylgir frjálsri hugsun í allar æðar
mannfélagsins. Ég liefi hejrt marga
segja, að það só þýðingarlaust að rita
um þetta efni. En ég vil spyrja. Hvei'n
ig eiga menn þá að komast að sannleik-
anum, ef ekki með þv.í, að ræða um það
og rita? Þögnin getur ekki veitt neinn
sannleik í þessu efni. Eða skj-ldi það
hafa verið þýðingarlaust, er hinir
miklu snillingar, Voltair, Tomas Paine
og margir aðrir hafa ritað um þetta?
Skjddi það ekki hafa verið mest þessum
mönnxxm að þakka, að nú má heita að
fengið sé lagalegt trúarbragðafrelsi um
allan ,hinn mentaða heim? Getur það
verið þýðingarlaust að reyna að vinna
bug á kenningum þeim, er maður álítur
rnngar og skaðlegar. Ég veit að það
er htið sem ég get lagt til í þessu efni,
en óg álít skyldu mína að gera það er
ég get, og ef aUir gerðu það, þá er vel.
Má vera að ég fari viUt, en þá er hinna
að leiðrétta með rökum er betur vita.
Ég veit að sönnu, að trúuðum mönnum
gengur illa að færa rök eða skynsam-
legar sannanir fyrir því er þeir trúa,
því St. Páll segir : “Trúin er örugg eft-
irvænting þein-a hluta, sem maður
vonar og sannfæring um það er hann
ekki sér”, nefnilega, sannfæring um
það er maður hvorki þekkir eða skilur.
og hvernig á svo að vera hægt að færa
skynsamlegar ástæður fyrir , slíltu ?
Hvers vegna lærist mönnum svo seint
að taka röksemdir og skjmsamlegar á-
stæður frarnvfir trú á það er merin ekki
skfija ? Hvers vegna lærist mönnum
svo seint að skynsemin er hið æðsta og
það eina er menn geta treyst á að leiði
til hins rétta skilnings á hverju sem er,
að traust á skjmseminni, samfara þekk-
*) Til hugsandi manna, Winuipeg
1891.
ing og vísindum er það töframagn, er
hafið hefir heiminn á það stig, sem hann
nú er, úr viUumanna hfi og vesaldóm ;
að alt rugl um sannanir á þvi er skeð
hefir fyrir tvö þúsund eða sex þúsund
árum er þýðingarlaust, en að eins sú
spurning : er það skynsamlegt getur
átt við, og reynist það ekki skynsam-
legt eftir þekking nútímans, þá er að
sleppa því sem annari þjóðsögu, sem
myndast hefir fyrir skilningslej-si og
þekkingarleysi þeirra, er þá lifðu. t. d.
sagan um rifið og eplið, fall mannsins
og viðreisn hans með dauða ins ódauð-
lega og margt fleira. En ef menn nxx,
þrátt fyrir þetta, vilja hafa einhverja
tilbeiðslu, eru menn þá ekki færir um
það, hver á sinn hátt, rétt í einrúmi,
án þess að hafa leigða “guðspjaUa-
snakka” til þess að hræra þennan bíbl-
íugraut aftur og fram, og þar að auki
leitast við að bhnda og kæfa skynsem-
ina, þctta dýrmretasta og æðsta, sem
maðurinn er gæddur með, og sem þeir
sjálfir segja að sé guðs gjöf.
Væri ekki nær að gera kyrkjurnai*
að skólum, þar sem unglingunum væri
strax og umfram alt kend þaxx vísindi,
er veita fxxUnægju og fullkomnun í öUu
góðu, er viðkemur þessu hfi, er menn
þekkja þó að nokki y, en láta lærdóm-
inn um annað hf eiga sig þar til oss ber
þar á land, ef það er tU ?
Ég vona nú að nafni minn, ásamt
öðrum lesendum Heimskringlu, fallist á
þetta, jafnvel þótt Lögberg segi að
Heimskringla sé að fræða um annað
hf.
Fyrsti Agnostic.
Af því mönnum þj'kir oft mikið
undir komið hver hefir ritað þetta eða
hitt, þá set ég skírnarnafn mitt liér
undir.
Ritað á föstudaginn langa.
Jóiiannes Sigurðsson.
Lögberg P. O., Assa, 19. Marz 1894.
Herra ritstjóri,—Fátt ber markvert
til tíðinda hér hjá oss ; blessuð kj'rð og
spekt bæði í náttúrunni og mannfélag-
inu. Þó gerðu nú Þingvellingar svo
mikla rögg á sig, að þeir liéldu skemti-
samkomu í samkomuhúsi sínu 16. þ. m.
Um 150 manns mun hafa komið þar
saman, og má það tcljast vcl sótt að til-
tölu við mannfjöldann þar. Ágóðinn
af samkomunni hefi ég heyrt að ætti að
verja tjl að stj’rkja fátækt og útslitið
gamalmenui þar í sveitinni.
Fyrst var leikið leiki'itið “Hrólfur”
(í annað sinn), síðan skemtxx menn sér
ýmist með hljóðfæraslætti og dans eða
söng, upplestri og tölum. Að morgni
hins 17. fór liver heim til sín ánægður
eftir skemtanirnar.
Hús þctta, sem ÞingveUingar liafa
komið sér upp, er bæði rximgott og vel
lagað fyrir samkomur, og er ég efins
um að landar í þessu landi liafi mörg
önnur eins samkomuhús, og stórum ber
það af Islendingahúsinu í Winnipeg;
en það er því leiðinlegra—og mór liggur
við að segja sorglegra—, að það hefir
verið tiltölulega htið notað síðan það
komzt xxpp og eftir öUu útliti verða for-
lög þess, að standa í ej’ði og ónotað þar
til það annaðtveggja fúnar niður eða
verður rifið sundur, eins og nx’i sýnist
að liggja fyrir flestum verkum landa ;
þessum bygðum. Ég tek það upp aftur
að það er leiðinlegt mjög, að líta j-fir
lífsferil margra landa í þessu landi, að
líta j’fir þá hringferð. Eg held okkur sé
að sxxndla i hringiðu hfsins. Við tökum
okkur xxpp frá þessum og hinxxm staðn-
xxm, finst þar ólifandi, og með miklu
vafstri og fjrirhöfn flj’tjum okkur fleiri
hundruð mílur, setjumst á eyðiland,
leSgjum fyrstir hönd á plóginn og leggj-
um hina fyrstu undirstöðu. Við brjót-
umst með afneytxxn flestra hfsþæginda
og mestu erviðismunum gegnum fjTstu
frumbýlingsárin á ej’ðisléttunum, við
brjótum jörðina og bj’ggjum Ixúsin, en
njótunx hvorki uppskeru nó yls og næð-
is í húsunum, heldur eftir alt þetta ríf-
um okkur upp og margir hverjir flytja
aftur í hina sömu sveit, sem þeir höfðu
áður j’firgefið og'þótti ólifandi í. Stað-
irnir breytast samt ekki, heldur menn-
irnir. Hversu miklu fjær eru þeir nú
ekki að verða sjálfstæðir, heldur en
hefðu þeir aldrei hreift sig ? Hinn mikh
vatnsskortur hérna er nú aöalorsök til
burtflutnings héðan, og af því ég er
einn sem hð af honum, dettur mér ekki
í hug að lá neinum, þó hann flýi fyrir
þær orsakir, heldur harma þau forlög,
ef ég verð fyrir þvi líka. • Þeir sem hafa
hér vatnið, hafa nokkurnvegin viðun-
anleg lífsskiljTði hvað landið snertir;
en margir hafa líka j’fírgefið lönd sín,
bæði hér og annarsstaðar, sem nóg
vatn höfðxx og önnur hísskiljTÖi viðun-
anleg, og þó ekki skift um til betra.
Dað er reyndar mjög leiðinlegt að líta
j’fir það sem varla getur dulist manni,
að við íslendingar hðfum verið heldur
•óhepnir nxeð landval i þessu landi, en
þrátt fj-rir það er engin ástæða til að
vera óánægður með lilutfall sitt svo
lengi maðr hefir viðunanleg hfsskilj-rði,
því bæði fær ekki einn það sem annar
hefir hlotið, og svo óvíst að borgi sig að
gera það ónýtt, sem unnið er og byrja
svo aftur að nyju.
Mörgum hér finnst að J. Ól. hafi
gert úlfalda úr mýflugxxnni, þar Sem
hann minnist á viðskift C. S. L. & T.
Co. við menn hér. Auðvitað eru þau
skuldabönd mjög varúðarverð, en til
xessa hofir fél. ekki komið svo fram við
anda hór, að ástæða só til að x'ithrópa
það ; aftur hafa sxxmir landar og Þjóð-
verjar gert fél. og kanske sjálfum sér
skaða, án þess að vera knúðir til þess.
I fyrra var hér, eins og öllum er kunn-
ugt, harðindi og fóðurskortur yfir aht,
en einmitt á þeinx tíma, frá vetxxrnótt-
um til vordaga, skilaði hávaði af þeim
mönnum, sem bxxrt fluttu, fél. gripum
þess, jafnvel þó margir af þeim hefðu
nægilegt fóður að halda þá til vors, og
þar af leiddi að fél. varð alls ekkert x'ir
gripunxxm, heldur átu þeir sig út sjálfir.
Umsjónarmennirnir urðu að pxnga að
öllum ókjörum , svo þeir ekki féhxx.
I sambandi við þetta vil ég minnast
á orð J. Ól. í Hkr. VIII, 10., þar sem
hann segir : “og fengið svo leyfi til að
taka landnámsrétt á ný (sem þeir geta
fengið eftir að hafa gefið upp sinn fj’rri
landnámsrétt”). Ég og fleirihér höfum
haft þá meining, að við sem tókum lán
hjá áminstxx fél. og veðscttum þar með
með heimilisi'éttarlönd vor, að ef við
skiluðum fél. láninu, þ. e. gæfum upp
veðiö til fél., hefðum við þar með fjTÍr-
gert að geta tékið upp heimilisréttar-
land í annað sinn. Þetta er mikilsvert
atriði fyrir marga hér, hvort þeir geta
fengið leyfi til að taka upp heimilisrétt-
arland eftir að hafa skilað fél. láninxx
eftir áðrsögðu, og óskum við að fá nán-
ari upplýsingar í blaðinu um þetta, svo
við seum í engum vafa um það. Eg
þykist vita að meiningin sé ekki sú, að
iá lej’fi hjá fél. til að mega færa lánið
j’fir á annað land, sem heyrzt hefir að
það mundi gefa með vissum skilj’rðum.
Eg get ekki stilt mig um að minn-
ast á giein, sem Hkr. VIII. 10. flutti
oss.:
, “Fáein orð um fólksflutninga frá
Islandi og ástandið hér”, (eftir Tait).
Grein sú*er svo velþóknanlega rit-
uð, eftir minni skoðun, svo langt sem
ég þekki til, að mér finnst ég gæti htl-
ar eða engar ath. gert þar við, sízt í
gagnstæða átt, samt vil ég biðja yðxxr
hr. ritstj., að ljá eftirfylgjandi setning-
um rúm í blaðinu.
Það er sannarlega rétt sagt og rétt
hxxgsað; það væri “praktískara og kær-
loiksríkara að verja nokkrum hundruð-
um dohara til að styrkja fátæka fjöl-
skyldu-innflj’tjendur, heldxxr en í laun
og ferðakostnað handa óþarfa útsendxxi’-
um, svo þeir gætu heldur sezt á land og
þannig bjargað fjölskyldu sinni og kann
ske stefað sig , áfram til sjálfstæðrar
stöðu með tímanum, í stað þess að
þurfa undir eins og þeir sleppa út úr
Iestinni á járnbi’autarstöðvxnixun í Win-
nipeg, meira og minna lasnir eftir breyt
ingxxna og ferðavolkið, með konu og
íleiri og færri börn veik (og þó þau nú
ckki séu mjög veik fyTst þegar þaxx
koma, þá hetír reynzlan sannað að þau
fara æ versnandi, ef foreldrarnir, sem
vanalega koma með, setjast að í Winni-
peg urn hitamánuðina, þá veslast þaxí
upp til fuhs eða smárakna við, eftr að
loftið kolnar, en hafa ekki náð sér fj’rri
en eftir 1—2 ár. En þaxi börn, sem
strax fara út á land, þjást vanalega
skamma stund af veikindunum), að
ganga út og vinna eins og fangar hjá
einhverjum verkgefanda, sem lítur á
nann smáum augunx, setur hann þar
sem erviðast er og gefur horíum minna
kaup en öðrum. Því hvað á nú fjöl-
skj ldufaðirinn að gera þegar hann er
kominn á innflytjandahúsið í Winnipeg
og hefix- ekki 1 cent í vasanum? Verðr
liann ekki að leigja hinar ódýrustu og
ómerkilegustu koxnpur í bænum fyrir
sina vesölu familíu ? Verður Iiann ekki
vesall, máhaus og lítt verkkunnandi að
ganga undir þaðok, sem ég áður nefndi?
Eg og fleiri höfum gengið í gegnum þá
hremsunarelda og ég get vel vitað þó
einhver landi kæmist íijá þeim. Stjórn-
ar-agentarnir segja nú kannske, að það
só vanalega floiri af löndum, sem fara
út á land, en hinurn sem setjast, að í
bænum, og þetta getur nú kannske
venð satt og ég ætla ekki að imfa á
móti að svo kunni að vera. En fyrir
hverra aðstoð fara allslausar fjölskyldur
út á landsbvgð og draga þar fram lífið ?
Stjórnin hefir menn til aö útvega þeim
fntt far mcð járnbrautum, koma flutn-
ingi þeirra á rótta staði, útvega þeim
vistir o. s. frv. Þetta er alveg satt og
ég játa að þessir menn eru alveg nauð-
synlegir, en þrátt fvrir það mundu nú
margar þessar fjölskyldur, sem fara
aUslausar út á land, verða svangar, ef
þær nytu einskis annars en blessaðrar
agents-hjálparinnar, ekki sízt þegar
þar við bætist, að þessir blessaðir út-
sondarar, sem hafa farið heim tíl ís-
lands og prédikað, hafa kannske allra-
náðugast útvegaö þeim lán fx rir far-
bréf að einhverju leyti handa fjölskyld-
unni og svo eðlilega reyta af þeim cent-
in jafnóðum og þeir vinna fyrir þeirn
þegar hingað er komið. Hvaða sfðferð-
islegan rétt hafa nú þessir menn, ef þeir
breyta svo, til þess fjTst og fremst að
stofna einum í shk vandræði. sem lietta
getr haft í för með sér, ogleggja á sveit-
arfélög eða einstaklinga þær byrgðir,
sem hér af geta leitt og sem áður hafa’
fult í fangi að berjast fyrir sinni eigin.
tilveru. Stjórnin ætti engu fó að verja
til að senda menn heim til íslands ■ ef
hún vildi einhvorjum hjálpa til að Vom-
ast hingað frá Islandi með fargjalds-
stj’rk, þá væri það helzt ungurn stúlk-
um, og það ætti að vera hægt án þess
að senda menn heim til íslands með
ærnunx kostnaði. Ef að Manitoba fylk-
id getur kastað út mörg hundruð, jafn-
vel mörg þúsund, dollars árlega fyrir
‘ Salary and travehing expenses on Im-
migration from Iceland”, þá ætti það
oins vel að geta varið nokkrum af þeim
hundruðum dohars til aðstyrkja fátæka
fjölskyldu innflytjendur hingað komna
frá Islandi til að bvggja landið og verða
þannig sér og landinxx fremur til upp-
bj’ggingar, heldur en kanske að verða
að bicjarskríl; og ég er sannfærður xxm,
að þeir dollarar mundu bera niikið far-
sælh ávexti fj’rír land og lýð.
Þór leiðandi menn islenzku þjóðar-
innar liérna megin hafsins eigið að at-
huga þetta. Lögberg er að mörgu levti
frjálslynt og velviljað blað, og er ég því
lnssa aðþað skuli aldroi hafa látið tU
sin hejra 1 þessa átt, en það hefir þaö
ekki gert, svo ég liafi orðið var við.
J, L.